Ші Дәріс. Аласа іргетастарды көтеру процестерінің ерекшеліктері және қадалы іргетастарды құру

Жеке қ ұ ралғ ан іргетас блок қ ондырғ ылардың орнын бө лу обноско бойымен жә не бағ ананың соң ғ ы ө стері арасында сымдарды тарту жолымен жү ргізіледі. Отвал кө мегімен қ азаншұ ң қ ыр тү біне дейін қ иылысу ө сін апарады жә не іргетас блогының ү ш бұ рышына орналастырады.Іргетастың негізінің ү стінен нивелирмен тексеріледі, кө лденең негізі ә ртү рлі бағ ыттағ ы тақ тай шаның денгейін текшейді.Теодолиттің кө мегімен тіктегішімен кертік ө стерібойынша, сым ө стеріне асылғ ан блок. Қ ондырғ ысының дұ рыстығ ы тексеріледі.

Қ ұ рама іргетастың бө лшектерін жинау қ ондырғ ы негізін, қ азаншұ ң қ ырғ а іргетастың қ ұ рама элементерін жобада жасағ ан қ алаудағ ы жіктер мен тү йістерді береді.

Қ ұ рама элементтерді жинау қ азаншұ ң қ ыр контурының ішінде кран қ ондырғ ысымен жү ргізіледі бұ л кранды жиналып жатқ ан іргетасқ а жақ ындатуғ а мү мкіндік береді. Іргетас блоктарын жинау ү шін жең іл жә не ұ ялы жинау авто-крандар, кран-экскаватор, пневмодө ң гелекті жә не жылантабан жинағ ыш крандарды қ олданады. Барлық жағ дайда іргетас конфигурациясы жә не жинағ ыш кран конструкциясы жинағ ыш элементтерінің максималды мә ніне тә уелді жинағ ыш тә сілі ілмек ұ зындығ ы мен жү к-кө тергіштігің анық тайды. Мысалы, тұ рғ ын жә не азамат ғ имараттарының қ ұ рама іргетастарының бө лшектерін жинау. Жү к кө тергіштігі 5т болатын автобильді кранмен жү ргізіледі.

Жиналатын іргетастың негізгі топырағ ының табиғ и қ ұ рылымының сақ талуына ерекше назар аударады. Осымен байланысты іргетастың жоғ арғ ы жағ ын дайындауда жинағ ыш қ ұ рылғ ының қ озғ алуына рұ хсат етілмейді. Егер топырақ тың қ ұ рамында тозаң ды ұ сақ қ ұ мды, тозаң ды лайлы қ ұ мдақ тар, суғ а қ анық қ ан тозаң ды саздақ тар, таспалы топырақ жә не торфтар болса, кранды қ азаншұ ң қ ыр тү біне дейін орналастыруғ а болмайды. Мұ ндай жағ дайда қ азаншұ ң қ ыр жиегін жинақ тау жұ мысын орындау іргетас бө лшекткрін қ ұ ру ү лгісіне қ атысты ө ң дейді.

Мұ ндай іргетасты жинау ү лгісінде краннан тү скен жү ктеме қ азаншұ ң қ ыр ең ісінің орнық тылық ша қ ауіп тө ндірелді.

Іргетас бө лшектерінің стакан бө лігінің қ ондырғ ысы стакан терең дігімен тексеріледі онда ауытқ у 50мм терендікке дейін жіберіледі.

Қ азаншұ ң қ ырды орнату кезінде топырақ ты қ айта таң дауғ а болмайды. Топырақ ты дұ рыс таң дау қ ұ рғ ақ қ ұ ммен, қ ұ мтас немесе қ иыршық тастың қ алың дығ ы 10см болатын тө гінді қ абаттары жә не ә рбір қ абатты мұ қ ият тығ ыздайды.

Егер іргетастың табанына топырақ немесе су жиналса, нә тижесінде атмосфераның шө гіндіні жә не топырақ ты су пайда болады, олар қ азаншұ ң қ ыр тү біне дейін жойылуы тиіс қ азаншұ ң қ ыр тү біндегі топырақ ты қ алың қ иыршық таспен, қ ұ мтаспен жә не ірі қ ұ м кесектерінің қ абаттарын мен нығ ыздалады. Қ ыс кезінде қ ұ рама іргетас бө лшектерін жинау кезінде міндетті тү рде қ атып қ алудан қ орғ айтын топырақ та жү ргізіледі.

Іргетасты қ ұ рғ аннан кейін ғ имараттар мен ү ймереттердің жинау жұ мысын бастағ аннан бастап қ алғ ан бө ліктеріне дейін тексеріледі. Бұ л тексеру теодолитпен жү ргізіледі жә не аралық ұ зындығ ы жә не ұ стын қ адамының жобалық ө сін іргетасқ а қ ойылады. Нә тижесінде ө стердің араласуы жә не ө стен қ абырғ ағ а дейінгі аралық жә не стакан немесе негізгі бө лшектерге дейін анық талады.

Іргетастың монолитті бө ліктерін қ ұ ру кезінде қ азаншұ ң қ ырлардың астың дағ ы ұ стын ө стері бойынша тартылатын, тіктегіш сым нү ктелерінің қ иылысуының кө мегімен жү ргізіледі. Содан соң қ алқ ан қ ораптың ортасына белгілеп қ ояды, рейкамен қ атайтып қ орап осі бойынша қ ырларын орналастыру қ ажет. Осыдан кейін қ орапты екі тақ тайшаның тіктегіш баулары бір-біріне жанасқ анша жылытып отырады. Мұ ндай жағ дайда қ орапты қ атайып, тақ тай шопар жойылады. Дә л осындай тә сілмен жоғ ары жатқ ан сатылы іргетас қ орабының жә не стаканының қ алыбының жағ дайын анық тайды.

Қ ұ рама ұ стын іргетасын бетондау жобалық белгіге дейін жү ргізіледі, ал бірақ тө менде жобалық белгі ү стінде тегістеу жү ргізіледі. Ереже бойынша соң ғ ысы қ алыпқ а швеллермен тексеріледі.

Ғ имараттағ ы монолитті іргетастың бө ліктерін қ ұ ру процесі қ алыпты жинақ тау жә не арматуралық каркастың бетон қ оспасымен тығ ыздалғ ан іргетасты бетондаудан тұ рады. Қ алыпты жә не арматуралы жұ мыстар ең бексыйымды, аз механизмделген жә не қ ымбат тұ ратын жұ мыс болып табылады. Сондық тан инвентарлы қ алыпты жә не тор жә не каркас тү ріндегі пісірілген қ олданылады.

Іргетас бө ліктерін қ ұ рау тә жірибесінде қ алқ ан-қ алыпты инвентарлы қ ұ раудың ү ш тү рі бар. Металды ағ аш конбинирлі. Инвентарлы қ алыпты пайдалана отырып, ең бек кү шін сонымен қ атар ағ аш материалдар шығ ынын азайтуғ а болады.

Арматуралық каркасты орталық тандыруда екі тә сілмен жинайтын қ алыпты блок жә не арматуралы қ алыпты блок орналастырылады. Егер арматуралық каркасқ а қ алыптан уақ ытша жү ктеме беретін болса, онда қ алыпты тө сем жә не болт кө мегімен каркасқ а орналастырылады. Мұ ндай арматуралық каркасқ а қ алыпты жү ктемені беру мү мкінсіздігі қ атты блок жинайды жә не онда арматураны қ атайтады. Арматуралық қ алыпты блокты жинау жү ккө тергіштігі 2-3 т болатын кранмен жү ргізіледі. Бетонқ оспалы қ абатты тығ ыздап қ алау терең дірілдеткіш крандармен жү ргізіледі. Бетонды қ оспаны іргетасқ а жеткізіп «туфли» тә різді қ ауламен жү ргізіледі. Бетонды қ оспа жеке алаң да кө лемді автомобиль-самосвалда жү ргізіледі.

Бетонды қ оспаны табан дайындағ анда қ олданылады. Мұ нда топырақ тың қ ұ рамындағ ы ө сімдіктер, органикалық топырақ тар жойылады. Топырақ ты қ ұ ммен толтырады жә не тығ ыздайды.

Бетонды қ оспаны қ алаудан бұ рын арматура жә не қ алып қ ондырғ ысының дұ рыстығ ын, қ осымша тексереді жә не актіге бекітеді.

Монолитті іргетасты бетондауды аяқ тағ аннан соң ұ стын осі бойынша іргетас бұ рымына жә не оның ортасына тақ тайшамен нивелировкамен тексереді. Ұ йым технологиясы мен жұ мыс ө ндірісі қ адалы іргетас қ ұ рылғ ысы жұ мыс ө ндірісінің жобасынан анық талады.

Ө ндірістік ең бектің жоғ арылауын жә не жұ мыс ө ндірісі жобасының қ адаларының бағ асының тө мендеуін қ амтамасыз ету ү шін келесідей талаптар орындалуы тиіс:

1) Қ аданы сақ тайтын орындар кө пір қ озғ алысының жанына жақ ын, яғ ни кранның қ осымша жұ мысының болмауы.

2) Қ ұ рылыс алаң ының ішінде кө ліктер дө ң гелек ү лгі бойынша кіріп шығ уы қ ажет.

3) Егер мү мкіндік болса, кө пірдің бірсызық ты жолмен айналмай, рельсті жолмен қ озғ алуын қ арастыру қ ажет.

4) Кө пір қ озғ алысының жолын мұ қ ият жоспарлау қ ажет.ә лсіз грунтқ а қ ұ ммен немесе қ ұ мтаспен жабады.

5) Егер мезгілді қ ату 1м-ден жоғ ары болса, қ адалардыұ ң ғ ымағ а бұ рғ ылап кіргізу керек.

Қ адалы ө ндіріс жә не ұ йым ү шін жуапты сә т. Егер қ аданы топырақ қ а орташа тығ ыздық пен батырса, ұ ру бө лігі 1.25 қ ада салмағ ына тең. Балғ аның ұ ру бө лігі 25-30%ке тө мендейді. Таң дап алынғ ан тексеру ү шін алдын ала байқ ап кө ру қ ажет. Ө ндіріс жұ мысына дейін қ адаманы қ ағ у дайындық жұ мыстары ретінде жү ргізіледі. Дайындық жұ мыстары геодезиялық сұ йық тық та жү ргізіледі.

Қ адаларды қ ұ рылыс алаң ына жеткізу қ адаманың ө зіндей істіктер мен ілмектерден кө теріп жеткізеді. Қ аданы талшық тап биіктен лақ тыруғ а рұ қ сат етілмейді.

Ү лкен кө лемді қ ұ рылыс алаң дарында қ аданың базисті жә не шығ ын қ айта болады. Базисті склад артық қ адаларды сақ тайды, кө пір жұ мыстарында ү здіксіз жұ мыс жү руін қ амтамасыз етеді.

Қ аданы қ ағ у барлық механизмдер сынақ тан ө ткен жә не тексерілген. Қ аданы қ ақ пастан бұ рын қ ағ ылатын қ аданың техникалық қ ұ жаты, қ ада маркасы жә не оның ұ зындығ ы бойынша белгілерді тексереді.

Қ аданы кө пірге созу блок арқ ылы жү ргізіледі, кө пірдің тө менгі жағ ында орналасқ ан тақ тайша кө пір қ озғ алысының осіне 5мм препендикуляр болу қ ажет. Қ аданы тиген соң топырақ ты 1-1.5м тере4д3кке дей3н балғ аның кө мегімен ұ рылып қ адалады.

Қ ада жобадағ ы белгіге дейін ғ ана қ адалады. Іргетас қ адаларын қ ұ ру кезінде аз тығ ыздық ты су сің ірілген қ ұ м жә не тү бі ашық болатын қ ұ бырлы қ адаларды ә лсіз топырақ та дірілге тө зімді қ ада ретінде пайдаланады. Қ ада дірілдің барлық тү ріне міндетті қ атты беріктендіргіш болып табылады. Осы мақ сатпен қ аптамалы қ олданады. Қ аданы тиеуді бақ ылау тиеу жылдамдығ ы жә не тиелген элементтің тербелісін ө лшеу арқ ылы жү ргізіледі. Қ аданы дірілді тиеу орнатылғ ан пішіннен жү ргізіледі. Монолитті темірбетонды ростверканы бетондау қ ұ рама қ алыпта орындалады.

Негізгі ә дебиет: 1[283-287], 2[186-195]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ғ имараттағ ы монолитті іргетастың бө ліктерін қ ұ ру процесі қ андай жұ мыстардан тұ рады?

2. Ө ндірістік ең бектің жоғ арылауын жә не ө ндіріс жобадағ ы қ адалардың бағ асын тө мендету ү шін қ андай талаптар орындалуы тиіс?

3. Қ адаларды орнату процесін қ ысқ аша сипаттап берің дер.