ТаҚырып бойынша студенттіҢ Өзі Өзі тексеруіне арналҒан тест сҰраҚтары

1. Тыныс алу деп – ағ за жасушаларының қ оршағ ан ортамен ... алмасуын айтады.

a) су мен жылу…;

b) кө мірқ ышқ ыл газы, оттегі жә не газ…;

c) жарық жә не зат…;

d) энергия…

e) қ оректенетін зат…

2. Тыныс алу ү шін ө кпе...

А) альвеолдардағ ы қ ысым сыртқ ы атмосфералық қ ысымнан жоғ ары болуы керек. Соның нә тижесінде...

В) альвеолдардағ ы қ ысым сыртқ ы атмосфералық қ ысымнан тө мен болуы керек. Соның нә тижесінде...

С) альвеолдардағ ы қ ысым сыртқ ы атмосфералық қ ысымғ а тең болуы керек. Соның нә тижесінде...

1. ауа ө кпеге енеді, бұ л процесс.....

2. ауа ө кпеден сырқ а шығ ады, бұ л процесс...

І. альвеолардағ ы қ ысым атмосфералық қ ысыммен тең ескенде ауа қ озғ алысы тоқ тайды.

ІІ. альвеолардағ ы қ ысым атмосфералық қ ысыммен тең ескенде ауа қ озғ алысы басталады.

ІІІ. альвеолардағ ы қ ысым атмосфералық қ ысымнан артқ анда ауа қ озғ алысы тоқ тайды.

3. Спирометрияда графикалық жолмен зерттеу нә тижелерін тіркеу арқ ылы алынғ ан графикалық сызбаны... деп атайды.

a) энцефалограмма…;

b) спирограмма…;

c) миограмма…;

d) кардиограмма…;

e) ретинограмма…

4. Дем шығ ару фазасында ө кпедегі....

a) қ ан айналуы ә серінен ө ндірілетін кү ш ә сер етеді, нә тижесінде...

b) серпімді ретракция ә серінен ө ндірілетін кү ш ә сер етеді, нә тижесінде …

c) механикалық жұ мыс ә серінен ө ндірілетін кү ш ә сер етеді, нә тижесінде …

1. альвеолдардағ ы қ ысым атмосфералық қ ысыммен артық болды. Сондық тан...

2. альвеолдардағ ы қ ысым атмосфералық қ ысыммен кем болды. Сондық тан....

3. альвеолдардағ ы қ ысым атмосфералық қ ысымғ а тең болды. Сондық тан....

І. ө кпедегі ауа бір қ алыпты кү йде қ алады.

ІІ. ө кпедегі ауа бір сыртқ а шығ ады.

ІІІ. ө кпедегі ауа жылынады.

5. Тыныс алу кө лемі деп...

a) дем шығ арғ ан кезде.

b) дем алу кезінде …

c) ө кпенің жалпы кө лемін…

1. ө кпе жұ тқ ан ауа кө лемін айтады. Ол....

2. ө кпе шығ арғ ан ауа кө лемін айтады. Ол....

І. 1200 -1500 мл болады.

ІІ. 300-500 л болады.

ІІІ. 500-800 мл болады.

6. Тыныс алу жиілігі деп...

a) бір минут ішіндетыныс алу циклының санын.

b) бір секунд ішіндегі тыныс алу жиілігін

c) барлық альвеолдардың санын..

d) тыныс алудың секунтық кө лемін айтады.

e) тыныс алудың минуттық кө лемін айтады.

7. Ө кпенің қ алдық кө лемі деп толық дем шығ арғ аннан кейін... кө лемін айтады.

a) тек альвеолардағ ы ауа...

b) тыныс алудың минуттық …

c) тыныс алу…

d) ө кпеде қ алатын ауа…

e) резервті…

8. Қ алыпаты жағ дайда альвеолярлы кө лем, тыныс алу кө лемінің... қ ұ райды.

a) 80-90%;

b) 60-70%;

c) 40-50%;

d) 20-30%;

e) 100-110%

10. Альвеолғ а жететін жә не газ алмасуғ а қ атысатын тыныс алу кө лемінің бө лігін... деп атайды.

a) тыныс алу жиілігі...

b) альвеолдардың саны...

d) альвеолярлы кө лем…

e) минуттық альвеолярлы вентиляциясы...

11. Ө кпе вентиляциясы, қ алыпты жағ дайда тыныс алу бұ лшық еттерінің ырғ ақ ты жиырылуы кезінде... ү деріс.

a) зат алмасатын…

b) ешқ андай ө згеріс тудырмайтын…

c) дем алумен дем шығ ару ырғ ақ ты алмасып тұ ратын екі фазалы…

d) тек дем алуды қ амтамасыз ететін екі фазалы…

e) тек дем шығ аруды қ амтамасыз ететін екі фазалы…

12. Ө кпенің ө мірлік сиымдылығ ы (Ө Ө С) деп...

a) пациенттің қ алыпты жағ дайда жұ тқ ан ауа кө лемін атайды. Ол..

b) пациенттің жұ тқ ан ең ү лкен ауа кө лемін атайды. Ол..+

c) пациенттің қ алыпты жағ дайда шығ арғ ан ауа кө лемін атайды. Ол..

1. ТК мен резервтік кө лемнің қ осындысына тең. Ө Ө С шамамен...

2. ТК мен дем шығ арудың резервтік кө лемінің қ осындысына тең. Ө Ө С шамамен...

І. 8-10 л кө лемінде тең болады.

ІІ. 10-12 л кө лемінде тең болады.

ІІІ. 0, 5-8 л кө лемінде тең болады.

12 дә ріс. УЛЬТРАДЫБЫСТЫ МЕДИЦИНАДА Қ ОЛДАНУ. УЛЬРАДЫБЫСТЫҚ ЗЕРТТЕУ Қ Ұ РАЛЫ «АЛОКА-630».

Ультрадыбыс деп есту ә серін тудырмайтын, жиілігі 20 кГц-тен жоғ ары серпімді тербелістер мен толқ ындарды айтамыз. Кө біне мұ ндай тербелістерді электр тербеліс генераторы арқ ылы ө ндіреді, ол магнитострикция немесе кері пьезоэлектрлік ә сері қ ұ былысына негізделген. Магнитострикция қ ұ былысы – айнымалы магнит ө рісінің ә серінен ферромагнитті ө зекшенің тербелуі, ал кері пьезоэлектрлік ә сер – айнымалы электр ө рісінің ә серінен пьезоэлектр пластиналарынын тербелуі. Екі жағ дайда да ө зекшемен немесе пьезе пластинкамен қ оршалғ ан ортада кө лденең ультрадыбысты толқ ындар тарайды, ә сіресе ол резонансты жиіліктерде қ атты байқ алады.

Ультрадыбыстың таралу жылдамдығ ы дыбыс толқ ындарындай, бірақ толқ ын ұ зындығ ы біршама кіші, сондық тан ультрадыбыс толқ ындары оң ай фокусталады.

Ультрадыбыс толқ ының интенсивтілігі 1 сантиметр квадрат ауданғ а ондағ ан ватт, ал фокусталғ анда бірнеше жү здеген немесе мың дағ ан ваттқ а дейін жетеді.

Ультрадыбыс толқ ындары тығ ыздық тары ә р-тү рлі екі орта шекарасында шағ ылады жә не сынады, толқ ынның екі орта шекарасында шағ ылу дә режесі толқ ын кедергісінің қ атынасына тә уелді. Жиілігі 2, 5 МГц УД-толқ ыны 24 сантиметрге дейін денеге енеді, 3-3, 5 МГц – 16-18 сантиметрге дейін, 5 МГц – 9-12 см, 7, 5 МГц – 4, 5 сантиметрге дейін енеді. УД-толқ ынының жиілігі жоғ ары болғ ан сайын оның ө те кішкентай нә рселерді дә лірек байқ ау мү мкіндігі артады.

Ультрадыбысты медицинада пайдалану оның заттарғ а механикалық, физико-химиялық, биологиялық жә не жылулық ә сер етуіне негізделген.

УД-толқ ындарының механикалық ә сері заттардың микроқ ұ рылымының деформациясымен байланысты, яғ ни толқ ын ә серінен дене қ ұ рамындағ ы молекулалар тербеліске тү седі.

УД-толқ ындардың интенсивтілігі артқ анда заттардың қ ұ рылымының бұ зылуы байқ алады. Бұ йректегі тастарды майдалайтын УД-емдеу аппаратының жұ мысы толқ ындардың осы қ асиетіне негізделген. Ал сұ йық тарда бұ л кавитация тудырады, яғ ни сұ йық ортада газ немесе сұ йық буымен толтырылғ ан микроқ уыстар пайда болуы. Олар бір-біріне жақ ындандасып, ү лкен қ ысыммен соқ тығ ысады. Бұ л процесс ортаның иондануына, молекулалардың дисоциациялануна, сондай-ақ жылудың пайда болуына алып келеді. УД-толқ ындарының ә серімен вирустар, бактерияларды ө лтіруге болады. Сондық тан оны стерилизациялауда пайдаланады. Ал УД-ның азғ ана қ уаты ә серінен жасуша мембранасының ө тімділігі артады да, ұ лпадағ ы зат алмасу процессі кү шейеді.

Медициналық практикада УД-толқ ындары диагностикалық жә не емдік мақ саттарда қ олданылады.

УД зерттеу (УДЗ) ультрадыбыстың ә р-тү рлі тығ ыздық тағ ы ұ лпалармен бө лініп тұ рғ ан шекарадан шағ ылу қ ұ былысына негізделген.

УДЗ қ ұ рылғ ысы ү здіксіз жә не импульсті режимдегі УД-толқ ындарын шығ аратын пьезоэлектрлік генератордан, биологиялық денеден шағ ылғ ан УД толқ ындарын қ абылдайтын пьезоэлектрлік датчиктен, оның сигналдарын ө ң дейтін микропроцессордан, кескінді бақ ылайтын монитордан т.б. кө птеген қ осымша бө ліктерден тұ рады.

Барлық ультрадыбыстық диагностикалық аппараттар локация принципі бойынша жұ мыс істейді. Екі орта шекарасынан шағ ылғ ын сә уле жә не негізгі сә уленің ортадан шағ ылу жә не таралу уақ ытының ә р тү рлі болуы, объектінің орналасу терең дігін анық тауғ а, ал датчикті қ озғ алта отырып олардың пішінін білуге болады.

Датчик қ абылдағ ан УД микропроцессорда ө ң деліп кескін қ ұ рылғ ысына жіберіледі. Осы арқ ылы дә рігер мониторда дененың бө лігінің кескінін, мү шелердің пішінін (формасын) сондай-ақ ондағ ы жаң а пайда болғ ан нә рселерді (ісік, тастар т.б.) кө ре алады.

УД-толқ ындары сондай-ақ қ ан ағ ыны жылдамдығ ын ө лшеуде де қ олданылады. Бұ л ә діс Доплер эффектісіне негізделген.

Доплер эфффектісі деп – бір-біріне қ атысты қ озғ алыс кезіндегі негізгі УД толқ ын мен оның шағ ылысқ ан толқ ыны арасындағ ы жиіліктің ө згеруін айтады. Жиіліктің ә р-тү рлі болуына қ арай зерттелген дене қ озғ алысыынң жылдамдық ты анық тауғ а болады. Доплерография ә дісінде қ озғ алыстағ ы эритроциттен шағ ылғ ан ультрадыбыс жиілігі, датчиктен шық қ ан негізгі сә уле жиілігінен ө згеше болады. Негізгі толқ ынмен салыстырғ анда, шағ ылғ ан ультрадыбыстың жиілігінің артуы немесе кемуі қ ан ағ ыны бағ ытына байланысты (датчикке-қ арай немесе оғ ан қ арсы). Қ ан ағ ыны жылдамдығ ы қ аншалық ты ү лкен болса, шағ ылғ ан ультрадыбыс жиілігі соншалық ты ү лкен жиілікке ө згереді. Осы мә ліметтерді салыстыра отырып, УДЗ қ ұ ралының микропроцессоры қ ан ағ ыны жылдамдығ ын есептейді.

Зерттелетін мү шенің орналасу терең дігіне жә не ө лшемдеріне байланысты мынадай датчиктер қ олданылады: секторлық, конвексті, сызық тық (1-сурет).

1 2 3

1 сурет. 1- конвексті, 2- секторлы, 3- сызық ты

датчиктер

УД диагностикада негізінен жиілігі 2, 5; 3, 0; 3, 5; 5, 0; 7, 5 МГц датчиктер қ олданылады. Датчиктің жиілігі аз болғ ан сайын, сә уленің денеге ену терең дігі жоғ ары болады. Бірақ бұ л жағ дайдағ ы ультрадыбыстың денені анық кө ру мұ мкіндігі азаяды. Берілген датчиктердің ішіндегі анық кө ру мү мкіндігі жоғ арысы 7, 5 МГц жиілігі датчик.

Секторлық датчиктің корпусында бір пьезокерамикалық элемент орналасқ ан(2 сурет).

Секторлы датчиктің артық шылығ ы:

· бү кіл мү шені қ амтиды, терең дегі мен бақ ылау аймағ ының ү лкендігі. Мысалы: бү йректі немесе шарананы толығ ымен кө ру;

Секторлы датчиктердің кемшіліктері:

· дене бетінен 3-4 см “кө рінбейтін аймақ тың ” болуы (бұ л аймақ ты секторлы датчикпен зерттеу мұ мкін емес).

· датчиктің бір фокусты болуы.

Фокустаудың мү мкіндік шекары ү лкен болғ андық тан секторлы датчиктер: ұ зын – фокусты (ішкі мү шелерді зерттеуде), орта фокусті (кардиологияда) қ ысқ а фокусті (балаларды зерттеуде, беткі мұ ү елерді) болып бө лінеді. Сызық ты датчиктердің бақ ылау аймағ ының ені 5-8 см болады. Сызық ты датчиктің элементтері сканердің электронды схемасы арқ ылы басқ арылады.

Сызық ты датчиктің артық шылығ ы:

· “кө рінбейтін аймақ тың ” аз болуы, беткі мү шелерді зерттеу мұ мкіндігі;

· “динамикалық фокусировка” толқ ынның таралу бағ ыты бойынша бірнеше фокустың болуы, сол арқ ылы терең қ абатты тү сіруде жоғ ары айқ ындылық ты қ амтамасыз етеді.

Сызық ты датчиктің кемшіліктері:

· секторлы датчиктерге қ арағ анда терең қ абаттарды бақ ылау аймағ ының тарлығ ы, яғ ни бү кіл мү шені толығ ымен бірден

кө руге мү мкін болмауы;

· жү ректі тү сіру мұ мкін еместігі жә не

ә йелдердің жыныс мү шелерін тү сіру қ иындығ ы.

Сондық тан сызық ты датчиктер абдоминальды мү шелерді (бауыр, бү йрек т.б.), акушерлікте шарананы зерттеуде ғ ана қ олданылады.

Конвексті датчик. С ызық ты датчиктер сияқ ты кө птеген пьезокерамикалық элементтерден тұ рады. Олар қ исық (конвексті) бетімен орналасқ ан жә не сканердің электронды схемасымен қ осылғ ан. Конвексті датчиктердің де секторлы жә не сызық ты датчиктер секілді артық шылық тары мен кемшіліктері бар.

Конвексті датчиктердің артық шылығ ы. Сызық тығ а қ арағ анда дене бетіндегі зерттеу аймағ ы аз, ал терең қ абатында кө п. Сондық тан конвексті датчиктерді, сызық ты датчиктермен кө ру мү мкін болмайтын аймақ ты зерттеуде қ олдануғ а болады, мысалы: ә йелдер жыныс мұ шелерін.

“Алока” фирмасы кө лемдері шағ ын конвексті датчиктерді жасап шығ арды. Олар қ абырғ а аралық кең істік арқ ылы жү ректі кө руге жә не кескіндеу мү мкіндік береді. Беткі мұ шелерді зерттеуде сызық ты датчиктерді қ олданғ ан дұ рыс. Себебі конвекстіге қ арағ анда аз терең дікте бақ ылау аймағ ы кең, “кө рінбейтін аймақ ” аз. Конвексті датчиктің тағ ы бір артық шылығ ы секторлығ а (механикалық) салыстырғ анда таза электронды, онда қ озғ алатын механикалық бө лік жоқ, динамикалық фокусировкағ а ие, кескіндеу терең дігінде бірнеше рет фокусталады, соғ ан сә йкес жоғ ары сапалы ультрадыбыстық кескін алынады, соның салдарынан кө ру терең дігінің мү мкіндік шекарасы артады. Конвексті датчиктердің дене бетіндегі бақ ылау аймағ ы секторлығ а қ арағ анда кең ірек. Конвексті датчиктер ә йелдер мү шелерін, абдоминальды мү шелерді зерттеуде, шарананы зерттеуде қ олданылады.