Діни бағдар

Бү гінгі кү ні кӛ птеген адамдар ӛ мірінде дін кӛ п орын алып жатыр. Оны іскерлік қ арым-қ атынаста да қ арастырғ ан жӛ н. Бірақ, діннің нақ ты ерекшеліктерін білмей бірнә рсе толық та нақ ты істеуге мү мкіндік жоқ. Дү ние жү зінде қ азіргі уақ ытта кең жайылғ ан ү ш дін бар: хрестиан, будда, ислам. Дү ние жү зінде кең тарағ ан жә не дамығ ан діндердің бірі – хрестиан діні. Кү нә барлық адамды қ ұ дай алдында тең қ ылады. Иисус Христос ӛ зінің азапты ӛ лімімен адамзаттың барлық кү нә сін жойып, қ ұ тқ аруғ а жол ашты. Христиан дінінің барлық континентте кездескенімен, ол негізінен Батыстың діні, бірақ тү бірі Ежелгі Шығ ыс мә дениетінде жатыр. Христиан дінінде ү ш негізгі бағ ыты бар: православие, католицизм жә не протестантизм, олардың ә рқ айсысында ӛ з ерекшеліктері бар. Православиалық тар мейрамдарғ а кӛ п кӛ ң іл бӛ леді. Қ адірлі мейрамдардың бірі – «Пасха» болып табылады. Ол ай мен кү ннің тең елуімен, ай толуынан кейін бірінші жексенбі кү ні тойланады. Қ ұ дайғ а мінә жә т ету кезінде олар тұ рып тұ рады. Шіркеуде музыкалық безендіру жоқ. Пірадар жә не сенушілер ә н айтады. Метрополитет немесе аркей бар болса, оның рұ қ сатын алып немесе крестпен сыйыну арқ ылы рұ қ сат алады. Обряд кезінде арнайы прогфорамен палитра – ыдыстағ ы қ ызыл

шарап ішіледі. Католиктік сену – қ ұ дай анағ а, Дева Марияғ а – Иса пайғ амбардың анасына аса мінә жә тпен қ аралады. Шіркеу қ оғ амына қ абылдану профирмация деп аталады. Оғ ан 12-ге дейінгі балалар барады. Ол тұ щы наннан жасалғ ан просфора кіші қ ұ пиялылығ ынан басталады. Протентантизм - шіркеуге сенбейді, пірлі тұ лғ асын жоғ арылатқ ан. Мінә жат ү йлері алтарь, икона, мү сін, қ оң ырауғ а, ә демі жинастыруғ а ие емес. Қ ұ дайғ а қ ұ лшылығ ы тек Інжілді оқ умен сипатталады. 7 қ асиеттен тек шоқ ынумен тазалану қ адірленеді. Протестанттарда міндет орындау қ ұ дай алдында басты парыз болып табылады. Аса билік, сұ лулық, байлық, шексіз пайдалану қ алыптасады.Ол бірнеше тармақ қ а ие: Лютерандық (Евангелийлік шіркеу) – Германия, Швеция, Дания, Норвегия, Финляндия жэне АҚ Ш-та таралғ ан. Ағ ылшындығ ы – Англияда, Шотландияда, Ү ндістанда, Пакистанда, Канадада, АҚ Ш пен Австралияда кең тарағ ан. Кальвинизм – Францияда, Англияда, Шотландияда, Венгрияда, Чехияда, Нидерландыда, АҚ Ш-та, Канадада жә не Австралияда тарағ ан. Баптизм Балтика маң ы елдерінде, АҚ Ш, Украина мен бұ рын Ресейде таралғ ан. Адвентизм жә не елушақ тылық Еуропа мен АҚ Ш орын алады жә не Ресейде кездеседі. Ең ескі жә не жан-жақ ты ә лемдік дін будда діні болып табылады. Ол Индиядағ ы кастолық жү йеге қ арсы болып пайда болды. Осы дін танудың ӛ зіндік символы, атақ ты тілші Всеволод Овчинниковтың айтуы бойынша, себеп оғ ан «ӛ мір ағ ымы» бү гінгі кү н кешегі кү ннің қ орытындысы жә не ертең гі кү ннің себепшісі. Ол жандардың бірінен екіншісіне берілуінен де байқ алады. Егер адам бақ ытты болмаса, ол алдың ғ ы ӛ мірінің кү нә сін ӛ теп жатыр делінген. Будданы оқ уда 4 шындық жатыр: ӛ мір қ айғ ығ а толы, оның себебі арманның орындалмауы, қ айғ ыдан қ ұ тылу ү шін армандарынан да қ ұ тылу керек, армандарынан қ ұ тылу ү шін 8 сатыдан тұ ратын жолды ӛ ту керек. Ӛ з кӛ зқ арасың ды, сӛ здерің ді, қ ылық тарың ды, талпынысың ды, оймен еркіндігінді жақ сарту керек. Осы сегіз сатыны ӛ ткендер Будизм адамды ӛ зін-ӛ зі тануғ а, салмақ тылық қ а шақ ырады. Буддалық тардың айтуы бойынша ә рбір адам будда, бірақ оны бә рі біле бермейді. Буддалық оқ у қ ұ дай туралы емес, онда намаз оқ у жоқ. Ал оның орнын медитация алады, олар ӛ зіндік іс-ә рекеттер жасайды, ол адамның назарын жақ сартады, ойын қ алыпқ а келтіреді. Ислам ол ә лемге кең інен таралғ ан ү ш діннің бірі болып табылады. Оның маң ызды қ ұ рылымының бірі шариғ ат, оның ӛ зіндік талаптары мен нұ сқ аулары бар, ә р мү сылманның ӛ мірін тү зетіп отырады. Дін ұ станушының ә рбір қ имылдары бес тү рге белінеді: талап етілетін, еркіндік, қ алауы бойынша, қ алаусыз, рұ қ сат етілмейтін.

І. Дауыс шығ арып, сыртқ а айту «Алладан басқ а тә ң ірі жоқ, Мұ хаммед оның елшісі».

2. Кү нделікті бес уақ ыт намаз. Бірінші рет- таң ертең таң атып, кү н шық қ анғ а дейін. Екіншісі – тү сте, ү шіншісі – тә уліктің 2 жартысында кү н батқ анғ а дейін. Тӛ ртіншісі – кү н батқ анда, бесіншісі – тү н алдында. Ә р намаз сайын дә рет алу керек. Жұ ма – барлық намаз оқ итын адамдардың мешітте жиналып, намаз оқ итын кү ні.

З.Рамазан айында ауыз бекіту, бү л ай ішінде таң ертеннен қ араң ғ ы батқ анғ а дейін тамақ, су ішуге, темекі шегуге тыйым салынады. Ауру қ арт адамдар, балалар жә не жү кті ә йелдер ауыз бекітуден босатылады.

4. 3екет – шариғ атта керсетілген мӛ лшердегі міндетті тү рде тӛ ленетін салық.

5. Қ ажылық – Хиджаздағ ы қ асиетті орындарды, Меккеге барып келген адам. Бұ л барлығ ына міндетті емес, ол адамның материалдық жағ дайына, денсаулығ ына байланысты.

Діни мерекелердің ішінде ораза айт, қ ұ рбан айт, «мә уліт тойы» ерекше орын алады. Жұ ма – мұ сылмандардың демалыс кү ні. Мұ сылмандарда ертеден сауданы ӛ те жоғ ары бағ алап, оны ӛ нерімен сабақ тастырғ ан, ал саудагерлерді ақ ылды, жан-жақ ты адамдар деп есептеген. Міндеттеріне қ арамастан оқ ытушыларда белгілі бір діни наным-сенімдер болу керек. Діни нанымғ а сенетіндер қ атарына жататындық тан, дінге басқ а кӛ зқ арастағ ы адамдарғ ада бірдей қ арау керек. Бұ л адамдар бір жағ ынан адамның калыптасуын, моральды қ ұ ндылық тарының сақ талып қ алуын қ олдаса, екінші жағ ынан жерленген адамдар туралы, о дү ниеге ешкім барып келмегендіктен, олардың сенімсіздігін тудырады. Ал, кез-келген діни қ иял-ғ ажайыпқ а қ азіргі кезең нің жетістіктерімен ғ ана емес, белгілі бір ұ қ ыптылық пен Хаббар Гринаның сӛ здерін еске алып, сену керек «Қ иял-ғ ажайып – адамның айтқ аны мен бірақ ешкім кӛ рмеген біреулерден естілген оқ иғ а». Біздің арамызда қ ұ дайғ а деген қ арым-қ атынасты ә лі де анық тай алмағ ан адамдар бар.Олар жайында ӛ з заманында О.Бальзак былай деген: «Қ ұ дайғ а кү мә н келтіру – оғ ан сену». Бұ л адамдарда тү сінушілікті жә не ӛ з ойларындағ ы сыйластық қ а ең бектері сің ді.

Ескілік ортадағ ы діни аспектіге қ орытынды жасай отырып, мынадай қ орытынды жасауғ а болады: жақ сы дінге деген керемет кӛ зқ арастағ ы адамдармен бә секелесудің қ ажеті жоқ. «Шындық ты ешкім жалдамағ ан» деген неміс мақ алын ұ мытпағ анымыз абзал.