Сынның әртҥрлілігі мен формалары

Сынау дегеніміз – жеке немесе кӛ пшіліктің пікірі, іске, ойғ а, мінез-қ ұ лқ ына ауызша немесе жазбаша бағ а беру. Кез келген адамғ а ӛ мір бойы біреудің сынауынан ӛ туіне мә жбү р болады. Сынаудың 3 бағ ыты болады:

1) жоспарларды жә не қ алыптасқ ан жағ дайларды талқ ылау, бағ а беру;

2) дә йектердің, нә тижелердің, істердің шынайылығ ын тексеру;

3) іздеу, кемшіліктерді нұ сқ ау.

Форма жағ ынан сынау тек жазбаша мен ауызша ғ ана емес, ашық жә не жабық, тура жә не астыртын, негативті жә не позитивті бола алады. Сынаудың пайдасы туралы екі кӛ зқ арас бар. Біріншісі – сынаусыз еш жағ дайды шеше алмайсыз. Екіншісі – сынауда тек жағ ымсыз қ асиеттерге, ие адамдар ғ ана болады. Сынауды қ олданудың тек жағ ымды ғ ана емес, жағ ымсыз ә сері бар

деген пікір қ алыптасты. Мұ ндай пікірге кӛ з жеткізу ү шін оның тізбесін кӛ руіміз қ ажет.

- ӛ зімшілдіктің намысына тию сезімі;

- кек қ айтаруды қ алау;

- қ арым-қ атынаста ашушаң дық тың пайда болуы;

- кӛ ң іл-кү йдің тӛ мендігі;

- жү йке жү йелік кернеу;

- хал-жайдың нашарлауы;

- кү штің ә лсіреуі жә не жұ мыс қ абілетінің тӛ мендеуі;

- жұ мыс жасау сапасының тӛ мендеуі.

Ә йтсе де сынауғ а ү шінші кӛ зқ араспен де карауғ а болады. Қ андай басты мақ сатпен тә сілдер қ олданылады. Кә сіпқ ой қ арым-қ атынаста кімде сӛ з билігі бар екені, кімде жоқ екені маң ызды болып табылады. Біреуге сын айтудың ӛ зіндік орны бар, жӛ ні бар. Қ ай жерде айтуғ а болады, кімге айту керек, оның бә рін ескеру керек. Сын айтуды мынадай белгілеріне қ арай бӛ леміз: қ аталдық, дең гейі, мақ саты, ә рекеттілігі. Сын айтудың қ аталдығ ының мә ні: мысалы адамды ең мық тыларымен салыстыру, бір жерін ӛ згерту туралы ақ ыл беру, сын-сө гіс жазып хат жіберу т.б. Сынның дә режелі болуы оның қ аталдығ ына байланысты. Мысалы, серіктестің айтқ ан сынынан гӛ рі жұ мыс жеріндегі бастық тың айтқ ан сыны жӛ н болар жә не де сынның қ ай жерде, кімдермен айтылғ аны маң ызды. Сынның мынадай тү рлері бар: ӛ з жеке басының мә селесін шешу ү шін, ӛ з дә режесін, дең гейін кӛ теру ү шін, профилактика ү шін кӛ ріністік, келісмдік, жаман ойлы, формальды, бә рін бұ зушы, жағ ымды, пропорциалды. ӛ з жеке басының мә селесін шешуге арналғ ан сын. Бұ л айтылғ ан сын кегін қ айтару ү шін материалды кемістіктерін, моральдық кемістіктерін толтыру ү шін айтылғ ан. Кӛ п жағ дайда сын айтушыда қ оғ амда зардап шегеді. ӛ з жағ дайын, беделін, дә режесін кӛ теру мақ сатпен айтылғ ан сын. Мұ ндай сын айтушылар тек қ ана ӛ зіне пайда ә келетін адамдарғ а ғ ана сын айтқ ысы келеді. Олар оны ӛ з бастық тарының алдында дә режелі кӛ рінгісі келгендіктен айтады. профилактикағ а арналғ ан сын. Жанындағ ы адамдардың, тіпті бастақ тарының да жұ мыс бағ ыты ұ намағ андық тан. Кө ріністік сын. Кӛ п адамдар қ оршағ ан ортасына сыншыл емеспін дегендігін кӛ рсеткісі келеді. кӛ птеген жиналыстарда бастық алдында жақ сы кӛ ріну ү шін ғ анасынды айтпайды, сонымен қ атар қ оршағ ан ортадағ ы адамдардың ық ыласына бӛ ленеді. келісімдік сын. Ә ң гіме барысында сын айтушы мен сын тың даушының арасында бір келісімділік пайда болады. жаман ойлы сын. Кӛ п адамдар бұ л сынды ӛ зінің эгоистік мінезіне сү йене отырып айтады. Мұ ндай адамдар ӛ з кемшілігін ескергісі келмейді. формальды сын. Бұ л сындар кӛ бінесе жиналыстарда айтылады. Кӛ бінесе жұ мыстық қ оғ амда болатын кү нделікті кемшіліктер нақ ты жә не қ атты айтылады. жағ ымды ә рине бұ л сын ӛ з жұ мысын жақ сарту ү шін қ оғ амғ а айтылады.