Иммунитеттің түрлері: Жасанды және туа пайда болған иммунитет, иммунитеттеу

Егу арқ ылы қ алыптастырады. Жұ қ палы ауруғ а қ арсы ауру туғ ызатын бактрияриялардың немесе вирустардың, ә лсіретілген немесе ультракү лгін сә улемен ө лтірілген екпе тү рін егеді. Мұ ндай жағ дайда ауру жең іл тү рде ө теді. Организмде қ арсы дене пайда болып, жасанды иммунитет тұ рақ ты тү рде кө мектесу ү шін қ ұ рамында дайын қ арсы денесі бар малдың қ ан сарысуын егеді. Малдарғ а мө лшерін бірте кө бейтіп, микробтарды жұ қ тырады. Ауық -ауық малдан қ ан алып, қ ұ рамындағ ы жасушалармен фибриноген нә руызын бө ліп, емдік сарысу алады. бұ л кезде иммунитет уақ ытша ғ ана қ алыптасады.

Кейбір жануарлар мен адамның қ анында организмді жұ қ палы аурудан қ орғ айтын заттар іштен туа пайда болады, ондай иммунитетті туа пайда болғ ан иммунитет деп атайды. Бұ л қ асиет тұ қ ым қ уалайды. Туғ ан кү нінен бастап, ө зінің барлық тіршілік ету кезең дерінде тү зілетін организмнің қ арсы тұ ру қ абілеттілігін жү ре пайда болатын иммунитет деп атайды. Ол табиғ и жә не жасанды деп екіге бө лінеді (екеуі де белсенді жә не енжар болып ажыратылады). Бұ л иммунитеттің табиғ и жолмен тү зілген белсенді тү рі жұ қ палы аурулармен науқ астанып тұ рғ аннан кейін пайда болады. Ә детте, ол ұ зақ мерзімге созылады, кейбір жағ дайда ө мір бойына сақ талады. Мысалы, адамдар шешек, қ ызылша, т.б. жұ қ палы аурулармен бір рет ауырып тұ рса, екінші рет қ айталап ауырмайды. Ал табиғ и иммунитеттің енжар тү рі нә рестеге қ ұ рсақ та жатқ анда бала жолдасы (плацента) арқ ылы, ал туғ аннан кейін анасының сү тімен беріледі. Мұ ндай иммунитет ұ зақ қ а созылмайды, сә би 1 жасқ а келгенше сақ талуы мү мкін.

Ауруды болдырмау ү шін алдын ала егудің немесе биологиялық препараттар енгізудің нә тижесінде тү зілген иммунитет жасанды иммунитет деп аталады. Егер де ондай иммунитет вакцина егуден кейін пайда болса – белсенді, ал дайын иммунды қ ан сарысуын қ ұ йғ анда пайда болса – енжар иммунитет дейді. Жасанды жолмен, яғ ни егудің нә тижесінде қ ұ ралғ ан белсенді иммунитет енжар тү ріне қ арағ анда, ұ зағ ырақ (6 айдан бірнеше жылғ а дейін) сақ талады. Мысалы, шешек ауруына, қ ызылша, туберкулез, сіреспе, кү л, т.б. ауруларғ а қ арсы егу. Ал сарысу енгізгеннен кейін пайда болатын енжар иммунитеттің 2 – 3 аптадан 1 айғ а дейін ғ ана тиімділігі бар. Мысалы, сіреспе, кү л ауруларына, ботулизмге қ арсы иммунды қ ан сарысуларын егу. Иммунитеттің тү зілуіне бү кіл организм қ атысады. Басқ арушы жә не бағ ыттаушы орган – орталық жү йке жү йесі болып табылады. Адам мен жануарлар организмінде жасанды иммунитет туғ ызуғ а болады. Оны – иммунитеттеу деп атайды. Ол да белсенді жә не енжар болып екіге бө лінеді. Белсенді иммунитеттеу антигендерде – вакцина препараттарын (тірі микроорганизмдерден алынғ ан) егу (теріге жағ у, тері астына, ет арасына, мұ рынғ а, ауызғ а тамызу) арқ ылы туғ ызылады. Иммунитет кү ші, қ асиеті иммунитет туғ ызғ ан вакциналық препараттың мө лшеріне, сапасына, дайындық мерзіміне байланысты болады. Белсенді иммунитеттеуді 1 – 2 жетіде қ айталап егеді. Ә сіресе, кү шті ә сер ететіні – бірнеше айдан не жылдан кейін егілген иммунитет. Енжар иммунитеттеуде қ ан не қ ан сары суына қ осылғ ан арнайы препараттарды тері астына, ет арасына егеді. Бұ лар дайын антиденелер болады. Енжар иммунитеттеу бір айғ а ғ ана созылады. Сондық тан қ ызылша, кү л, сіреспе, гангрена, тұ мау, т.б. ауруларғ а арналғ ан иммунитеттеуді қ айталап егеді. Иммунитеттеу ветеринарияда да жиі қ олданылады. Ә сіресе, аусыл, жамандат, қ арасан, кебенек, сарып, т.б. ауруларғ а қ арсы жү ргізіледі. Адам иммунитеті сыртқ ы орта жә не ә леуметтік жағ дайларғ а, адамның жасына жә не жынысына байланысты болады. Адамның дене қ ызуы кө терілуі, салқ ынғ а шалдығ уы, шамадан тыс қ атты шаршауы, қ айғ ы-қ асіретке ұ шырауы, ауыр жарақ ат алуы, ә ртү рлі ауруларғ а (ә сіресе, эндокринді) шалдығ уы, дұ рыс тамақ танбауы, витаминдер жә не кейбір химиялық микроэлементтердің, фосфор, кальций тұ здарының жетіспеушілігі – организмде иммунитеттің жақ сы тү зілуін тежейді.