Раздзел II. РЫШАР ХЛУСІЎ

Без дзесяці дзевяць уранку ўсмешлівая мадам Мэгрэ, ад якой хораша пахла свежасцю і духмяным мылам, рассунула на акне шторы, даючы дарогу вясёламу сонцу. Прайшло не шмат часу, як яна выйшла замуж, і яшчэ не прывыкла бачыць, як спіць гэты ўскудлачаны пышнавалосы мужчына, як уздрыгваюць кончыкі яго русявых вусоў і наморшчваецца лоб, калі на твар сядзе муха. Яна засмяялася. Яна заўжды смяялася, калі раніцай падыходзіла да яго з кубачкам кавы ў руцэ, а ён глядзеў на яе затуманенымі сном і, як ёй здавалася, трошкі дзіцячымі вачыма.

Мадам Мэгрэ была маладзіца свежая і пухленькая як пампушка, - гэтакіх часта можна бачыць у булачнай ці за мармуровай стойкай у малочнай. Жыццярадаснасць ніколі не здраджвала ёй, і Мэгрэ мог на цэлыя дні пакідаць яе адну ў іх маленькай кватэры на бульвары Рышар-Ленуар, не баючыся, што ёй хоць на хвіліну стане сумна.

- Пра што ты думаеш, Жуль?

У той час яна яшчэ не называла яго Мэгрэ, але і тады ўжо яна поўнілася да яго той глыбокай прыроднай павагай, якую адчувала да свайго бацькі і, несумненна, перанесла б і на свайго сына, калі б ён з'явіўся ў яе.

- Я думаю...

І ён працытаваў ёй радкі, якія прыйшлі яму на памяць у той момант, калі ён расплюшчыў вочы пасля толькі двухгадзіннага сну. Гэта была цытата з правіл унутранага распарадку паліцыі:

«Службоўцы Вышукной паліцыі абавязаны ўвесь свой час аддаваць службе.

Любое распачатае следства ці назіранне павінна быць праведзена ў самы сціслы тэрмін, і ў гэтыя гадзіны ці дні службоўцу не можа быць гарантаваны адпачынак».

Ён пакінуў камісарыят а шостай раніцы, калі на змену яму прыйшоў сакратар-асістэнт Альбер Люс. На дварэ паветра было такое свежае, вуліцы Парыжа поўніліся такой зялёнай сакавітасцю, што ён зрабіў ладны круг, каб прайсціся па Цэнтральнаму рынку, падыхаць водарам вясковай гародніны і садавіны.

Не адзін Мэгрэ не спаў у гэту ноч. Візіт замежнага правіцеля быў разлічаны ўсяго на тры дні, але паліцэйскія службы, асабліва тыя, што вялі нагляд за кватарантамі мэбляваных пакояў, вакзаламі, чужаземцамі, дробнымі правапарушальнікамі, не мелі спакою ўжо шмат тыдняў падрад. І ўжо знемагалі ад стомы.

Улады не давалі дыхнуць ні жыхарам, ні паліцэйскім камісарыятам. Маршруты сустрэчы і праводзін манарха сурова, да секунд разлічаныя загадзя, не закраналі квартал Сэн-Жорж, і незанятыя людзі былі пасланы ў распараджэнне камісарыята квартала Гранд-Опера.

Адны анархісты здольны былі пазбавіць паліцыю сну. А тут жа яшчэ і ўсялякія «псіхі», каго падобныя ўрачыстасці заўсёды выводзяць з раўнавагі, зладзеі-кішэннікі і нячыстыя на руку прастытуткі, якія бурна аддаваліся радасцям з правінцыяламі, прывабленымі парадам.

- Гэта кава ад «Бальтазара»? - запытаўся Мэгрэ ў жонкі.

- Чаму ты пытаешся? Яна табе не падабаецца?

- Проста хачу ведаць, чаму ты купляеш менавіта гэту каву, а не іншую. Хіба яна найлепшая?

- Ва ўсякім выпадку - не найгоршая, да таго ж - і з карцінкамі.

Ён зусім забыўся пра альбом, у які жонка старанна ўклейвала карцінкі, схаваныя ў кожным пачку кавы. На карцінках былі намаляваны кветкі з усяго свету.

- Калі назбіраць тры поўныя серыі, можна бясплатна атрымаць арэхавую спальню.

Мэгрэ прыняў душ - тады ў кватэры яшчэ не было ванны. Потым паеў супу: ён заўсёды еў суп раніцай у сябе ў вёсцы і захаваў гэту звычку ў горадзе.

- Ты, канешне, не ведаеш, калі вернешся?

- «...у гэтыя гадзіны ці дні службоўцу не можа быць гарантаваны адпачынак», - з усмешкай сказаў ён.

Мадам Мэгрэ вельмі добра ведала свайго мужа. На яе галаве ўжо красаваўся капялюшык. Яна любіла праводзіць мужа на работу, быццам дзіцё ў школу, але да самага камісарыята не даходзіла, бо ён бы адчуваў сябе няёмка пры сустрэчы з якім-небудзь сваім калегам.

Роўна а дзесятай на вуліцы Лярошфуко спыняўся кабрыялет камісара, запрэжаны няўрымсным стаеннікам, і фурман забіраў лейцы з рук гаспадара. Максім Лё Брэ быў, мусіць, адзіны паліцэйскі камісар ва ўсім Парыжы, які меў уласны экіпаж і жыў у Мансо ў адным з новых гмахаў па бульвары Курсэль.

Перш чым з такім форсам з'явіцца ў камісарыяце, ён паспяваў адведаць клуб Гоша, пафехтаваць там, паплаваць у басейне і пабываць у масажыста.

Рапарт Мэгрэ ўжо ляжаў на стале камісара, і Мэгрэ думаў пра гэта з глухой трывогай. Гэта быў ягоны першы рапарт. Ён усю ноч да дня старанна працаваў над ім, сілячыся нічога не ўпусціць з зусім яшчэ свежых у памяці тэарэтычных выкладак.

Пасля падзей на вуліцы Шапталь флейтыст Жустэн Мінар так і не пакінуў Мэгрэ, правёў яго назад да самага камісарыята. Яны спыніліся ля ўвахода.

- Вы жанаты? - спытаў Мэгрэ.

- Жанаты.

- Жонка, напэўна, непакоіцца.

- Гэта не мае значэння.

І Жустэн зайшоў у камісарыят. Мэгрэ занатаваў паказанні музыканта, даў яму падпісаць. Аднак флейтыст усё не ішоў дадому.

- Жонка ўчыніць вам скандал.

- Гэта не мае значэння, - з мяккай упартасцю паўтарыў Жустэн.

Чаму Мэгрэ думаў цяпер пра гэта? Ён амаль сілай справадзіў яго на золку. Развітваючыся, флейтыст нясмела і разам з тым настойліва запытаўся:

- Вы дазволіце мне прыйсці пабачыцца з вамі?

Ён падаў скаргу на дварэцкага Луі, у якой рашуча настойваў на ўмяшанні паліцыі. Усе гэтыя паперы, прыведзеныя ў бездакорны парадак, ляжалі цяпер на стале камісара, паверх штодзённых, менш значных рапартаў.

Рэдка хто бачыў, як прыходзіў Максім Лё Брэ, таму што ішоў ён бакавым калідорам і трапляў проста ў свой кабінет, але прыход яго быў чуцён, і на гэты раз у Мэгрэ ёкнула сэрца.

На лаве ўжо месцілася з тузін звычайных кліентаў, у большасці бедных людзей, галоты; ён па чарзе выклікаў кожнага, выдаваў даведку аб месцы жыхарства ці аб маёмасным становішчы, рэгістраваў згубленыя ці знойдзеныя рэчы, адпраўляў у камеру падабраных на бульварах жабракоў ці гандляроў забароненымі таварамі.

Пад насценным гадзіннікам у чорным футарале цьмяна пабліскваў каўпак электрычнага званка, і калі гэты званок зазвініць...

Мэгрэ прыкінуў, што спатрэбіцца хвілін дванаццаць, каб прачытаць ягоны рапарт і паказанні сведкі Мінара. Мінула дваццаць хвілін, а выкліку ўсё не было, і толькі лёгкае шчоўканне званка пасведчыла, што шэф прасіў злучыць яго з некім па тэлефоне.

Абабітыя дзверы аддзялялі кабінет Лё Брэ ад залы камісарыята. Яны заглушалі нават самыя гучныя галасы.

Ці не з Рышарам Жандро, сваім частым сатрапезнікам, перагаворваўся па тэлефоне Лё Брэ?

Званка не было. Раптам дзверы прыадчыніліся.

- Мэгрэ!

«Добрая прыкмета? Ці кепская?»

- Зайдзіце, дружа.

Перш чым сесці за стол, камісар, пыхкаючы цыгарэтай, некалькі разоў абышоў пакой. Нарэшце ён паклаў руку на папку з паперамі, памаўчаў, нібы падбіраючы словы, уздыхнуў:

- Я прачытаў вашы цыдулкі.

- Слухаю, месье камісар.

- Вы зрабілі так, як былі абавязаны зрабіць. Ваш рапарт вельмі талковы, вельмі скрупулёзны.

- Дзякую, месье камісар.

- У ім нават пра мяне ідзе гаворка.

Ён жэстам спыніў Мэгрэ, які памкнуўся запярэчыць.

- Гэта зусім не папрок, наадварот.

- Я стараўся як мага дакладней запісаць усё бачанае і пачутае.

- І вы мелі магчымасць агледзець увесь дом?

- Мяне вадзілі з пакоя ў пакой.

- І вы маглі ўпэўніцца, што нічога надзвычайнага не аказалася?

- У пакоі, азначаным Жустэнам Мінарам, цюлевая фіранка была прышчэмлена рамай, як быццам той, хто зачыняў акно, вельмі спяшаўся.

- Але гэта магло быць зроблена невядома калі, ці ж не так? Дзе доказ, што фіранка прышчэмлена толькі што, а не шмат дзён назад?

- Бацька, месье Фелісьен Жандро-Бальтазар, як мне падалося, вельмі ўсхваляваўся, калі ўбачыў мяне ў доме.

- Вы напісалі - «перапалохаўся».

- Такое маё ўражанне.

- Я асабіста ведаю Жандро, мы некалькі разоў на тыдзень сустракаемся з ім у клубе.

- Я ведаю гэта, месье камісар.

Камісара - сімпатычнага, пародзістага мужчыну - можна было бачыць на ўсіх свецкіх прыёмах, таму што ён быў жанаты на адной з самых заможных спадкаемніц Парыжа. Аднак, нягледзячы на свой вобраз жыцця, ён усё ж прымушаў сябе настойліва працаваць. Павекі яго ўкрывала тонкая сетка зморшчынак, ля вачэй вырысоўваліся глыбокія «гусіныя лапкі». Відаць, гэтай ноччу, як, зрэшты, і большасцю папярэдніх, ён спаў не даўжэй за Мэгрэ.

- Паклічце да мяне Бесана.

Бесан быў той адзіны інспектар, якога пакінулі ў камісарыяце на час манаршага візіту.

- У мяне ёсць для вас адна работка, Бесан.

Ён вырваў з блакнота лісток, запісаў на ім прозвішча і адрас флейтыста Жустэна Мінара.

- Збярыце, калі ласка, усе звесткі пра гэтага чалавека, месье. І чым хутчэй, тым лепей.

Бесан зірнуў на адрас, узрадаваўся, што працаваць давядзецца ў самім Парыжы, і паабяцаў:

- Будзе зроблена, шэф.

Застаўшыся сам-насам з Мэгрэ, камісар ледзь прыкметна ўсміхнуўся і прамовіў:

- Вось так. Лічу, што гэта адзінае, што трэба зрабіць перш за ўсё.

* * *

Седзячы за сваім чорным сталом, Мэгрэ з невядомай яму дагэтуль раздражнёнасцю разбіраў зашмальцаваныя паперы, выслухоўваў скаргі канс'ержаў і тлумачэнні вулічных гандляроў.

Самыя крайнія рашэнні прыходзілі яму ў галаву: напрыклад, неадкладна падаць у адстаўку. Выходзіць, усё, што камісар, на яго думку, у сіле зрабіць - гэта сабраць звесткі аб флейтысце! Дык чаму б ужо і не арыштаваць яго дый не адлупцаваць заадно?!

Мэгрэ таксама мог бы пазваніць вышэйшаму начальству альбо нават пайсці да яго на прыём. Ён быў асабіста знаёмы з Ксаўе Гішарам, шэфам Вышукной паліцыі. Ксаўе Гішар даволі часта праводзіў свой адпачынак непадалёку ад іх вёскі ў Алье і колісь сябраваў з бацькам Мэгрэ.

Ён не тое што памагаў Мэгрэ, але непрыкметна ўвесь час сачыў за ім здалёку, ці, дакладней, зверху, і, відаць, менавіта пры яго садзейнічанні вось ужо чатыры гады Мэгрэ пастаянна пераводзілі з адной работы на другую, каб ён на ўласным вопыце пазнаёміўся з усімі спружынамі паліцэйскай службы.

«Мінар не вар'ят. І не быў п'яны. Ён сваімі вачыма бачыў, як расчынілася акно. І чуў стрэл. І я сам выдатна бачыў масляныя плямы на брусчатцы». Ён абурана выкажа ўсё гэта. І запатрабуе... Нечакана яго асяніла думка. Ён выйшаў з пакою, спусціўся па сходках з трох прыступак уніз і апынуўся ў дзяжурцы, дзе паліцэйскія рэзаліся ў карты.

- Скажыце, брыгадзір, ужо ўсе паставыя, якія дзяжурылі сёння ноччу, паздавалі рапарты?

- Не, не ўсе.

- Мне б хацелася, каб вы задалі ім адно пытанне. Я хацеў бы ведаць, ці не прыкмеціў хто-небудзь з вашых паміж апоўначчу і дзвюма гадзінамі ночы аўтамабіль маркі «дыён-бутон» у нашым квартале. Нам невядома: апрача шафёра, быў яшчэ хто-небудзь у машыне ці не?

Абыдземся без камісара! «Усялякае распачатае следства ці назіранне...»

Ён выдатна ведаў тэорыю. Бальтазар гэта ці не Бальтазар, а следства вядзе ён.

Гадзіне а дванаццатай яго апанавала дрымота, але яго чарга ісці на полудзень яшчэ не падышла. Павекі зліпаліся. Часам ён нават па два разы задаваў адно і тое ж пытанне сваім кліентам.

З'явіўся Бесан. Водар абсенту зыходзіў ад яго вусоў і нагадваў пра прахалоду «бістро» ці пра мяккае асвятленне ўтульнай тэрасы якой-небудзь кавярні на Вялікіх Бульварах.

- Шэф яшчэ тут?

Камісара на месцы ўжо не аказалася, і Бесан сеў за стол, каб скласці пісьмовы рапарт.

- Няшчасны чалавек! - уздыхнуў ён.

- Хто?

- Музыкант.

І Бесан, свежы, ружовашчокі здаравячок, працягваў:

- Па-першае, ён сухотнік. Аднаго гэтага аж занадта. Вось ужо два гады, як яго намагаюцца адправіць у горы, але ён і слухаць не хоча.

У бок плошчы Сэн-Жорж галопам праскакалі коні. Раніцай на плошчы Інвалідаў адбыўся парад, і цяпер вайсковыя часці вярталіся ў казармы. У горадзе ўсё яшчэ панавала ўзбуджанасць, усюды, куды ні глянь, калыхаліся сцягі, разгульвалі ваенныя ў параднай форме, грымелі аркестры, стракаты натоўп спяшаўся да Елісейскага палаца, дзе давалася афіцыйнае снеданне.

- Жывуць яны ў двухпакаёвай кватэры, вокнамі ў двор. Шосты паверх без ліфта.

- Вы хадзілі да іх?

- Я перакінуўся словам спярша з вугальшчыкам, які жыве ў тым жа доме, пасля з канс'ержкай, яна аказалася маёй зямлячкай. І зімой і летам кватаранты скардзяцца ёй на флейтыста, што ён дзень пры дні грае ля насцеж расчыненага акна. Канс'ержка вельмі добра адносіцца да яго. Вугальшчык таксама, хоць флейтыст і завінаваціўся яму за вугаль. Што да ягонай кабеты...

- Вы бачылі яе?..

- Яна якраз выйшла з дому, калі я сядзеў у канс'ержкі. Мажная пышная брунетка, а вочы так і сыплюць зоркі! Кармен, дый годзе! Вечна ў халаце і ў шлёпанцах шпацыруе па навакольных крамах. Толькі і занятку ў яе, што ходзіць па гадалках. Мужа грызе без адхлання. Канс'ержка божыцца, што яна нават б'е яго. Няшчасны чалавек!..

Бесан вымучыў некалькі радкоў: складаць рапарты было яму цяжка.

- Я сеў у метро і адправіўся ў рэстарацыю «Клішы», каб пагаварыць з начальствам флейтыста. Нічога благога мне пра яго не сказалі. Не п'е. На работу прыходзіць заўсёды на пяць хвілін раней. З усімі ветлівы, а касірка проста ў захапленні ад яго.

- А дзе ён сам?

- Не ведаю. Але дома не было. Канс'ержка сказала б.

Мэгрэ выйшаў з камісарыята і рушыў у невялічкі бар на плошчы Сэн-Жорж з'есці пару крутых яек ды выпіць куфаль піва. А калі вярнуўся, на яго стале ляжала запіска ад брыгадзіра.

«Паставы Жульян заўважыў, што а палове другой ночы ля дома № 23 на вуліцы Мансар спыняўся аўтамабіль маркі «дыён-бутон». Акрамя шафёра, прыкметы якога супадаюць з вашымі, у ім нікога не было. Машына хвілін дзесяць стаяла на вуліцы Мансар, потым рушыла ў напрамку вуліцы Бланш».

Пад насценным гадзіннікам зазвінеў званок, і Мэгрэ паспешліва падхапіўся, расчыніў абабітыя дзверы. Камісар ужо вярнуўся, і Мэгрэ ўбачыў на стале раскладзеныя лісткі свайго рапарта, спярэшчаныя чырвоным алоўкам.

- Заходзьце, калега. Сядайце.

Даволі рэдкая ласка: звычайна камісар ахвотней дазваляў сваім падначаленым стаяць перад ім навыцяжку.

- Вы, напэўна, увесь ранак пракліналі мяне?

Ён таксама быў у мундзіры, але яго мундзір быў пашыты ў найлепшага краўца з Вандомскай плошчы, а жылет, як заўсёды, быў самага моднага колеру.

- Я ўважліва перачытаў ваш рапарт. Цудоўны рапарт, дарэчы, - здаецца, я ўжо казаў вам гэта. Пагаварыў я і з Бесанам наконт вашага прыяцеля флейтыста.

Мэгрэ вырашыў дзейнічаць напралом.

- Жандро-Бальтазары не званілі вам?

- Званілі, але размова адбылася зусім не ў тым тоне, у якім вам здаецца. Рышар Жандро трымаўся цудоўна, хоць ён злёгку і кпіў з вас і з вашай заўзятасці! Вы, безумоўна, чакалі, што ён будзе скардзіцца? Аднак рэакцыя аказалася якраз адваротнай. Тое, што ён палічыў вас нявопытным і гарачым, гэта, спадзяюся, не крыўдзіць вас. Менавіта пагэтаму ён і не вытрымаў, дазволіўшы сабе мілы жарт - расчыніў перад вамі дзверы свайго дома.

Мэгрэ насупіўся. А начальнік глядзеў на яго з хітраватай усмешкай - з той усмешкай, якая так адметна аддзяляе ўсіх «сытых», ці, як цяпер можна сказаць, усіх «марнатраўцаў жыцця» ад рэшты шэрага люду.

- А цяпер скажыце, дарагі, што б на маім месцы зрабілі вы сёння раніцай.

Мэгрэ прамаўчаў. І ён прадоўжыў:

- Запатрабавалі б ордэр на вобыск? Па-першае, на якой падставе? Хіба нам падалі скаргу? Ва ўсякім выпадку, не на Жандро. Хіба перад намі сур'ёзнае правапарушэнне? Аніякага. Хіба маюцца параненыя ці забітыя? Наколькі нам вядома, няма. Сёння ноччу вы самі праверылі дом ад кутка да кутка, бачылі ўсіх яго насельнікаў, сяго-таго нават у негліжэ. Зразумейце мяне правільна. Можна толькі здагадвацца, што вы перадумалі за сённяшні ранак. Я прыяцель Жандро. Часта бываю ў іх. Належу да таго ж асяроддзя, што і яны. Прызнайцеся, што вы пракліналі мяне.

- Але ёсць сведкавае паказанне і скарга Мінара.

- Таго самага флейтыста, я помню. А палове другой гадзіны ночы ён спрабуе сілай уварвацца ў асабняк толькі таму, што яму памроіліся крыкі аб ратунку.

- Ён бачыў...

- Не забывайце, што ён адзіны, хто нешта бачыў. Не ўстрывожыўся аніводзін сусед. Пастаўце сябе на месца дварэцкага, разбуджанага грукатам у дзверы.

- Прабачце! Памянёны Луі быў у фраку, нават пры гальштуку, і гэта а палове другой ночы. А ў доме, калі Мінар пазваніў, не было ні агеньчыка.

- Ну, дапусцім. Але заўважце: гэта ўсё той жа ваш флейтыст заяўляе, што дварэцкі быў пры поўным парадзе. Ну дапусцім, што так яно і было. Дык хіба гэта правіннасць? Праўда, Мінара выставілі за дзверы занадта груба. Але як зрэагавалі б вы, калі б які-небудзь малойчык уварваўся ў ваш дом, даказваючы, што вы забіваеце ўласную жонку?

Ён працягнуў свой залаты партсігар Мэгрэ, які зноў вымушаны быў нагадаць яму, што цыгарэт ён не паліць. Проста такая была ў Лё Брэ прывычка - паблажлівы жэст арыстакрата.

- Цяпер разгледзім пытанне з чыста адміністрацыйнага боку. Вы склалі рапарт, і ён павінен будзе ўрэшце легчы на стол прэфекта паліцыі, які вырашыць, перадаваць яго ў пракуратуру ці не. Скарга флейтыста на дварэцкага таксама рушыць па адпаведных каналах.

Мэгрэ дапытліва паглядзеў на шэфа сярдзітымі вачамі і зноў падумаў пра адстаўку. Ён ужо здагадваўся, пра што пойдзе гаворка далей.

- Сям'я Жандро-Бальтазараў адна з самых відных у Парыжы. Любая бульварная газецінка аж падскочыць ад шчасця, калі намі будзе дапушчана хоць найдробязнейшая недалікатнасць.

- Я зразумеў вас, - суха прамовіў Мэгрэ.

- Вы ненавідзіце мяне, ці ж не так? Вы думаеце, што я прыкрываю гэтых людзей, таму што яны багацеі і мае сябры.

Мэгрэ памкнуўся згрэбці са стала паперы і парваць іх на шматкі - намёк камісара быў болей чым празрысты. Потым ён вернецца ў агульную залу і па магчымасці цвёрдым почыркам напіша заяву аб звальненні.

- А цяпер, мілы мой Мэгрэ, хачу вам нешта паведаміць.

Пацешна: насмешка набывала эфектную канцоўку.

- Раніцай, пакуль я чытаў ваш рапарт, пакуль размаўляў з вамі, штось такое ўвесь час не давала мне спакою. Штось такое турбавала і ніяк не магло ўспомніцца. З вамі такое здараецца? Ведаеш, што павінен - абавязкова! - павінен нешта ўспомніць, але чым больш намагаешся, тым меней удаецца. Я адчуваў, што гэта нешта вельмі важнае, што яно нават здольна змяніць усю справу. А высветлілася ўсё на снеданні. У піку сваёй звычцы, я пайшоў снедаць дадому, таму што ў нас былі госці. І вось, глянуўшы на жонку, я адразу ўзнавіў у памяці кончык згубленага ланцужка. Аказваецца, мяне ўсю раніцу непакоіла адна прамоўленая ёю фраза. Але што дакладна яна сказала? Раптам, у самы разгар снедання, успомніў. Учора, перад тым як паехаць з дому, я, як звычайна, запытаўся: «Што ты будзеш рабіць сёння вечарам?»

І жонка адказала:

- Паедзем з Эліз і Бернадэтай піць гарбату ў Сент-Анарэ.

Бернадэта - гэта графіня д'Эсціро. А Эліз - гэта Эліз Жандро-Бальтазар.

Ён змоўк і паглядзеў на Мэгрэ сваімі бліскучымі вачыма.

- Вось такія справы, калега. Мне заставалася толькі высветліць, ці сапраўды ўчора а семнаццатай гадзіне Эліз Жандро піла гарбату разам з маёй жонкай у адным з салонаў Піфана. Яна была там, жонка пацвердзіла гэта. І ні разу не ўпамянула пра тое, што Эліз едзе ў Ансеваль. Вярнуўшыся сюды, я старанна перачытаў ваш рапарт.

Твар Мэгрэ праясніўся, і ён ужо раскрыў рот, каб даць волю сваёй радасці, але...

- Хвілінку! Не надта спяшайцеся. Сёння ноччу вы бачылі, што пакой Эліз Жандро быў пусты. Яе брат заявіў, што яна ў Ньеўры.

- Значыць...

- Нічога не значыць. Рышар Жандро не пад прысягай казаў вам гэта. У вас не было ні ордэра, ні падстаў для допыту.

- Але цяпер...

- Цяпер не болей, чым учора. Вось чаму я раю вам...

Мэгрэ зусім разгубіўся. Быццам яго палівалі то варам, то ледзяной вадой, і ён канчаткова быў збіты з панталыку. Яму стала душна. Якое прыніжэнне: з ім абыходзіліся, як з дзіцем!

- Дзе і як вы збіраецеся адпачываць?

Пытанне было такое недарэчнае, што Мэгрэ праз сілу сказаў, як выдавіўшы з сябе:

- Не.

- Наколькі мне вядома, чыноўнікі маюць звычку загадзя рыхтавацца да адпускоў. Аднак, калі жадаеце, можаце ўзяць водпуск ужо цяпер, з сённяшняга дня. Я нават спадзяюся, што гэта ў нейкай ступені супакоіць мае сумненні. Тым болей, калі ў вас няма намеру пакідаць Парыж. Паліцэйскі ў водпуску - ужо не паліцэйскі, ён можа дазволіць сабе такія ўчынкі, за якія адміністрацыя не нясе адказнасці.

Зноў надзея. Але Мэгрэ ўсё яшчэ баяўся верыць. Чакаў ад камісара новага каленца.

- Спадзяюся, канешне, што скарга на вас ўсё ж не паступіць. Калі ж у вас узнікне часам неабходнасць нешта паведаміць мне ці проста параіцца, званіце на бульвар Курсэль. Нумар майго тэлефона знойдзеце ў тэлефонным даведніку.

Мэгрэ зноў памкнуўся штось сказаць - на гэты раз каб падзякаваць, але камісар ужо злёгку падштурхоўваў яго да дзвярэй. І раптам, нібыта ўспомніўшы нешта зусім дробязнае, прамовіў:

- Дарэчы, вось ужо шэсць ці сем гадоў, як Фелісьен Жандро-бацька знаходзіцца пад сямейнай апекай, нібы юны ветрагон. З таго часу як памерла маці, усе справы фактычна вядзе Рышар. Як здароўе вашай жонкі? Трошкі прывыкае да Парыжа, да сваёй новай кватэры?

Жылістая рука шэфа паціснула руку Мэгрэ, і ён апынуўся за абабітымі дзвярыма. Усё яшчэ разгублены і прыгнечаны, ён машынальна падаўся да свайго стала, і раптам яго позірк спыніўся на адной з постацей на лаве па той бок бар'ера.

Там сядзеў флейтыст Жустэн. У чорным, але на гэты раз ужо не ў вячэрнім, фраку і без плашча, ён пакорліва чакаў сваёй чаргі, прымасціўшыся паміж нейкім бадзягам і таўстухай у зялёнай шалі, якая карміла грудзьмі немаўля.

Музыкант глянуў на Мэгрэ, нібыта пытаючыся дазволу падысці да бар'ера. Мэгрэ прывітальна кіўнуў яму, сабраў паперы і перадаў справы аднаму з калег.

- Іду ў водпуск!

- У водпуск?! У красавіку, ды яшчэ калі ў нас на шыі яго вялікасць?!

- Уяві сабе, водпуск!

Тады другі саслужывец, ведаючы, шго Мэгрэ нядаўна ажаніўся, запытаў:

- Што, дзіця?

- Не.

- Захварэў?

- Не.

Гэта ўжо збівала з тропу, і саслужывец недаўменна пакруціў галавой:

- Ну што ж. Справа твая. Прыемнага адпачынку! Шанцуе ж людзям!

Мэгрэ ўзяў свой кацялок, надзеў манжэты - ён скідаў іх, прыходзячы на работу, - выйшаў за барь'ер, які аддзяляў службоўцаў ад наведвальнікаў. Жустэн Мінар таксама падняўся і вельмі натуральна моўчкі рушыў следам.

Ці не задала яму чосу зласлівая жонка, пра якую расказваў Бесан? Як бы там ні было, н быў тут. Светлавалосы, шчуплы, з румянымі скуламі і блакітнымі вачыма, ён не адставаў ад Мэгрэ, як прыблудны цюцька ад выпадковага прахожага.

Вуліцы былі заліты сонцам, над вокнамі развяваліся сцягі. Здавалася, аж паветра трымціць ад наярвання труб і пошчаку барабанаў. Людзі ішлі саяточна прыўзнятыя і вясёлыя, і ад таго, што то тут, то там на вочы трапляліся ваенныя, міжволі і цывільныя падцягваліся і распраўлялі плечы.

Калі Мінар нарэшце асмеліўся параўняцца з Мэгрэ, ён спагадліва запытаў:

- Вас звольнілі?

Ён, мабыць, лічыў, што паліцэйскага чыноўніка звольніць гэтак жа проста, як флейтыста з аркестра, і яму было невыносна ад думкі, што гэта здарылася па яго віне.

- Не звольнілі. Мне далі водпуск.

- Вось як!

Гэта «вось як!» вырвалася вельмі ўзрушана. У ім гучала занепакоенасць і прытоены папрок.

- Яны палічылі за лепшае часова адхіліць вас ад спраў, так? Выходзіць, яны намераны ўсё замяць? А як жа мая скарга?

Голас яго загучаў сушэй.

- Прынамсі, хоць маю скаргу яны не пакладуць пад сукно? Хачу адразу ж папярэдзіць вас, што гэтага я не дапушчу.

- Скарга разбіраецца ва ўстаноўленым парадку.

- Выдатна! Тым болей што ў мяне ёсць для вас сякія-такія навіны. Ва ўсякім разе, адна...

Яны ўжо дайшлі да правінцыяльна-ціхай плошчы Сэн-Жорж з невялічкім «бістро», дзе вечна пахла белым віном. Мэгрэ прывычна штурхнуў уваходныя дзверы. У гэтыя гадзіны пасля полудня ў паветры і сапраўды, здавалася, веяла адпачынкам. Цынкавая стойка была надраена да бляску, а налітае ў чаркі віно аж прамянілася зеленаватымі водбліскамі, наганяючы смагу.

- Вы сказалі, што бачылі ў доме Жандро дзвюх пакаёвак. Я правільна зразумеў вас?

- Жэрмену і Мары, - без запінкі пацвердзіў Мэгрэ. - Не лічачы мадам Луі, кухаркі.

- Дык вось: пакаёўка была толькі адна!

Вочы музыканта свяціліся дзіцячай радасцю, і сам ён, як ніколі, нагадваў цяпер вернага сабачку, які прынёс палачку свайму гаспадару.

- Я размаўляў з малочніцай, якая носіць малако ў асабняк Жандро. Яе крамка на вуліцы Фантэн, на рагу, якраз побач з тытунёвай крамкай.

Мэгрэ, трошкі збянтэжаны, са здзіўленнем глядзеў на флейтыста і ўсё не мог пазбавіцца ад чуткі пра лупцоўкі, якія ўсчыняла яму яго Кармэн.

- Старэйшая пакаёўка, Жэрмена, ад суботы ва Ўазе, у сваёй цяжарнай сястры... Дык вось, днём я звычайна вольны, вы разумееце?..

- А як ваша жонка?

- Гэта не мае значэння, - прамовіў ён даволі абыякава. - Я падумаў, што калі вы маеце намер прадаўжаць следства, то, можа, і я змагу быць вам карысны. Сам не ведаю, але людзі ўвогуле даволі прыязна адносяцца да мяне.

«Толькі не Кармэн!» - падумаў Мэгрэ.

- Чакайце. Сёння частую я. Так, так! І не пярэчце! Калі сам я п'ю толькі ліманад, гэта яшчэ не азначае, што я не магу пачаставаць вас чаркай віна. А што да водпуска, то вы, спадзяюся, проста пажартавалі?

Калі Мэгрэ і прамаўчаў, то няўжо ён гэтым выдаў службовую тайну?!

- Калі гэта быў не жарт, то вы мяне проста расчаравалі б, слова гонару! Я не ведаю гаспадароў гэтага асабняка. І асабіста да іх я нічога не маю, хоць іхні Луі і выглядае сапраўдным бандытам з вялікай дарогі і яны нахлусілі вам.

Маленькая дзяўчынка ў чырвонай сукенцы прадавала зусім свежую мімозу, прывезеную з Ніццы, і Мэгрэ купіў некалькі галінак для жонкі, якая ведала Лазурны бераг толькі па каляровых паштоўках з відам заліва Анёлаў.

- Вы толькі скажыце, што я павінен рабіць. І, калі ласка, не бойцеся, што я стану назаляць вам! Я прывык маўчаць!

Флейтыст умольна глядзеў на Мэгрэ. Яму так карцела прапанаваць сакратару яшчэ чарачку, - а можа, і ўдасца ўгаварыць яго! - але ён не пасмеў.

- У сходных дамах хапае ўсялякай дрэні. Але ж ад людзей нічога не ўтоіш. Прыслуга, звычайна, любіць памянташыць языком, дый пастаўшчыкі шмат што ведаюць.

Машынальна, не ўсведамляючы, што ён, па сутнасці, змацоўвае свой саюз з флейтыстам, Мэгрэ прамармытаў:

- Аказваецца, мадэмуазель Жандро не ў Ансевалі, як сцвярджаў яе брат.

- А дзе ж яна?

- Раз пакаёўка Жэрмена паехала ў вёску, то, відавочна, замест яе мне паказалі ў пакоі Жэрмены напаўраздзетую Эліз Жандро.

Гэтая новая акалічнасць прыводзіла Мэгрэ ў замяшанне. Яго юнацтва прайшло пад дахам замка, упраўляючым якога быў ягоны бацька. У ім міжволі ўкаранілася павага да слынных, да багатых. Самае цікавае, што і флейтыст падзяляў яго няёмкасць, даволі доўга маўчаў, апусціўшы вочы ў шклянку з ліманадам.

- Вы думаеце? - нарэшце, усхваляваны, запытаўся ён.

- Ва ўсякім выпадку, у пакоі служанкі была нейкая таўстушка, ад якой пахла віном.

І гэта таксама было няёмка прыгадваць, як быццам ад заможных спадкаемніц, чые прозвішчы вялікімі літарамі красуюцца на сценах метро, не можа патыхаць віном, як ад вясковых дзевак.

Абодва, Мэгрэ і Жустэн, замоўклі і, седзячы са сваімі чаркамі, удыхаючы водар мімозы, белага віна і сітро, адчуваючы патыліцамі ласкавае цяпло сонечных промняў, задумаліся кожны пра сваё. І Мэгрэ ажно ўздрыгнуў, калі голас яго таварыша вярнуў яго да рэчаіснасці:

- Дык што ж будзем рабіць?