МАТЕРИАЛДЫҚ ЖӘНЕ РУХАНИ МӘДЕНИЕТ

Адам, оның қ ызметімен ө зара қ атынасыбар жерде мә дениет бар. Бірақ материалдық жә не рухани мә дениетті бір-бірінен ажырата білу қ ажет.

Мә дениет материалдық жә не рухани: бірі-материалдық ө ндірістің, екіншісі-рухани ө ндірістің ө німі деп қ аралады. Себебі материалдық жә не рухани мә дениеттің ө німдері – ең бек қ ұ ралдары жә не кө ркем шиғ ырмалар ә р тү рлі мақ сатта пайдаланылады.

Материалдық мә дениетсіз рухани мә дениет қ алыптаспайды. Мысалы, радио, теледидар, компьютер, тү рлі ғ имараттар, мұ ражайлар сияқ ты тү рлі материалдық игіліктер арқ ылы рухани мә дениет таралды. Би, ә н айту, жыр жырлау қ ұ ралсыз іске асырылмайды. Ел мә дениеті неге байланысты? Олар театрларғ а, басқ а да мә дени ошақ тарғ а, сә н-салтанатты, барлық жағ дайы бар демалыс орындарына, т.б. байланысты. Оларды игілікке пайдалана білу де мә дениеттің бір саласы.

Одан шығ атын қ орытынды, мә дениет – қ оғ амның материалдық жә не рухани байлығ ының жиынтығ ы. Қ оғ амның материалдық дә режесі жоғ ары болғ ан сайын рухани ө мір де жоғ ары болмақ.Рухани қ ұ ндылық тарғ а ұ лттық дү ниетаным мен діл, ұ лттық психология мен моральдық этикалық нормалар, ә дет-ғ ұ рып пен салт-дә стү р, ырым-жоралғ ы жә не т.б. жатады.

Табиғ и ғ ылыми танымның қ ұ рылымы

Ғ ылыми танымның ә дістері жалпы дең гейлері:

• жеке,

• жалпы ғ ылыми жә не

• жалпылама (философиялық) ә дістерге бө лінеді.

Жеке ә дістер нақ ты зерттеулердің тар шең берінде қ олданылады жә не зерттелетін объектілердің сапалық ерекшеліктерімен тығ ыз байланыста болады. Пә ндік бағ дарына қ арай зерттелу ү дерісіне: физикалық, биологиялық, ә леуметтік ә дістері қ олданылады. Мысалы, химиядағ ы валенттілікті табу, социологиядағ ы анкета жү ргізу ә дістері сияқ ты. Зерттелетін объекті мен оны зерттеу арасындағ ы тә уелділікті ескере отырып, зерттеуші объект пен ә дістің сә йкестілігін қ адағ алау керек.

Жалпы ғ ылыми ә дістер ғ ылыми зерттеулер аясында кең қ олданылады.

Ғ ылыми танымныӊ эмпириялық жә не теориялық дең гейлері

Ғ ылыми таным эмпириялық жә не теориялық дең гейлерге бө лінеді. Жалпы ғ ылыми ә дістердің кейбірі тек эмпириялық дең гейде (бақ ылау, эксперимент, ө лшеу), басқ алары тек теориялық дең гейде (идеалдау, формалау), тағ ы бірқ атары эмпириялық жә не теориялық дең гейде (модельдеу) қ олданылады.

Эмпирикалық ә дістер[ө ң деу]

Эмпирикалық ә дістерге тө мендегілер жатқ ызылғ ан: 1) бақ ылау – объективті шынайылық ты арнайы тү рде қ абылдау; 2) суреттеу – объектілер туралы мә ліметті табиғ и жә не жасанды тілдің кө мегімен бекіту; 3) ө лшеу- объектілерді ұ қ сас қ асиеттері немесе белгілері бойынша салыстыру; 4) тә жірибе жасау – қ ұ былысқ айталанғ ан кезде қ ажетті жағ дайлар қ айталакғ анына байланыстыө згерістерді арнаулы дайындалғ ан орындар арқ ылы бақ ылау.

Теориялық ә дістер(байқ ау, эксперимент, сипаттау, ө лшеу)