Главная страница Случайная страница
Разделы сайта
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
|
|
Баға белгілеу тәртібі және оны жасау кезеңдерін сипаттаңыз
Бағ а саясатының мақ саттары оның стратегиясы мен оперативті-тактикалық қ ұ ралдарын анық тайды. Бағ а саясаты ө зінің негізін стратегиялық базағ а ие болуы керек. Стратегиялар ұ зақ мерзімді болу керек жә не бағ а саясаты қ ұ ралдары арқ ылы ұ зақ мерзімді мақ саттарғ а қ ол жеткізуді қ амтамасыз ету керек. Бағ а стратегиясының бастапқ ы бө лімінде «стратегиялық ү шбұ рыш» «фирма -тұ тынушы — бә секелес» болуы керек. Бағ а саясатының мақ саттары оның стратегиясы мен оперативті-тактикалық қ ұ ралдарын анық тайды. Бағ а саясаты ө зінің негізін стратегиялық базағ а ие болуы керек. Стратегиялар ұ зақ мерзімді болу керек жә не бағ а саясаты қ ұ ралдары арқ ылы ұ зақ мерзімді мақ саттарғ а қ ол жеткізуді қ амтамасыз ету керек. Бағ а стратегиясының бастапқ ы бө лімінде «стратегиялық ү шбұ рыш» «фирма -тұ тынушы — бә секелес» болуы керек.
Кез келген кә сіпкер ө з тауарына бағ а белгілейді жә не оны ө зінің мақ саттарына жету ү шін қ ажет қ ұ рал, бә секелестік саясатының бір элементі ретінде қ олданады. Бағ а белгілеудің кә сіпорын ү шін немесе фирма ү шін маң ызы зор, ал қ азіргі кездегі бағ а саясаты алуан тү рлі. Бағ а тұ тынушылық шешімдерді қ абылдауда ең маң ызды критерий болып табылады. Ө мір сү ру дең гейі салыстырмалы тү рде тө мен елдерде (оғ ан Ресей де кіреді), неғ ұ рлым халық тың кедей бө лігі ү шін, сонымен қ атар бұ қ аралық сұ ранысқ а ие тауарлар ү шін бұ л ө те ә діл жол. Ә рине, соң ғ ы он жыл ішінде, нарық та бә секелестіктің бағ алық емес факторлары да кең ө ріске ие болды. Соғ ан қ арамастан бағ а бә секелестік саясатында ең маң ызды жә не ең шешуші, нарық жағ дайына жә не кә сіпкердің табысына ә сер ететін фактор болып қ алады. Ә детте, кө п кә сіпкерлердің бағ а саясаты толық аяқ талмағ ан жә не кө п қ ателіктерге толы болады. Олардың арасындағ ы кең таралғ андарын мысалғ а келтірейік: бағ а белгілеу кө бінесе шығ ындарғ а негізделген, нарық шарттарының ө згерістеріне сирек бейімделеді; бағ а маркетингтің басқ а элементтеріне ажыратылып алып қ арастырылады; бағ а нарық сегменттеріне бө лек ө нім тү рлеріне байланысты қ ұ рылымдалмайды. Айтылғ андар қ азіргі кездегі жаң а нарық тә сілдеріне ө тіп жатқ ан Ресей кэсіпорындарына да қ атысты. Бағ а белгілеудің қ иындығ ы инновациядағ ы бағ аның бастапқ ы дең гейін анық таумен байланысты болады. Бұ л мә селе фирма алдында жаң а ө німді игеру кезінде немесе бұ рын ө ндіріліп жү рген тауарды жаң а географиялық нарық қ а енгізгенде, ө німнің жаң а кө здерін игергенде туындайды. Компания нарық та бағ а мен сапа арасында дұ рыс қ исын тауып ө з тауарын нарық та орнық тыру қ ажет. Ол ү шін сызба кү йінде келесідей кө рсетуге болатын ә р тү рлі стратегиялық мү мкіндіктер бар.
| 22.Бағ а тү рлерін жә не бағ а белгілеу стратегияларын қ арастырың ыз. | |
| Ө мірде бағ а белгілеудің мынадай мақ саттары қ ойылады: • Нарық та қ алуды қ амтамасыз ету; • Пайданы мейлінше молайту; • Нарық ү лесін жаулап алу; • Тауар сапасы бойынша берілген нарық та жетекші (лидер) орынды алу. Кетерме саудамен айналысатын ірі саудагерлерді, фирманын ө ндірістік мү мкіндіктерін пайдалану, тауар имиджін жасауда бага белгілеудің мақ саттары болуы мү мкін. Қ азақ станның нарық тық қ атынастарғ а откен бастапқ ы кезең інде кө птеген фирмалардың бага бслгілеудегі басты максаты - нарыкта сақ талып қ алуды қ амтамасыз ету болса, қ азіргі жағ дайда кү нделікті ағ ымдагы пайданы мейлінше молайту мен нарык ү лесін жаулап алу алғ а шыкты. Кэсіпорындардың экономикалык жағ дайы жақ сарса, бағ а белгілеудің де максаттары ө згереді. Ағ ымдағ ы пайданы молайту жаң а, беделді, стандартты емес тауарлар ө ткізілген кезде ғ ана бағ а белгілеудің мақ саты бола алады. Егер нарық та бэсеке дең гейі едә уір жогары болса, кө біне бағ а белгілеудің максаты - нарық ү лесін жаулап алу деп қ абылданады. Мұ ндай жағ дайда бә секелестік бағ аларғ а ерекше кө ң іл бө лінеді. Бірақ, нарык жағ дайларына ү немі бейімделіп отыру бағ а дифференциациясының болмауына экеледі. Фирма белгілі бір кө рсеткіштері бойынша нарық лидері болғ ысы келеді, бү л оның шығ ындарын азайтып, пайда алуғ а кө мектеседі. Ө нім сапасын жоғ арылату кептеген шығ ындарды талап етеді, эйтсе де бү л шығ ынның орны тұ тынушы сапалы, озык тауарды жоғ ары бағ амен сатып алуғ а эзір болғ андьщтан, тез толады. Фирма басшылары бағ аны есептеудің ә дістерін таң дап, ең жоғ ары жэне темен бағ аның ық тималды дең гейін бекітеді. Бағ алық стратегия шығ ынғ а, сү ранысқ а, бә секеге, тауардың емірлік цикл кезең іне негізделіп, айқ ындалуы мү мкін. Нарық тү рін (типін) бағ алау фирма стратегиясын жасаудағ ы нақ ты бір эдісті таң дауының маң ызды шарты болып табылады. Нағ ыз бэсеке нарығ ы (полиполия) белгілі бір енімді сатып алатын жә не сататын кептеген сатып алушылар мен сатушылардан тү рады. Мұ ндай нарыкта ешбір сатушы, не болмаса сатып алушы кү нделікті ағ ымдағ ы бағ алар дең гейіне кеп ә сер ете алмайды. Сатушы нарық тық бағ адан жоғ ары бағ а қ оя алмайды, ейткені сатып алушы бү л тауарды темендеу бағ амен баска бір сатушыдан сатып алуы мү мкін. Мү ндай нарық та бә секелестік бағ а белгілеу стратегиясын қ олданғ ан дұ рыс болады. 23.Бә секелестік нарық тағ ы фирмалардың типологиясына сипаттама берің із. | |
| Фирма ішілік қ ү рылым модельдерін тү сіндіруде трансакдионды шығ ындармен катар, ұ йымның ө ткен даму траекториясына тә уедділігін ескеру қ ажет. Басқ аша айтқ анда, фирманың ү йымдық дамуы оның қ ү рылымдык ө згерістердің ерекше траекториясына сә йкес қ озғ алысы ретінде тү сіндіріледі. Кә сіпорынның бә секеге қ абілеттілігінің жоғ арылауы, оның жақ саруы кө бінде іске асырылатын ө німнің сапасы мен ө ндірістің ұ йымдастырушылық -техникалық дең гейіне тә уелді. Ө німнің бә секеге қ абілеттілігін бағ алаудың бірнеше ә дістері бар. Бірак барлығ ының да бір ортақ кемшілігі бар, онда тұ тынушыны қ ызық тыратын ө нім бағ асы мен сапаның қ атынасы ескерілмейді, тек тауардың басқ а қ асиеттерінің жиынтығ ы ретінде анық талады. Осылайша, ө німнің бә секеге қ абілеттілігі біз оның ө німнің бағ асы пайдалы тиімділікке қ атынасындағ ы салыстырмалы бағ а деп анық таймыз. Ә рбір нарыктың ө зіндік бір ерекшеліктері бар. Бағ а ө ткізу кезіндегі ұ сынысты анық тау керек, ал жаң а ө нім ұ сынысы бағ амен ынталандыруы қ ажет. Осылай, егер «бағ а» тек ө німді еткізу қ ұ ралы ғ ана болса, «бә секеге қ абілетті сапа» нарық дамуының жалғ ыз факторы - тек ө німнің белгілі бір кө рсеткіштері ғ ана емес, сонымен бірге ақ ырғ ы тұ тынушығ а бағ ытталғ ан шаралар кешені «Бә секеге қ абілетті сапа» зерттелуі перспективті нарық ты бө лшектеп зерттеуінен басталады: • жаң а ө німге талаптарды дайындау; • сапалы шикізат жабдық таушылады таң дау жә не кү шейтілген бақ ылау; • ө ндірістің барлык кезең дері мен аралық бақ ылауды регламенттеу. Ақ ырғ ы ө німнің шығ у кезең інде ол барлық белгілі бір сипаттамаларғ а (яғ ни бағ алық ниша мен нарық қ а шығ удағ ы бастапқ ы бағ а, оның мақ сатты сегменті анық талады ө ндірілетн кө рсеткіштер мен қ асиеттер) сә йкес келу керек. Бә секеге қ абілетті сапаның ажырамас белігі сервистік қ ызмет кө рсету дең гейі болып табылады. ө німнің нарық та ө мір сү руі ү шін соң ғ ы мә селе ө те маң ызды болып келеді жә не ол нарық тық жағ дайлардың ө згеруіне тез жә не нақ ты жауап беруі тиіс. 24.Фирманың бә секелестік позициясы мен статусына сипаттама берің із. | |
25.Инновациялық мінез-қ ұ лық типі бойынша кә сіпорындардың жіктелуін қ арастырың ыз.
Кә сіпорынның бә секеге қ абілеттілігі отандық экономикада ғ ана емес ә лемдік экономикада да кең інен зерттелуді қ ажет ететін мә селе болып табылады. Кә сіпорынның бә секе қ абілеттілігі – бә секелестермен салыстырғ анда бағ алық жә не бағ алық емес сипаттары бойынша тауарлары тұ тынушыларғ а ұ намды, дер кезінде жоспарлап, дайындап ө ткізуге нақ ты мү мкіндігі бар кә сіпорын.
Кә сіпорының бә секеге қ абілеттілігі – бә секелік нарық жағ дайында меншікті жә не қ арыздық ресурстарды тиімді басқ ару мү мкіндігі. Кә сіпорынның бә секеге қ абілеттілігі оның нарық тық бә секе жағ дайларына бейімделу мү мкіндігі мен серпінін сипаттайды.
Кә сіпорынның бә секе қ абілеттілігін анық тайтын кө рсеткіші болып ө німнің бә секе қ абілеттілігі табылады.
М. Портердің пайымдауынша кә сіпорынның бә секе қ абілеттілігін анық тайтын бес бә секелік кү ш бар:
| |
| 26.М.Пртердің бә секелестік стратгияларын ашып жазың ыз. | |
| Американ экономисі М. Портер 1991 жылы: «Елдердің бә секелестік артық шылық тары» деген зерттеуді жариялады. Зерттеуде халық аралық сауда мә селелері мү лде жаң а қ ырынан талқ ыланды: «Халық аралық нарық та елдер емес, фирмалар бә секеге тү седі. Елдің бұ л процессте алатын орнын анық тау ү шін фирманың бә секелестік артық шылық қ а қ алайша қ ол жеткізетінін жә не оны қ алай сақ тап қ алатынын тү сіну керек». Портер ө з ү лестеріне экспорттың ½ -і келетін 10 ірі ө ндірістік елде зерттеу жү ргізген. Ол осы зерттеу нә тижесінде елдің ә лемдік нарық тағ ы бә секелестік қ абілеті соларғ а бағ ынышты негізгі параметрлерінің ө зара байланысын кө рсететін «ұ лттық халық аралық бә секелестік қ абілеті» деген теориясын тұ жырымдады. Портер қ азіргі сыртқ ы сауданың дамуын анық тайтын 4 негізгі параметрді атап кө рсетті: ─ Факторлық шарттар; ─ Сұ раныс шарттары; ─ Жақ ын орналасқ ан жә не қ ызмет кө рсететін салалар; ─ Фирма стратегиясы жә не бә секелестігі. Портер бірінші параметрдің – саны жаң а шарттардың енгізілуі арқ ылы ұ лғ аятын факторлық шарттардың маң ыздылығ ын мойындайды. Неоклассикалық теория негізін қ алаушылар пікірлерінен ө згешелігі – ол аталғ ан факторлар ел ү шін мұ ра ретінде қ алдырылмайды, ө ндірістің кең еюі процесінде пайда болады деп санады. Мысалы, Жапониядағ ы жер жетіспеушілік факторы шағ ын технологиялық процестерді қ алыптастыру ү шін негізгі ынталандырушы кү шке айналды. Бұ л кейін ә лемдік нарық та ү лкен сұ ранысқ а ие болды. Ал швейцар фирмалары соғ ыстан кейінгі жылдары жұ мыс кү шінің жетіспеушілігі салдарынан ең бек ө німділігін кө теру бағ ытын таң дады. Екінші параметр – сұ раныс шарттары ішкі нарық тың қ ажеттіліктерін кө рсетеді. Олар фирманың даму барысын айқ ындап, оның болашақ тағ ы ә лемдік нарық тың ә леуеттік дамуымен байланысын кө рсетеді. Портер Линдер теориясын дамыта отырып, компания қ ызметіне ық пал жасайтын ішкі нарық тың қ ажеттіліктерін аса маң ызды фактор ретінде қ арастырды. Мысалы, шағ ын бө лмелерде тұ ратын жапондық тар жапон ө неркә сібі шығ ара бастағ ан энергия қ уатын сақ тайтын арзан кондиционерлер тұ тынуды қ олайлы деп санайды. Кейіннен мұ ндай кондиционерлер экспортталуын жапондық компаниялар қ амтамасыз етуі арқ ылы бү кіл ә лемде кең інен пайдаланылатын болды. Ү шінші параметр – жақ ын орналасқ ан жә не қ ызмет кө рсететін салалар фирма қ ызметіне тікелей ә сер ететін тиімді ө ндірістік ортаны сипаттайды. Ә шекейлік бұ йымдар ө ндіретін италиандық фирмалардың гү лденуінің себебі: Италия асыл тастар мен металлдарды ө ң деу ө ндірісі бойынша ә лемдік жетекші орынғ а ие болып отыр. Тө ртінші фактор – фирма стратегиясы жә не бә секелестік фирмалық стратегияғ а жә не ұ йымдастырушылық қ ұ рылымына байланысты. Бұ л жерде басқ арудың жалпы жә не универсалдық жү йелерін ерекшелеп бө луге болмайды. Мысалы жиһ аз ө ндірісі, жарық беру қ ұ рылғ ылары, буып-тү ю машиналары ө ндірісінде жетекшілік орындағ ы италияндық фирмалар ө згерістерге тез бейімделгіштігімен, серпінділігімен, басқ ару нысандарының икемділігімен ерекшеленеді. Ал оптика, дә лме-дә л машина қ ұ рылысы ө ндірісіне бейімделетін неміс фирмалары ү шін орталық басқ арудың қ атаң жү йесі ү йреншікті жайт болып табылады. 27.Виолент-фирмалардың, патиент-фирмалардың, коммутант-фирмалардың, эксплерент-фирмалардың стратегияларын қ арастырың ыз. | |
| А.Ю.Юданов, Р.А.Фатхутдинов, Р.С.Каренов бір-бірінің айырмашылығ ы тек мақ саттарында болатын инновациялық компаниялардың тө рт стратегиясын ұ сынады, олар: 1.Эксплеренттік (пионерлі) — бұ л стратегия жаң а жасауларымен немесе нарық тың ескі сегменттерін радикал тү рінде ө згертумен байланысты. Олар жаң а шешімдердің іздеу мен жү зеге асырудың алғ аш ө тушілері. Ұ раны: «жақ сырақ жә не арзандау, егер мү мкіндік болса». Мысалы – «ЭППЛ, Зенит, Дженетек компаниялары». 2.Виоленттік (кү ш беруші) — бұ л стратегия ө німнің сапалы, қ ымбатсыз жә не бұ қ аралық тү рде шығ аратын ірі, стандартты кә сіпкерлік саласында жұ мыс істейтін фирмалар ү шін мінездемелі. Ұ раны: «арзан, бірақ ө те сапалы». Мысалы — автомобильдер «Тоёта», «Шевроле», тоң азытқ ыштар «Сименс», «Электролюкс»; «Нокия» телефоны. 3.Патиенттік (қ уысты) стратегиясы- тар мамандандыру жолына тұ рғ ан, тұ тынушылардың шектелген санына ғ ана ө зінің қ ымбат жә не жоғ ары сапалы тауарларын ә деттегі ө німге кө ң іл бө лмейтіндерге арнап жасайтын фирмаларына арналғ ан. Ұ раны: «Қ ымбат, бірақ жақ сы». Мысалы — бұ рынғ ы қ орғ аныс кә сіпорындары, ғ арыштық ө неркә сіп. 3.Коммутанттық (қ осушы) стратегиясы- ә деттегі кә сіпкерлік бірақ ө з қ ызметін жергілікті масштабтарында, нақ ты тұ тынушылардың кө лемі жағ ынан ү лкен емес қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а лайық талғ ан. Бұ нда коммутанттың тұ тыну қ ұ ндылығ ы ө те биік сапасынан емес, қ ызметтің жекелеуінен анық талады. Ұ раны: «сіздер мағ ан ү степ тө лейсіздер, себебі, мен сіздердің проблемаларың ызды шешемін». Мысалы- ыдырағ ан трансулттық компаниялар, ТУК брендін қ олданатын ерекше аймақ тар. Жоғ арыланғ ан пайда бө лігін жә не жасап шығ ару белсенділіктің циклінің максимум кезең індей жоғ ары пайдасын, таза ө німді шығ арудың ең бірінші партиясынан бұ л қ аймақ тү сіруші пионерлік фирма-эксплерент. Фирма-виолент жаң а ө нім мен қ ызметті ө ндіруде, жасап шығ аруда жә не зерттеулерде маманданады. Фирма-патиент жің ішке нарық сегментінде жұ мыс істеуі жә не қ ажеттіліктерді қ анағ аттандырады, олар жарнама, мода ә серінен қ ұ ралғ ан болады. Коммутант фирмасы ө нім шығ ару циклының қ ұ лдырау кезең інде жұ мыс істейді, жергілікті, ұ лттық қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыруғ а мақ сатталғ ан, инновацияларды нақ ты жерлікті жағ дайларғ а бейімдейді, ө ндірістік циклдің ә р-тү рлі кезең дң рінде ө згерістер ең гізеді. 28Бә секелестерді талдау схемасын сипаттаң ыз. |
«Бә секелестік» тү сінігінің тұ рақ ты мә ні яғ ни стау немесе сатып алу барысында бір адамның екінші адаммен бә секелеске тү суді білдіреді.
Қ азіргі зманада бә секелестіктің осы тү рі кең таралғ ан, дегенмен ол индустриалды ө мірдің тү пкілікті ерекшеліктерінде екінші қ атарлы салдары болып табылады.
Сол сияқ ты ерекшеліктерді қ ажетті тү рде ашатын арнайы тү сінік жоқ. Оның табиғ аты келсесіде – кез келген адамның белгілі дербестігі, ө зіндік жолды таң дауғ а деген талпынынстары, келешектегі мақ саттарын есепке алу барысында келешекті болжамдылық, сонымен қ атар ө з кү шіне деген сенімділік, шешімдер қ абылдауда жылдамдылық болы табылады.
Сол сияқ ты факторлар адамдарды бір-бірімен бә секелестікке тү суге итермелейді, қ азіргі заманда бә секлелестік орнатқ ан кезде адамдар бір-бірімен пайдалы қ арым-қ атынас орнатуғ а тырысады.
Сол сияқ ты ұ жымдық меншікке жә не ұ жымдық іс-ә рекетке деген талпыныстар ө ткендерден енғ ұ рлым ерекшеленеді, себебі олар кү штердің пассивті тү рде бірлесуі емес кез келген жеке адамның алдын ала ойластырылғ ан жә не ө зне пайдалы болып кө рінетін тұ рмысты бір тү рі ретінде танылады.
Мемлекет тө мең гі позицияғ а тү сіп кеткен жә не белсенді қ ызмет ететін тауарлық жә не нарық тық шаруашылық тың механизмініің негізі ретінде танылатын, ө ндірістің тиімділігінің адапторы ролін атқ аратын бә секелестікті қ алпына келтірді.
Сол сияқ ты нарық тық жағ дайлар басқ а кә сіпорындардың қ арқ ынды дамуына кедергі жасап, мемлекетте ә леуметтік проблемаларды шиеленістіреді. Себебі, орта жә не ұ сақ кә сіпкерлік кез келген капиталистік мелмкеттің экономикалық негізін қ ұ райды да экономикалық балансты қ амтамасыз етеді
Нарық та жетілген бә секелестікті тудыру мақ сатында мемлекет бірқ ата қ адамдар жасайды:
• ө ндіргіш кү штердің ө ндірістік қ ұ рал-жабдық тарғ а деген жеке меншік шең берінен тыс шығ у, ол қ оғ амдық қ айта ө ндеудің негізгі жағ дайларын қ амтамасыз ете алмауда, жеке меншік негізінде ғ ана маң ызды қ оғ амдық қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыра алмауда кө рініс табады;
• ә лемдік экономикада капиталистік елдер топтарының арасында бә селестіктің пайда болуы;
• капиталистік елдерде тауар ө ндіру жә не тауар сату ісінде еркін кә сіпкерлер тобының қ атарын кең ейту.
Кө птеген жағ дайда бә секелестіктің қ оғ амғ а қ арсы формалары анық кө рсетіледі. Себебі, саудагерлер немесе ө ндірушілер нарық та неғ ұ лым арзан бағ ағ а тауарды сататын бә секелесті адамды кө рген жағ дайда оғ на наразылық білдіреді, дегенмен неғ ұ рлым арзан киімдерді сатып алғ ан адамдар қ анағ ат болады.
Сонымен нарық тық дамудың қ озғ аушы кү ші бә секелестіктің алатын орны жә не маң ызы жө нінде кө птеген сауалдар туындайды. Бә секелестік субъективті сипат алғ ан, себебі кейіреулері ү шін ол пайдалы, басқ алары ү шін тиімсіз болып табылады. Дегенмен экономикалық теориялардың дә лелі жә не экономикалық заң дылық тар ашық кө рсеткендей тек қ ана сау бә секелестік жағ дайында нарық тық механизм қ арқ ынды жә не табиғ и тү рде дамып кө птеген жетістіктерге қ ол жеткізеді.
Данная страница нарушает авторские права?