Бап. Реквизициялау

1. Дү лей апаттар, авариялар, жұ қ палы аурулар, iндеттер, соғ ыс жағ дайындағ ы іс-қ имыл кезең інде немесе соғ ыс уақ ытында жә не тө тенше сипаттағ ы ө зге де жағ дайлар болғ ан ретте мү лiк қ оғ ам мү ддесi ү шiн мемлекеттiк органдар шешiмi бойынша Қ азақ стан Республикасының заң дарында белгiленген тә ртiп пен жағ дайларда меншiк иесiнен оғ ан мү лiктiң қ ұ ны тө лене отырып алып қ ойылуы мү мкiн (реквизиция).
2. Меншiк иесiне реквизицияланғ ан мү лiктiң қ ұ ны ө телген бағ аны оның сот тә ртiбiмен даулауына болады.
3. Мү лкi реквизицияланғ ан адам реквизиция жү ргiзуге байланысты жағ дайлар тоқ татылғ ан кезде сақ талғ ан мү лiктi ө зiне қ айтарып берудi сот арқ ылы талап етуге қ ұ қ ылы.
Ескерту. 253-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 1998.03.02 N 211, 2011.03.01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

254-бап. Тә ркілеу

Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде кө зделген жағ дайларда, мү лiк меншiк иесiнен ә кімшілік немесе қ ылмыстық қ ұ қ ық бұ зушылық жасағ аны ү шiн санкция тү рiнде сот тә ртiбiмен ө теусіз алып қ ойылуы (тә ркiленуі) мү мкiн.
Ескерту. 254-бап жаң а редакцияда - Қ Р 03.07.2014 № 227-V Заң ымен (01.01.2015 бастап қ олданысқ а енгізіледі).

255-бап. Жер учаскесін жә не басқ а да табиғ и ресурстарды
алып қ оюғ а байланысты жылжымайтын-мү лікке меншік
қ ұ қ ығ ының тоқ татылуы

Ескерту. 255-баптың тақ ырыбы жаң а редакцияда - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

1. Мемлекеттiк органның меншiк иесiнен мү лiктi алып қ оюғ а тiкелей бағ ытталмағ ан шешiмiне, соның iшiнде меншiк иесiне тиесiлi ү й, ө зге де қ ора-қ опсы, қ ұ рылыстар немесе ө сiмдiктер бар жер учаскесiн алып қ ою туралы шешiмiне байланысты қ озғ алмайтын мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ының заң қ ұ жаттарымен белгiленген реттер мен тә ртiп бойынша ғ ана меншiк иесiне қ ұ ны тең мү лiк берiп жә не ө зге де келтiрiлген залалдарын ө тей отырып немесе меншiк қ ұ қ ығ ының тоқ татылуынан келтiрiлген залалдарын толық кө лемiнде ө тей отырып тоқ татылуына жол берiледi.
2. Меншiк иесi меншiк қ ұ қ ығ ын тоқ татуғ а ә келiп соқ тыратын шешiммен келiспеген жағ дайда оны дау сот тә ртiбiмен шешiлгенге дейiн жү зеге асыруғ а болмайды. Дауды қ арау кезiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды ө теудiң барлық мә селелерi де шешiледi.
3. Осы баптың ережелерi мемлекеттiк органның мү лiк орналасқ ан тау баурайларын, су айдыны учаскелерiн жә не басқ а учаскелердi алып қ ою туралы шешiмiне байланысты тиiсiнше қ озғ алмайтын мү лiкке меншiк қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан кезде қ олданылады.
Ескерту. 255-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

256-бап. Кү тiмсiз ұ сталғ ан тарих жә не мә дениет
ескерткіштерін, мә дени қ ұ ндылық тарды алып қ ою

Қ азақ стан Республикасының заң намасына сә йкес ерекше бағ алы ә рi мемлекет қ орғ айтын тарих жә не мә дениет ескерткіштерінің, мә дени қ ұ ндылық тардың меншiк иесi бұ л ескерткіштер мен қ ұ ндылық тарды кү тiп ұ стамай, бұ л олардың ө з мә нiн жоғ алту қ атерiн тө ндiрген реттерде мұ ндай қ азыналарды мемлекет меншiк иесiнен сот шешiмi бойынша сатып алу арқ ылы алып қ ояды немесе жария сауда-саттық та сатылады.
Тарих жә не мә дениет ескерткіштері, мә дени қ ұ ндылық тар сатып алынғ ан кезде меншiк иесiне - тараптардың келiсуiмен, ал дау туғ ан ретте сот белгiлеген мө лшерде олардың қ ұ ны ө теледi. Жария саудағ а салып сатқ ан кезде меншiк иесiне сатудан тү скен сома сауданы ө ткiзу шығ ындары шегерiлiп берiледi.
Ескерту. 256-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2011.03.01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

257-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан
кезде мү лiктi бағ алау

Меншiк қ ұ қ ығ ы тоқ татылғ ан кезде, егер Қ азақ стан Республикасының заң дарында ө згеше белгiленбесе, мү лiк оның нарық тық қ ұ ны негiзге алына отырып бағ аланады.
Ескерту. 257-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2011.03.01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

258-бап. Меншiк иесi емес адамның заттық
қ ұ қ ығ ының тоқ татылуы

Меншiк иесi емес адамның заттық қ ұ қ ық тары осы Кодекстiң 249-257-баптарында белгiленген ережелер бойынша, сондай-ақ заң қ ұ жаттарында, заң ды тұ лғ аның жарғ ысында немесе меншiк иесiнiң мү лiк иесiмен жасасқ ан шартында белгiленген тә ртiп бойынша меншiк иесiнiң шешiмiмен тоқ татылады.

15-тарау. Меншік қ ұ қ ығ ы мен ө зге де заттық қ ұ қ ық тарды қ орғ ау

259-бап. Меншiк қ ұ қ ығ ын тану

Меншiк иесi меншiк қ ұ қ ығ ын тануды талап етуге қ ұ қ ылы.

260-бап. Меншiк иесiнiң мү лiктi ө згенiң заң сыз
иеленуiнен талап етуi

Меншiк иесi ө згенiң заң сыз иеленген ө з мү лкiн талап етуге қ ұ қ ылы.

261-бап. Адал алушыдан мү лiктi талап етiп алдыру

1. Егер мү лiк оны иелiктен айыруғ а қ ұ қ ығ ы болмағ ан адамнан тегiн алынып, алушы мұ ны бiлмесе жә не бiлуге тиiс болмаса (адал алушы), мү лiктi меншiк иесi немесе меншiк иесi мү лiктi иеленуге берген адам жоғ алтқ ан, не мұ ның екеуiнен де ұ рланғ ан, не олардың иеленуiнен бұ лардың еркiнен тыс ө зге жолмен шығ ып қ алғ ан ретте ғ ана меншiк иесi бұ л мү лiктi алушыдан талап етiп алдыруғ а қ ұ қ ылы.
2. Егер мү лiк оны иелiктен айыруғ а қ ұ қ ығ ы жоқ адамнан тегiн алынса, меншiк иесi барлық ретте мү лiктi талап етiп алдыруғ а қ ұ қ ылы.
3. Егер мү лiк сот шешiмдерiн атқ ару ү шiн белгiленген тә ртiп бойынша сатылғ ан болса, осы баптың 1-тармағ ында кө рсетiлген негiздер бойынша мү лiктi талап етiп алдыруғ а жол берiлмейдi.
Ескерту. 261-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 1998.03.02. N 211 Заң ымен.

262-бап. Ақ ша мен бағ алы қ ағ аздарды талап етiп
алдыруды шектеу

Ұ сынушығ а берiлетiн ақ шаны, сондай-ақ бағ алы қ ағ аздарды адал иеленушiден талап етiп алдыруғ а болмайды.

263-бап. Заттарды заң сыз иеленуден қ айтарып
алу кезiнде есеп айырысу

1. Меншiк иесi осы Кодекстiң 260, 261-баптары негiзiнде мү лiктi талап ете отырып, арам ниеттi иеленушiден бү кiл иеленген кезiнде ө зi алғ ан немесе алуғ а тиiс болғ ан табыстардың бә рiн қ айтаруды немесе ө теудi; адал иеленушiден иеленуiнiң заң сыздығ ы туралы бiлген немесе бiлуге тиiс болғ ан немесе меншiк иесiнiң мү лiктi қ айтару туралы талап қ ою жө нiндегi хабарламасын алғ ан кезден бастап ө зi алғ ан немесе алуғ а тиiс болғ ан табыстардың бә рiн талап етуге де қ ұ қ ылы. Адал иеленушi ө з кезегiнде меншiк иесiнен мү лiктен табыс есептелетiн уақ ыттан бастап ол мү лiкке жұ мсағ ан қ ажеттi шығ ындарды меншiк иесiнiң ө теуiн талап етуге қ ұ қ ылы. Арам ниеттi иеленушi мұ ндай ө темдi иеленушiнiң талабын сот негiздi деп тапқ ан реттерде толық немесе iшiнара алуғ а қ ұ қ ылы.
2. Заң сыз иеленушi ө зi жасағ ан жақ сартуларды, егер олар затқ а зақ ым келтiрмей бө луге келсе, ө зiнде қ алдыруғ а қ ұ қ ылы. Егер жақ сартуларды бұ лайша бө лу мү мкiн болмаса, адал иеленушiнiң жақ сартуғ а жұ мсағ ан шығ ындарын ө тетудi талап етуге қ ұ қ ығ ы бар, бiрақ ол зат қ ұ нының ұ лғ айтылғ ан мө лшерiнен аспауы керек. Арам ниеттi иеленушiнiң мұ ндай қ ұ қ ығ ы жоқ.

264-бап. Меншiк иесi қ ұ қ ық тарын иеленуден айыруғ а
байланысы жоқ бұ зылудан қ орғ ау

Меншiк иесi, ө з қ ұ қ ық тарының бұ зылуы иелiктен айыруғ а байланысты болмағ анымен, оларды бұ зудың қ андайын болса да жоюды талап етуге қ ұ қ ылы.

265-бап. Меншiк иесi емес адамның заттық
қ ұ қ ық тарын қ орғ ау

Меншiк иесi болмағ анымен, шаруашылық жү ргiзу, оралымды басқ ару, тұ рақ ты жер пайдалану қ ұ қ ығ ымен не заң қ ұ жаттарында немесе шартта кө зделген ө зге де негiзбен мү лiктi иеленушiнiң де осы Кодекстiң 259-264-баптарында кө зделген қ ұ қ ық тары болады. Бұ л адамның ө з иелiгiн меншiк иесiнен де қ орғ ауғ а қ ұ қ ығ ы бар.

266-бап. Заң да кө зделген негiздер бойынша меншiк
иесiнiң қ ұ қ ық тары тоқ татылғ ан кезде оның
мү дделерiн қ орғ ау

Қ азақ стан Республикасы меншiк қ ұ қ ығ ын тоқ тататын заң қ ұ жаттарын қ абылдағ ан ретте, осы қ ұ жаттарды қ абылдау нә тижесiнде меншiк иесiне келтiрiлген залалдарды меншiк иесiне Қ азақ стан Республикасы толық кө лемiнде ө тейдi.

267-бап. Меншiк иесiнiң қ ұ қ ық тарын жә не басқ а заттық
қ ұ қ ық тарды бұ затын мемлекеттік органдар
мен лауазымды адамдар қ ұ жаттарының
жарамсыздығ ы

1. Егер мемлекеттік органның не лауазымды адамның заң дарғ а сә йкес келмейтiн қ алыпты немесе жеке қ ұ жат шығ аруы салдарынан меншiк иесiнiң жә не басқ а адамдардың ө зiне тиесiлi мү лiктi иелену, пайдалану жә не оғ ан билiк ету жө нiндегi қ ұ қ ық тары бұ зылса, мұ ндай қ ұ жат меншiк иесiнiң немесе қ ұ қ ығ ы бұ зылғ ан адамның талап қ оюы бойынша сот тә ртiбiмен жарамсыз деп танылады.
2. Нақ ты iс бойынша сот шешiм шығ арғ ан жағ дайда мемлекеттік органдардың заң қ ұ жаттарына қ айшы келетiн қ ұ жаттары қ олданылмайды.
Аталғ ан қ ұ жаттарды шығ ару салдарынан меншiк иесiне келтiрiлген залал тиiстi мемлекеттік органның тиiстi бюджет қ аражатынан толық кө лемiнде ө телуге тиiс.
Ескерту. 267-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2011.03.01 N 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

3 бө лiм. Міндеттемелік қ ұ қ ық

1-бө лiмше. Міндеттеме туралы жалпы ережелер

16-тарау. Міндеттемелер ұ ғ ымы жә не
олардың пайда болу негіздері

268-бап. Мiндеттеме ұ ғ ымы

Мiндеттемеге сә йкес бiр адам (борышқ ор) басқ а адамның (несие берушiнiң) пайдасына мү лiк беру, жұ мыс орындау, ақ ша тө леу жә не т.б. сияқ ты белгiлi бiр ә рекеттер жасауғ а, не белгiлi бiр ә рекет жасаудан тартынуғ а мiндеттi, ал несие берушi борышқ ордан ө з мiндеттерiн орындауын талап етуге қ ұ қ ылы. Несие берушi борышқ ордан атқ арылғ анды қ абылдауғ а мiндеттi.