Импульс.

Дененің массасы мен жылдамдығ ының кө бейтіндісін импульс деп атайды

Импульстің бағ ыты жылдамдық тың бағ ытымен бағ ыттас. Бұ л тең деу ілгерлемелі қ озғ алыстағ ы материалдық нү кте ү шін тура келеді, ал қ озғ алыстағ ы материалдық нү ктелер жиынтығ ынан тұ ратын дене ү шін толық импульс:

немесе екі ә серлесетін бө лшектердің тұ йық жү йесінің толық импульсы:

Импульс – векторлық шама.

Ө лшем бірлігі – (кг·м/с).

Ньютонның екінші заң ы.

Ньютонның екінші заң ы денелердің ө зара ә серлесуі жә не ілгерлемелі қ озғ алысы кезінде оларда болатын ө згерістердің байланысын сипаттайды. Сондық тан, бұ л заң ілгерлемелі қ озғ алыс динамикасының негізгі заң ы болып табылады. Ол былай тұ жырымдалады:

Дененің алғ ан ү деуі, ә сер етуші кү шке тура пропорционал, ал дене массасына кері пропорционал жә не ә сер етуші кү штің бағ ыты бойынша ө згереді.

;

соң ғ ы тең деуді деп жазсақ, мұ ндағ ы – ө те dt аз уақ ыт ішіндегі кү ш импульсі болып табылады.

Ньютонның бірінші заң ы екінші заң ының дербес тү рі, оны былай тү сіндіруге болады. Егер ә сер етуші кү ш , тең болса, онда дене ү деу алмайды , яғ ни дене ө зінің бастапқ ы тыныштық кү йін немесе бір қ алыпты тү зу сызық ты қ озғ алыс кү йін сақ тайды да, инерция заң ына айналады.

Ә сер етуші кү штердің тә уелсіздік заң ы.

Егер материалдық денеге бір мезгілде бірнеше кү ш ә сер етсе, онда ә рқ айсысы осы материалдық денеге Ньютонның екінші заң ы бойынша ү деу береді. Тә уелсіздік заң ы бойынша кү штер мен ү деулерді қ ұ раушыларғ а жіктеуге болады.

Мысалы, материалдық нү ктенің нормаль жә не тангенсиал ү деулері сә йкесінше кү штің қ ұ раушыларымен анық талады:

; ;

; ;

мұ ндағ ы F_t - қ озғ алысқ а жанама бағ ытталғ ан, ал F_n – траекторияның қ исық тық центріне бағ ытталғ ан жә не центрге тартқ ыш кү ш деп аталады.

Ньютонның ү шінші заң ы.

Ньютонның ү шінші заң ы, бірінші жә не екінші заң дарын толық тыра тү седі.

Бұ л заң былай тұ жырымдалады:

ә серлесуші екі дененің бір-біріне ә сері ә р уақ ытта сан жағ ынан тең, бағ ыттары жағ ынан қ арама-қ арсы болады.

Ньютон механикасы тек қ озғ алыс жылдамдық тары, жарық жылдамдығ ынан ө те аз болғ ан жағ дайда орындалады (v< < c)

Импульстің сақ талу заң ы.

Тұ йық жү йенің импульсі уақ ыт ө туімен ө згермейді:

3. Салыстырмалық теориясының элементтері

3.1 Галилей тү рлендіруі

Классикалық механикада, яғ ни (v< < c) Галилейдің салыстырмалылық механикасындағ ы принципі тура келеді: барлық инерциалды санақ жү йесінде динамика заң дары бірдей.

Екі санақ жү йесін қ арастырамыз: инерциалды К(x, y, z) санақ жү йесін (қ озғ алмай тұ р) жә не К’(x’, y’, z’) санақ жү йесін, (ол v жылдамдық пен K жү йесімен салыстырғ анда бірқ алыпты жә не тү зу сызық ты қ озғ алыста). Р нү ктесіндегі координаталар мен екі санақ жү йесінде уақ ыт бірдей деп есептеп мынадай тө рт тең деуді алуғ а болады:

Бұ дан ә ртү рлі санақ жү йесінде барлық механикалық қ ұ былыстар бірдей жү реді жә не бір санақ жү йесінен екіншісіне ө ткенде координаталар тү рлендіруі бір-біріне инвариантты деген қ орытынды шығ ады.