Тексты для контрольного чтения, анализа и перевода

Прочтите следующие тексты, дайте их грамматический анализ и переведите всё на русский язык.

Текст 1. De Graecō rum et Romanō rum deis

Graeci et Romani non unum deum, sed multos deos deasque colebant. Primus in numĕ ro deorum Juppĭ ter erat, Saturni filius, domĭ nus mundi. Locus, ubi Juppĭ ter solio sedebat et mundi imperium tenebat, erat Olympus. Inde deus deō rum tonabat et fulmĭ nabat. Neptū nus, dominus Oceani et fluviorum, in Oceă no regnabat. Ubi ventos et procellas et excĭ tabat, et mitĭ gabat. Nautae Neptuno equos et tauros immolabant. Pluto, Saturni tertius filius, horrĭ dus erat umbrā rum domĭ nus, deus inferō rum. Pluto sub terrā regnabat.

Mercurius, deus mercaturae, erat nuntius deorum. Praeterea animos mortuorum ad inferos deducebat. Aesculapius medici colebant. Graeci Aesculapio gallos immolabant.

Neptuni arae plerumquae in ripis fluviorum erant, Mercurii in viis, Aesculapii in lucis. Ita in fabulis poёtae antiqui narrabant.

Текст 2. Lupus in fabŭ lis

Sunt duo poёtae antiqui, qui saepe fabŭ las de lupo narrant: unus poë ta Graecō rum, Aesō pus nomĭ ne, alter Phaedrus, poë ta Romanō rum. Fabŭ lae eō rum lupum, ut bestiam saevam et feram, pingunt.

Lupus aliquando ad rivum agnum videt. Rivi aqua a lupo ad agnum fluit, sed lupus avĭ dus agno clamat: „Cur mihi aquam turbas? “ Et agnum misĕ rum devŏ rat. Sic Phaedrus narrat.

Aesō pus fabŭ lam de lupo et equo narrat. Lupus equum in arvum invī tat et avē nam ei promittit. Lipo in anĭ mo est equum lacerare. Sed dolus ejus patet. Ită que equus salvus est.

Et puĕ ri et viri timent lupum eumque vel nominā re cavent. Lupus, ut fama est, advenī re solet, si eum memŏ rant. Unde proverbium est: „Lupus in fabŭ lis“. Nam si quis subĭ to advĕ nit, cum de eo colloquium est, convī vae digĭ tis eum monstrant et „lupus in fabŭ lis“ clamant.

Текст 3. Lupus et agnus

Ad rí v(um) eundem lú pus et agnus vé nerant,

Sití compulsi; sú perior stabá t lupus

Longé qu(e) inferior á gnus: tunc fauc(e) í mproba

Latr(o) í ncitatus iú rgii caus(am) í ntulit.

“Cur”, í nquit, “turbulé ntam fecistí mihi

Aquá m bibenti? ” Lá niger contrá timens:

“Qui pó ssum, quaeso, fá cere, quod quererí s, lupe?

A té decurrit á d meos haustú s liquor”.

Repú lsus ille vé ritatis ví ribus:

“Ant(e) hó s sex menses má l(e)”, ait, “dixistí mihi”.

Respó ndit agnus: “É quidem natus nó n eram”.

“Pater hé rcle tum tuus”, í nquit, “maledixí t mihi”.

Atqu(e) í ta correptum lá cerat injustá nece.

Haec pró pter illos scrí pta (e)st homines fá bula,

Qui fí ctis causis í nnocentes ó pprimunt.

(Phaedrus)

Текст 4. De servis Romanorum

Misĕ ra et labō rum plena erat servorum vita in civitā te Romā na, nam neque jus illum iis erat, neque leges domĭ nos eorum ab injuria et maleficio prohibuē runt. Ită que domĭ ni servos “servum pecus” nominabant, in quos vitae necisque potestā tem habē bant et omnes cruciatus in eos edē bant. Crudilitā te dominō rum adducti, haud raro servi se libertatemque suam vindicā re temptavē runt et seditiō nes concitavē runt. Et fortĭ ter pugnantes exercĭ tus Romā nos saepe pepulē runt et res suas suo arbitrio ordinavē runt, sed postrē mo victi sunt. Nihilomĭ nus divĭ tes et nobĭ les Romā ni, motu servō rum terrĭ ti, eos hostium loco habē bant. Notum est illud: “Quod servi, totĭ dem hostes”.

Multi et clari et belli perī ti duces servō rum nomĭ na sua immortalitā ti commendavē runt, in his praecipue Spartă cus ille, quem etiam nunc magnis laudĭ bus celebrā mus.

Текст 5. De lеgĭ bus

Omnes populi, qui legibus et moribus reguntur, partim suo proprio, partim communi omnium hominum jure utuntur. Nam jus est quod quisque populus ipse sibi constituit; id ipsius civitates proprium est vocaturque jus civile, quasi jus proprium civitatis.

Quod autem naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos custoditur vocaturque jus gentium, quasi eo jure omnes gentes utuntur. Populus itaque Romanus partim suo proprio, partim communi omnium hominum jure utitur.

Indignum est, in ea civitate, quae legibus contineatur, discedi ab legibus. Hoc enim vinculum est hujus dignitatis, qua fruimur in respublica, hoc – fundamentum libertatis, hic – aequitatis: mens et animus, et consilium, et sententia civitatis posita est in legibus.

Ut corpora nostra sine mente, sic civitas sine lege suis partibus, ut nervis et sanguine et membris, uti non potest. Legum ministri – magistratus, legum interpretes – judices, legum denique idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus. (Cicero. Pro Cluentio 53, 146)

Текст 6. Lex duodecim tabularum

Apertum est antiquissimis temporibus plebejos, nisi si quid auxilii patroni alicujus haberent, jus suum apud judices obtinere non potuisse. Itaque Romani decemviros creaverunt, ut leges scribeverentur, ne plebs cujusquam vim et injurias timeret. Legati Athenas et in alias Graeciae civitates missi sunt, ut leges illarum civitatum sine ulla mora conscriberent et instituta juraque, si qua essent, cognoscerent et memoriae mandarent. Cum legati redissent, decemviri leges Graecorum sine ullo studio corrrexerunt, conscripserunt, decem tabulas in publico proposuerunt. Neque quisquam dubitavit id bonum civitati ipsis liberique fore.

Текст 7. Consŭ les et dictatores

Consŭ les apud Romanos in summo honore erant. In bello imperatores militibus imperabant, quos in cunctas imperii regiones ducebant. Apud multos poёtas de factis et de laude consulum Romanorum legimus. In summo autem periculo dictator populo et multitudini militium imperabat, et cuncti dictatori parebant.

Titus Livius nobis de disciplina et constantia, sed etiam de vitiis nonnullorum dictatorum Romanorum narrat. Clarum est exemplum Quinti Fabii Maximi dictatoris, quem Romani Cunctatorem nominabant; etiam de Manlio dictatore Livius multa narrat: imperia Manlii patris dura et severa erant.

Текст 8. Ab urbe condĭ ta

Procas, rex Albae Longae, duos filios habuit, Numitorem atque Amulium. Quia Procas Numitori regnum dederat, Amulius, vir nafarius et avarus, fratrem regno privavit et ex urbe expulit.

Quamquam Rheam Silviam, filiam Numitoris, virginem Vestalem fecerat et ei spem liberorum ademerat, Mars, saevus bellorum deus, e filia Numitoris geminos genuit. Amulius, postquam iratus Vestalem in custodiam dedit, pueros ad ripam fluminis exposuit. Deorum autem auxilio lupa geminos servavit et aluit. Paulo post Faustulus, pastor regis, Romulum et Remum invenit, in casam portavit, inter liberos suos educavit.

Fratres, postquam adoleverunt, viribus corporis animique ceteris juvenibus praestabant. Cum pastoribus non modo feras a gregibus arcuerunt, sed etiam latrones superaverunt. Postea cum globo juvenem Amulium, regem injustem, necaverunt et Numitori regnum reddiderunt.

Tunc eo loco, ubi Faustulus geminos invenerat, urbem novam condere constituerunt. Sed quod uterque frater regnare cupivit, Romulus et Remus in foedum certamen venerunt. Postremo Remus altitudinem moenium ludibrio habuit et novos muros transiluit. Romulus autem iratus fratrem interfecit.

LUPA ROMANA

Рисунок!!!

Текст 9. Summarium historiae Romanae

Annos numerabant Romani ab anno Urbis condĭ tae (ab Urbe condĭ ta = ab U. c.), qui annus fuit ante aeram nostram septingentesĭ mus quinquagesĭ mus tertius. Initio reges per annos circĭ ter ducentos quinquaginta civitā tem ad arbitrium suum rexē runt. Anno quingentesĭ mo nono, sive ab Urbe condĭ ta ducentesĭ mo quadragesĭ mo quarto, postquam expulsus est ex regno Tarquinius Superbus, creā ti sunt duo annui consŭ les, qui potestā tem parem habē bant atque alter altĕ rum coë rcē bat. Hunc statum quinque fere saecŭ la observavē runt Romani. Iam anno ducentesĭ mo sexagesĭ mo sexto tota fere Italia in potestā te Romanō rum fuit.

Deinde Romani cum Carthaginiensĭ bus tribus bellis Punĭ cis dimicavē runt atque urbem Carthagĭ nem delevē runt. Tum Hispaniam, Macedoniam, Graeciam, alias regiō nes subegē runt. Anno tricesĭ mo imperium occupā vit Augustus, qui primus imperā tor populi Romani fuit. Imperatorĭ bus paruit imperium Romanum usque ad annum quadringentesĭ mum septuagesĭ mum sextum aerae nostrae, sive millesĭ mum ducentesĭ mum tricesĭ mum ab Urbe condĭ ta.

Текст 10. De Scythia

Scythia includĭ tur ab uno latĕ re Ponto, ab altĕ ro – montĭ bus Riphaeis, a tergo – Asia ac Phasi flumĭ ne. Ea multum in longitudĭ nem et in latitudĭ nem patet. Hominĭ bus inter se sunt nulli fines.

Neque enim agrum exercent, nec domus illis est ulla, aut tectum, aut sedes. Armenta et pecŏ ra semper pascunt et per incultas solitudĭ nes semper errant. Uxō res liberosque suos secum in plaustris vehunt.

Spernunt aurum et argentum, quae relĭ qui mortales appĕ tunt. Lacte et melle vivunt. Lanae usus ac vestium est iis ignō tus. Pelles ferī nae aut murī ne sunt iis pro vestĭ bus.

Текст 11. Commentarii de bello Gallĭ co

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incŏ lunt Belgae, aliam Aquitā ni, tertiam, qui ipsorum linguā Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institū tis, legĭ bus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrŏ na et Sequă na dividit. Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate Provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea, quae ad effeminandos animos pertĭ nent, important; proximeque sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.

Qua de causa Helvetii quoque relĭ quos Gallos virtute praecē dunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohĭ bent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt. Eorum una pars, quam Gallos obtinē re dictum est, initium capit a flumine Rhodă no, continetur Garumna flumine, Oceă no, finibus Belgarum, attingit etiam ab Sequă nis et Helvetiis flumen Rhenum, vergit ad septentriones. Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur, pertĭ nent ad inferiorem partem fluminis Rheni, spectant in septentrionem et orientem solem. Aquitania a Garumna flumine ad Pyrenaeos montes et eam partem Oceani, quae est ad Hispaniam, pertĭ net; spectat inter occasum solis et septentriones. (Gajus Julius Caesar)

Текст 12. De Britannia

Britanniae pars interior ab iis incolitur, quos natos in insula ipsi memoria proditum dicunt, maritima pars ab iis, qui praedae ac belli inferendi causa ex Belgio transierunt (qui omnes fere iis nominibus civitatum appellantur, quibus orti ex civitatibus eo pervenerunt) et bello illato ibi permanserunt atque agros colere coeperunt. Hominum est infinita multitudo creberrimaque aedificia fere Gallicis consimilia, pecorum magnus numerus. Utuntur aut nummo aereo aut taleis ferreis ad certum pondus examinatis pro nummo. Nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, in maritimis ferrum, sed eius exigua est copia; aere utuntur importato. Materia cujusque generis ut in Gallia est, praeter fagum atque abiĕ tem. Lepŏ rem et gallinam et anserem gustare fas non putant; haec tamen alunt animi voluptatisque causa. Loca sunt temporatiora quam in Gallia remissioribus frigoribus. (Gajus Julius Caesar)

Текст 12. Pater noster

Pater noster, qui es in caelis,

sanctificetur nomen tuum,

adveniat regnum tuum,

fiat voluntas tua,

sicut in caelo et in terra.

Panem nostrum cotidianum

da nobis hodie,

et dimitte nobis debita nostra,

sicut et nos dimittimus

debitoribus nostris,

et ne nos inducas in tentationem,

sed libera nos a malo.

Amen.

Крылатые выражения