Бап. Мiндеттеме орындалатын жер

Егер мiндеттеме орындалатын жер заң дарда немесе оның шарттарында белгiленбесе немесе мiндеттеме мә нiнен немесе iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан кө рiнбесе, ол:
1) мiндеттеме бойынша қ озғ алмайтын мү лiктi беру - мү лiк орналасқ ан жерде;
2) мiндеттеме бойынша тауарды немесе ө зге де мү лiктi тасымалдауды пайдалана отырып беру - мү лiктi несие берушiге жеткiзу ү шiн оны бiрiншi тасымалдаушығ а тапсыратын жерде;
3) егер бұ л жер мiндеттеме пайда болғ ан кезде несие берушiге белгiлi болса, кә сiпкердiң басқ а мiндеттемелерi бойынша тауар немесе ө зге де мү лiктi беру - мү лiк дайындалғ ан немесе сақ талатын жерде;
4) ақ шалай мiндеттеме бойынша - несие берушiнiң мiндеттеме пайда болғ ан кездегi тұ рғ ылық ты жерiнде, ал егер несие берушi заң ды тұ лғ а болса - мiндеттеме пайда болғ ан кезде оның болғ ан жерiнде; егер несие берушi мiндеттеменiң орындалу кезiнде тұ рғ ылық ты жерiн немесе тұ рғ ан жерiн ө згертiп, бұ л туралы борышқ орғ а хабарласа - орындалатын жердiң ө згертiлуiне байланысты барлық шығ ындарды соның есебiне жатқ ыза отырып, оның жаң а тұ рғ ылық ты жерiнде немесе тұ рғ ан жерiнде;
5) басқ а да барлық мiндеттемелер бойынша - борышқ ордың тұ рғ ылық ты жерiнде, ал егер борышқ ор заң ды тұ лғ а болса - оның орналасқ ан жерiнде орындалуғ а тиiс.
Ескерту. 281-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заң ымен.

282-бап. Ақ шалай мiндеттеме

1. Ақ шалай мiндеттемеге байланысты бiр адам (борышкер) екiншi адамғ а (кредиторғ а) ақ ша тө леуге мiндеттi, ал кредитордың борышкерден ақ ша тө леу жө нiндегi мiндеттерiн (ақ ша қ арызы жә не басқ а да мiндеттемелер) орындауын талап етуге қ ұ қ ығ ы бар. Ө теу туралы шарт, залалды ө теу жә не тұ рақ сыздық айыппұ лын тө леу туралы мiндеттемелер, сондай-ақ зиян келтiру не негiзсiз баю салдарынан туындағ ан мiндеттемелер бойынша ақ ша тө леу жө нiндегi мiндеттерге, егер осы Кодексте, Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде ө згеше белгiленбесе немесе мiндеттеме мә нiнен туындамаса, ақ шалай мiндеттемелер туралы ереже қ олданылады.
Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, Қ азақ стан Республикасының аумағ ында ақ шалай мiндеттемелер тең гемен (осы Кодекстiң 127-бабы) кө рсетiледi.
Қ азақ стан Республикасының аумағ ында мiндеттемелер бойынша есеп айырысуды жү зеге асыру кезiнде шетел валютасын, сондай-ақ шетел валютасындағ ы тө лем қ ұ жаттарын пайдалануғ а Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде айқ ындалғ ан жағ дайларда жә не шарттарда немесе оларда белгiленген тә ртiппен жол берiледi.
Тө лемдер мен аударымдарды жү зеге асыру тә ртiбi мен тә сiлдерi Қ азақ стан Республикасының ақ ша тө лемдерi мен аударымдары туралы заң намасында белгiленедi жә не оларды тараптар тиiстi шартта айқ ындайды.
2. Ақ шалай мiндеттеменi орындау ү шiн жеткiлiксiз тө ленген тө лемнiң сомасы тараптардың ө зге келiсiмi болмағ ан жағ дайда ең алдымен несие берушiнiң орындау жө нiндегi шығ ындарын, сонан соң айыпақ ы мен сыйақ ыны (мү дденi), ал қ алғ ан бө лiгiнде - борыштың негiзгi сомасын ө тейдi.
3. Егер Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде ө згеше кө зделмесе, ұ зақ мерзiмдi мiндеттемелерде тараптар келіскен шарттарда тө лемдi индекстеу кө зделуi мү мкiн.
Ескерту. 282-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 1997.07.11 N 154, 1999.07.16 N 436, 2001.12.24 N 276(2002.01.01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2003.07.10 N 483(2004.01.01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2007.01.12 N 225, 2011.02.10 N 406-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

283-бап. Азаматты асырау ү шiн тө ленетiн соманың
арттырылуы

Ақ шалай мiндеттеме бойынша азаматты асырауғ а тiкелей тө ленетiн сома (ө мiрiне немесе денсаулығ ына келтiрiлген зиянның орнын толтыру ү шiн, ө мiр бойы асырау шарты бойынша жә не басқ алары) ең тө менгi жалақ ының ресми тү рде ө суiне қ арай арттырылып отырады.

284-бап. Ө зара мiндеттердiң орындалуы

1. Егер заң дардан, iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тардан, мiндеттеме шарттарынан немесе оның мә нiнен ө згеше туындамайтын болса, тараптар ө зара мiндеттердi бiр мезгiлде орындауғ а тиiс.
2. Тараптардың бiрiнiң мiндеттеменi орындамауы немесе тиiсiнше орындамауы ө зара мiндеттердi орындау жә не қ арсы талаптарды қ анағ аттандыру кезiнде, егер заң қ ұ жаттарында немесе мiндеттеме шарттарында ө згеше белгiленбесе, екiншi тарапты ө з мiндеттерiн орындаудан босатады.

285-бап. Балама мiндеттеменiң орындалуы

Екi немесе бiрнеше ә рекеттiң бiрiн жасауғ а мiндеттi борышқ орғ а, егер заң дардан немесе мiндеттеменiң шарттарынан ө згеше туындамаса, таң дау қ ұ қ ығ ы берiледi.

286-бап. Бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше
борышқ ор қ атысатын мiндеттеменiң
орындалуы

Егер мiндеттемеге бiрнеше несие берушi немесе бiрнеше борышқ ор қ атысса (адамдар кө п болғ ан мiндеттеме), несие берушiлердiң ә рқ айсысы мiндеттеменi орындауды талап етуге қ ұ қ ылы, ал борышқ орлардың ә рқ айсысы заң дардан немесе мiндеттеме шарттарынан ө згеше туындамайтындық тан, басқ алармен тең ү лестi орындауғ а мiндеттi (ү лестi мiндеттеме).

287-бап. Ортақ тасқ ан мiндеттеменiң орындалуы

1. Несие берушiлердiң ә рқ айсысы мiндеттеменi толық атқ аруды талап етуге қ ұ қ ылы, ал борышқ орлардың ә рқ айсысы орындауғ а мiндеттi болуына сә йкес кө п жақ тар қ атысатын мiндеттеме ортақ тасқ ан мiндеттеме деп танылады.
Егер бұ л шартта кө зделмесе немесе заң қ ұ жаттарында белгiленбесе, соның iшiнде мiндеттеменiң мә нi бө лiнбейтiн кезде ортақ тасқ ан мiндеттеме немесе ортақ тасқ ан талап пайда болады.
2. Кә сiпкерлiк қ ызметпен байланысты мiндеттеме бойынша бiрнеше борышқ ордың мiндеттерi, сол сияқ ты мұ ндай мiндеттемелердегi бiрнеше несие берушiнiң талаптары, егер заң дарда немесе мiндеттеме шарттарында ө згеше кө зделмесе, ортақ тасқ ан мiндет болып табылады.
3. Борышқ орлар ортақ тасып мiндеттi болғ ан жағ дайда несие берушi барлық борышқ орлардан да, жеке-жеке алғ анда олардың кез келгенiн де, оның ү стiне борышты тү гелдей де, бө лшектеп те орындауды талап етуге қ ұ қ ылы. Ортақ тас борышқ орлардың бiрiнен толық қ анағ аттанбағ ан несие берушi алынбағ анды ортақ тас борышқ орлардың қ алғ андарынан талап етуге қ ұ қ ылы.
Ортақ тас борышқ орлар мiндеттеме толық орындалғ анғ а дейiн мiндеттi болып қ ала бередi.
Борышқ орлардың бiрiншi ортақ тастық мiндеттi толық орындауы қ алғ ан борышқ орларды несие берушi ү шiн орындаудан босатады.
4. Талаптар ортақ болғ ан жағ дайда ортақ тас несие берушiлердiң кез-келгенi борышқ орғ а толық кө лемiнде талап қ оюғ а қ ұ қ ылы.
Ортақ тас несие берушiлердiң бiреуiне мiндеттеменi толық орындау борышқ орды ө зге несие берушiлерге оны орындаудан босатады.
5. Ортақ тасқ ан мiндет болғ ан ретте борышқ ордың несие берушiнiң талаптарына қ арсы басқ а борышқ орлардың осы борышқ ор қ атыспайтын несие берушiге осындай қ атынастарына негiзделген қ арсылық бiлдiруге қ ұ қ ығ ы жоқ.
Талаптар ортақ болғ ан жағ дайда борышқ ордың ортақ тас несие берушiлердiң бiреуiнiң талабына қ арсы осы несие берушi қ атыспайтын борышқ ордың басқ а ортақ тас несие берушiмен осындай қ атынастарына негiзделген қ арсылық бiлдiруiне қ ұ қ ығ ы жоқ.

288-бап. Субсидиялық мiндеттеменi орындау

Негiзгi борышқ ор несие берушiнiң мiндеттеменi орындау туралы талабын қ анағ аттандырмағ ан жағ дайда бұ л талап орындалмағ ан бө лiгiнде басқ а борышқ орғ а (субсидиялық борышқ орғ а) мә лiмдеуi мү мкiн екендiгi заң қ ұ жаттарында немесе несие берушi мен борышқ ордың арасындағ ы мiндеттеме ережелерiнде кө зделуi мү мкiн.