Орытынды.

Математикалық маятниктің тербеліс периодтарының оның массасына, ұ зындығ ына жә не тербеліс амплитудасына тә уелділігі туралы қ орытынды жасау қ ажет.

Есептелген еркін тү су ү деуін физикалық кестеде келтірілген мә німен салыстыру керек.

7. Жұ мысты қ орғ ағ ан кезде қ ойылатын пысық тау сұ рақ тары.

1. Математикалық маятник тербелістерінің гармониялық тербелістерге жататынын дә лелдең іздер.

2. Математикалық маятниктің тербеліс периоды қ андай шамаларғ а тә уелді?

3. Гармониялық тербеліс деп қ андай тербелісті айтады?

4. Тә жірибедегі тербелістің идеал тұ рғ ыда қ андай математикалық форма арқ ылы тү рлендіруге болады?

5. Еркін тү су ү деуі қ андай шамаларғ а тә уелді екенін байқ адың ыз?

Механика бө лімі бойынша кафедрада жасалатын жұ мыстар тізімі.

(Кү ндізгі бө лім студенттеріне арналғ ан).

1. Дұ рыс геометриялық пішіндегі денелердің тығ ыздығ ын анық тау

2. Барометр жә не психрометрдің кө мегімен атмосфералық қ ысым мен ауаның ылғ алдылығ ын анық тау

3. Атвуд машинасымен механика заң дарын оқ ып ү йрену

4. Обербек маятнигінің кө мегімен айналмалы қ озғ алыстарды оқ ып ү йрену

5. Максвелл маятнигімен инерция моментін анық тау

6. Денелердің соқ тығ ысу заң дарын оқ ып ү йрену

7. Гироскопиялық тиімділікті оқ ып ү йрену

8. Математикалық маятникпен гармониялық тербелісті оқ ып ү йрену

9. Физикалық маятникпен гармониялық тербелісті оқ ып ү йрену

Механика бө лімі бойынша виртуалдық тұ рғ ыда

жасалатын жұ мыстар тізімі.

1. Резонанс ә дісімен ішектің меншікті тербелісін зерттеу

2. Айналмалы маятниктегі резонанс қ ұ былысын оқ ып ү йрену

3. Сырғ анау ү йкеліс коэффициентін анық тау

4. Айналдыру ә дісімен дө ң гелектің инерция моментін анық тау

5. Сұ йық тардың ағ ысы

6. Атвуд машинасымен денелердің тү зу сызық ты қ озғ алысын оқ ып ү йрену

7. Қ атты дененің инерция моментін анық тау

Ескерту: берілген виртуалды лабораториялық жұ мыстарды Алматы технологиялық университетінінің сайтынан http: www.atu.kz,

e-mail//atukz@mail.ru кө руге болады.

Лабораториялық жұ мыстар бойынша қ олданылатын ә дебиеттер тізімі.

1. Кө шеров Т.С., Мұ сабаев А.А., Беркімбаева Г.Р. Жалпы физика курсына арналғ ан лабораториялық практикум. Алматы: “Қ азақ университеті”, 2006 ж. 1, 2, 3, бө лімдер.

2. Жалпы физика курсының “Механика жә не молекулалық физика” бө лімі бойынша лабораториялық жұ мыстар. /Қ ұ растырғ андар: О.Жү зеев, Б.Сә рсенбаев. Алматы, 1991 ж.

3. Жалпы физикалық практикум: Механика. Молекулалық физика. Оқ у қ ұ ралы./ С.И.Исатаев: ә л-Фараби атындағ ы Қ азҰ У – Алматы: Қ аз. Университеті 2004 ж.

Студенттер жоғ арыда берілген виртуалдық лабораториялық жұ мыстардың тізбесінен физиканың ә р бө ліміне сай бір-бір лабораториялық жұ мысты орындап, берілген ү лгіге қ арап, есеп ретінде тапсырып, сынақ алуы керек.

Берілген ү й тапсырмаларын вариантына сай (25 есеп) жә не 5 лабораториялық жұ мысты тапсырып сынақ алғ аннан кейін тест сұ рақ тарына жауап беруге рұ қ сат алынады. Дайындық ретінде тест сұ рақ тарын мына ә дебиеттен алуғ а болады: Воронин А. М., Воронин А. А., Шынық ұ лова Г.Н. “Жалпы физика курсына арналғ ан тест сұ рақ тары”

§7. Механика бө лімі бойынша ө з бетінше дайындық ретінде

берілген тест сұ рақ тары.

1. Нү кте қ озғ алысының кинематикалық тең деуін кө рсетің із:

A) x = x (t), y = y (t), z = z (t); B) S = vt, v = const;

C) ω = d φ / dt = const; φ = ω t; D) m = m ₁ m ₂/(m ₁ + m ₂);

E) W = W _к + W _п = const; df / dt = L /(mr ²).

2. a_n нормаль ү деуді не сипаттайды:

A) Жылдамдық тың шамасының ө згеруі;

B) Жылдамдық тың бағ ытының ө згеруі;

C) Бұ рыштық жылдамдық тың ө згеруі;

D) Траекторияның қ исық тық радиусының ө згеруі;

E) Тангенсиал ү деудің ө згеруі.

3. Бір қ алыпты тү зу сызық ты қ озғ алыста қ ай ө рнек дұ рыс:

A) S = vt, v = const; B) v = v ₀ + at, S = v ₀ t + at ²/2;

C) ω = d φ / dt = const; φ = ω t; D) m = m ₁ m ₂/(m ₁ + m ₂);

E) W = W _к + W _п = const; df / dt = L /(mr ²).

4. Нү ктенің сызық тық жылдамдығ ы мен бұ рыштық жылдамдығ ы арасындағ ы байланысты кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

5. Материалдық нү ктенің қ исық тық қ озғ алыстағ ы толық ү деуін кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

6. Нормаль жә не тангенсиал ү деулердің бағ ытын кө рсетің із:

A) Бір-біріне перпендикуляр;

B) Қ озғ алыс траекториясына жанама;

C) Шең бердің центріне қ арай радиуспен;

D) Бір-біріне параллель;

E) Жердің центріне бағ ытталғ ан.

7. Бұ рыштық жылдамдық тың ө лшем бірлігін кө рсетің із:

A) м/с; B) км/сағ; C) рад/с; D) рад/с²; E) рад.

8. 36 км/сағ жылдамдық пен қ озғ алып келе жатқ ан вагон жылдамдығ ын азай­тып, 20 с-тан кейін тоқ тайды. Вагонның ү деуін табың ыз:

A) 0, 5 м/c²; B) –1, 8 м/c²; C) –0, 5 м/c²; D) 2 м/c²; E) 36 м/c².

9. Радиусы 5 м диск 60 айн/мин жиілікпен айналып тұ р. Дисктің шетіндегі нү ктенің жылдамдығ ын табу керек:

A) 300 айн/с; B) 300 м/с; C) 10π м/с; D) 12π м/с; E) 60 м/с.

10. Диаметрі 5 м дө ң гелек 10 рад/с бұ рыштық жылдамдық пен айналып тұ р. Дө ң гелектің шетіндегі нү ктенің сызық тық жылдамдығ ын табың ыз:

A) 25 м/с; B) 50 м/с; C) 50 рад/с; D) 2 м/с; E) 10 м/с.

11. Дененің уақ ыт бойынша жү рген жолының тең деуі . Дененің 2 с уақ ыттан кейінгі жылдамдығ ын табың ыз:

A) 40 м/с; B) 20 м/с; C) 25 м/с; D) 2 м/с; E) 0 м/с.

12. Дененің бұ рыштық жылдамдығ ының уақ ыт бойынша қ озғ алысының тең ­деуі . 2 с уақ ыттан кейінгі бұ рыштық ү деуді табың ыз:

A) 2 рад/с²; B) 2 м/с²; C) 10 рад/с²; D) 20 м/с²; E) 0 м/с².

13. Дененің уақ ыт бойынша қ озғ алғ ан жолының тең деуі , мұ ндағ ы А = 1 м/с, В = 2 м/с². Дененің 5 с-тан кейінгі жылдамдығ ын табың ыз:

A) 4 м/с; B) 21 м/с; C) 55 м/с; D) 10 км/сағ; E) 50 м/с.

14. Центрге тартқ ыш ү деу мына тең деумен берілген . Жердің айналуына сә йкес, экватордағ ы дененің центрге тартқ ыш ү деуі неге тең екен­дігін табың ыз. Мұ ндағ ы Т = 1 тә улік = 8, 64·10⁴ с, R = R _Ж = 6370 км = 6, 37·10⁶ м:

A) 0, 076 м/c²; B) 0, 015 м/с²; C) 0, 034 м/с²; D) 0, 068 м/с²; E) 3, 36 м/с².

15. Желдеткіштің валы n = 5 айн/с жиілікпен айналады. Валдың бұ рыштық жылдамдығ ын табың ыз:

A) 31, 4 рад/с; B) 5 айн/с; C) 5 рад/с; D) 5 м/с; E) p рад/с.

16. Егер денедегі кү штер тең ессе, онда дене қ алай қ озғ алады:

A) Бірқ алыпты тү зу сызық ты; B) Бірқ алыпты айналмалы;

C) Тү зу сызық ты, ү демелі; D) Кемімелі;

E) Бұ л жағ дайда қ озғ алыс болмайды.

17. Ілгерлемелі қ озғ алыс ү шін динамиканың негізгі тең деуін кө рсетің із:

A) F = – F; B) F = mg; C) a = F / m; D) e = M / J; E) S = vt.

18. Айналмалы қ озғ алыс ү шін динамиканың негізгі заң ын кө рсетің із:

A) F = ma; B) F = mg; C) a = F / m; D) e = M / J; E) j = w t.

19. Дененің импульсын анық тайтын тең деуді кө рсетің із:

A) F = – F; B) g = 9, 8 м/с²; C) p = mv; D) P = F / S; E) P = mg.

20. Импульстің сақ талу заң ын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

21. Механикалық энергияның сақ талу заң ын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

22. Импульс моментінің сақ талу заң ын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

23. Сұ йық тардың ү зіліссіздік тең деуін кө рсетің із:

A) ρ vS = const; B) ; C) ;

D) ; E) .

24. Торричелли формуласын кө рсетің із:

A) ρ vdS = const; B) ; C) ;

D) ; E) .

25. Мариоттың ыдысы не ү шін қ олданылады:

A) Сұ йық тарды сақ тау ү шін;

B) Сұ йық тардың кө лемін ө лшеу ү шін;

C) Сұ йық тардың тұ рақ ты жылдамдық пен ағ уы ү шін;

D) Динамикалық тұ тқ ырлығ ын анық тау ү шін;

E) Кинематикалық тұ тқ ырлығ ын анық тау ү шін.

26. Сұ йық тардың ағ ысы ү шін энергияның сақ талу заң ын кө рсетің із (Бернулли тең деуі):

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

27. Дененің инерция моментін анық тайтын формуланы кө рсетің із (Штейнер теоремасы):

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

28. Бү кіл ә лемдік тартылыс заң ын анық тайтын формуланы кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

29. Бірінші космостық жылдамдық тың мә нін кө рсетің із:

A) 12, 2 км/с; B) 7, 9 км/с; C) 5, 6 км/с; D) 16 км/с; E) 19 км/с.

30. Ілгерлемелі қ озғ алыстың жұ мысын анық тайтын тең деуді кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

31. Айналмалы қ озғ алыстың жұ мысын табың ыз:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

32. Қ ай физикалық шаманың ө лшемі, кү ш моментінің ө лшемімен сә йкес келеді:

A) Инерция моменті; B) Жұ мыс; C) Импульс;

D) Қ ысым; E) Кү ш.

33. Қ андай физикалық шаманың ө лшемі, энергияның ө лшемімен сә йкес келеді:

A) Инерция моменті; B) Кү ш моменті; C) Импульс;

D) Қ ысым; E) Кү ш.

34. Дененің ілгерлемелі қ озғ алысының кинетикалық энергиясын анық тайтын формуланы кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

35. Айналмалы қ озғ алысының кинетикалық энергиясының формуласын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

36. Кү ш моментін анық тайтын формуланы кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

37. Кориолис кү шін анық тайтын формуланы кө рсетің із:

A) F = ma; B) F_k = mv ²/2; C) F_k = 2 m [ v ' ω ]; D) F = P / v; E) F = Gl / h.

38. Гироскоп прецессияның бұ рыштық жылдамдығ ын сипаттайтын формуланы кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

39. Гармониялық тербелістерге жатпайтын тең деуді кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

40. Амплитудасы 2 см, периоды 4 с жә не бастапқ ы фазасы π /3 болатын гармо­ниялық тербелістің тең деуін кө рсетің із:

A) ; B) ;

C) ; D) ; E) .

41. Тербелмелі контурдың ө шетін тербелісінің тең деуін кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

42. Физикалық маятниктің еріксіз тербелісінің дифференциалдық тең деуін кө р­сетің із:

A) ; B) ; C) ;

D) ; E) .

43. Кө лденең дыбыстық толқ ындар қ андай ортада тарала алмайды:

A) Ауа; B) Вакуум; C) Су; D) Металл; E) Изолятор.

44. Толқ ындардың таралу жылдамдығ ын қ андай формуламен анық тауғ а болады:

A) v = S / t; B) v = v ₀ + at; C)ν = l/ T; D) k = 2p/l; E) v = ω R.

45. Математикалық маятниктің тербеліс периодын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

46. Серіппелік маятниктің тербеліс периодын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

47. Физикалық маятниктің тербеліс периодын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

48. Конустық маятниктің тербеліс периодын кө рсетің із:

A) ; B) ; C) ; D) ; E) .

49. Радиусы 10 см жә не массасы 800 г диск ө з осімен айналып тұ р. Дисктің инерция моментін табың ыз:

A) 16 г·м²; B) 8 г·м²; C) 80 г·м²; D) 4 г·м²; E) 40 г·м².

50. Ұ зындығ ы 50 см жә не массасы 480 г жің ішке стержень, ортасынан перпен­дикуляр ө ткен ось бойымен айналып тұ р. Стерженнің инерция моментін табың ыз:

A) 120 г·м²; B) 60 г·м²; C) 10 г·м²; D) 30 г·м²; E) 40 г·м².

Молекулалық физика жә не термодинамика

Идеал газдардың молекулалық –кинетикалық теориясы

§8. Дә ріс сабағ ының конспектілері.

Статистикалық жә не термодинамикалық зерттеу ә дістері:

Физика бө лімдері болып табылатын Молекулалық физика жә не термодинамикада денелердің қ ұ рылымы, олардың қ асиеттері, бө лшектердің арасындағ ы ә серлесу, денелердің ішкі қ ұ рылымдары жә не бө лшектер қ озғ алысының сипаттамалары оқ ылады. Жү йенің макроскопиялық физикалық қ асиеттерін зерттеу ү шін атомдар жә не молекула ішінде ү лкен сандар қ ұ рамында бірін – бірі ө зара толық тыратын жә не ә ртү рлі 2 ә діс қ олданылады. Олар статистикалық (немесе молекулалық - кинетикалық) жә не термодинамикалық ә дістер. Статистикалық ә діс – бұ л ү лкен сандағ ы бө лшектік жү йелерді зерттеу немесе орташа (орташалау) жә не статистикалық заң дармен сипаттамалардың физикалық шамалармен барлық жү йеде мә ндерін кө рсету.

Бұ л ә діс молекулалық физикада – хаостық ү здіксіз қ озғ алыста молекулада жә не ионда пайда болып, атомнан қ ұ ралып барлық дене сонда тіркеліп молекулалық – кинетикалық кө ріністерден шығ ып заттың қ асиетін жә не қ ұ рамын зерттейді.Ары қ арай «молекула» терминін қ олданамыз, бұ л заттың (элемент) ең аз қ ұ рылымының бірлігі ретінде қ олданылады.

Термодинамикалық ә діс – зерттелетін дененің ішкі қ ұ рылымын, ә р бө лшектің қ озғ алыс ерекшеліктерін ескермейтін, энергияның тү рлі – тү рлі ө згерістері кезінде, кө п бө лшектерден тұ ратын жү йені бү тін кү йіндегі жағ дайын білдіретін шамалармен жұ мыс жасайтын жү йелерді зерттеу ә дісі.

Бұ л ә діс физиканың бір бө лігі - термодинамиканың негізі болып табылады – ол термодинамикалық тепе – тең дік кү йден макроскопиялық жү йелердің жалпы қ асиеттерін жә не осы кү йлердің арасындағ ы ауысу процесстерін зерттейді.

1. Термодинамикалық жү йе.

Термодинамика - сыртқ ы ортамен, макроскопиялық денелермен, басқ а

денелермен ө зінің арасында энергия ауысып жә не ә серлесіп, термодинамикалық жү йемен жұ мыс жасайды.

Жабық жү йе – сыртқ ы ортамен зат жә не энергия ауыспайтын термодинамикалық жү йе.

Термодинамикалық ә дістің негізі – термодинамикалық жү йенің кү йін анық тау.

Жү йенің кү йі термодинамикалық параметрлермен беріледі, (кү й параметрлері), ол – термодинамикалық жү йенің қ асиетін кө рсететін физикалық шаманың мә ндері. Кү й параметрлері ретінде ә детте температура, қ ысым жә не кө лем алынады.

Жү йе кү йінің параметрлері ө згере алады. Термодинамикалық жү йедегі кез келген ө згеріс термодинамикалық параметрлердің біреуінің ө згерісімен байланысты болады.Осы термодинамикалық процесс деп аталады. Егер де берілген жү йе ү шін сыртқ ы жағ дайлар ө згермесе жә не жү йелік кү й уақ ыт бойынша ө згермесе, онда бұ л жү йе термодинамикалық тепе – тең дікте болады.