С программалау тіліндегі мәліметтердің динамикалық құрылымдары. Мәліметтердің абстрактылық типтері.

Мұ нда мә ліметтердің бірнеше негізгі типтері қ олданылады. Олар:

· char – символдық, яғ ни таң балық тип,

· short – қ ысқ а бү тін сан,

· int – бү тін сан типі,

· long – екі еселенген бү тін сан,

· float – нақ ты (жылжымалы нү ктелі) сан типі,

· double – екі еселенген нақ ты сан типі.

· unsigned – таң басыз бү тін сан,

Алғ ашқ ы тө рт тип бү тін сандарды сипаттау ү шін қ олданылады. Тө мендегі кестеде ә р тү рлі типтердің IBM PC-ге арналғ ан ұ зындық тары кө рсетілген.

Кө рсетілген типтердің ең ү лкен ұ зындық тары ә р тү рлі компиляторларда бірдей болуы қ ажет емес. Олар ком-пьютерлердің аппараттық мү мкіндіктеріне қ арай тағ а-йындалады. Бірақ оларғ а мынадай талаптар қ ойылады:

int > =short > = 16 бит;

Int типін стандарт бекітпеген, ол компьютерге немесе компиляторғ а байланысты ө згеріп отырады. 16-разряд-ты процессорде ол 2 байт (32768), ал 32-разрядтысында – 4 байт (2 147 483 647). ТурбоСи-де int = short (32768)

long > = int; long типінің ұ зындығ ы > = 32 бит;

(ТурбоСи-дегі long 2 147 483 647)

Signed жә не unsigned модификаторлары да сандар шамасына ә сер етеді, олар:

unsigned short int – 2 байт, оның диапазоны 0..65536;

unsigned long int – 4 байт, диапазоны 0..+4 294 967 295.

Unsigned типі int, long, short тү йінді сө здерімен сипатталатын типтердің модификаторы ретінде қ олданылады.

Char типін 0–255 аралығ ындағ ы таң басыз бү тін сан-дарды сипаттауғ а қ олдануғ а болады, ДК жадында бұ ларғ а бір байт орын бө лінген. Мысалы:

char c1;

Автоматты басқ ару

Технологиялық процесті жү ргізу ү шін басқ ару нысанына ә сер ететін тиімді ық палды басқ ару дейді. Егер бұ л басқ ару адамның қ атысуынсыз жү зеге асса, оны автоматты, ал адамның қ атысуымен болса қ олмен басқ ару деп атайды.

1.2 Технологиялық процесті берілген қ ызмет алгоритмі бойынша ө ткізу мақ сатында нысанғ а сырттан берілетін арнайы нұ сқ аулар (ережелер) жиынтығ ын басқ ару алгоритмі дейді.

1.3 Басқ ару нысанына басқ ару алгоритміне сә йкес ә серететін кез келген техникалық қ ұ рылғ ы автоматты басқ ару қ ұ рылғ ысы делінеді.

1.4 Бір-бірімен байланысты жә не басқ ару алгоритміне сә йкес ө зара ә рекеттесе жұ мыс жасайтын автоматты қ ұ рылғ ысы мен басқ ару нысанының жиынтығ ы автоматты басқ ару жү йесі (АБЖ) деп аталады.

1.5 Автоматты жү йенің бір бө лігінен келесі бө лігіне технологиялық процестің бірқ алыпты ө туін қ амтамасыз ететін ә рекеттің тізбекті желісін қ ұ райтын ә серді ішкі ә сер деп атайды.

1.6 Статикалық сипаттама деп, тұ рақ талғ ан режим кезіндегі шамасының шамасына тә уелділігін айтады:

1.7 Динамикалық сипаттама элементтердің динамикалық режимде, яғ ни кірістік шаманың шпашаң ө згерген сә ттеріндегі жұ мысын бағ алау ү шін пайдаланылады.

1.8 Сезімталдық дең гей шығ ыстық шаманың айтарлық тай ө згерісі байқ алатын кірістік шаманың ең кіші мә ні

1.9 Кіріс деп, сырттан жү йеге не қ ұ рылғ ығ а, оның жеке бө ліктеріне тікелей ә сер берілетін автоматты басқ ару жү йесінің ә сер тізбегінің бө лігін айтады.

1.10 Шығ ыс деп, автоматты жү йеде не оның элементерінде қ ызмет алгоритміне сә йкес қ алыптасқ ан ә серді сырт жақ қ а беретін автоматты басқ ару жү йесінің ә сер тізбегінің бө лігін айтады.

1.11 Жү йе тербелмелілігі ретелетін шаманың реттеу мерзімі кезіндегі тербеліс санымен сипатталады.

1.12 Жанама бағ алар деп ө тпелі процестің жеке ерекшеліктерін сипаттайтын кейбір шамаларды айтады.

1.13 Жорамал ось пен оғ ан ең жақ ын жатқ ан тү бір арасындағ ы қ ашық тық жү енің орнық тылық қ орын сипаттайды жә не осьі жү йенің орнық тылық дә режесі деп аталады.

1.14 автоматты реттеуіштер мен реттелу нысаны қ осылып АРЖ-ны қ ұ райды. Автоматты реттеуіштер деп – реттелетін шаманы берілген дең гейде белгілі бір дә лдікпен ұ стап отыратын қ ұ рылғ ылар жиынтығ ын айтады.

Автоматтандырудың мақ саты технологиялық процестерді жү зеге асыру (ТП) болып табылады. ТП деп технологиялық операциялардың жиынтығ ын айтады. Тенологиялық нысаныды басқ ару – аппарат, агрегат немесе ө неркә сіпке автоматтандырылғ ан жү йені қ осу деп аталады. Автоматты реттеу жү йесінің динамикасын талдаумен байланысты кез-келген есепті шешу ү шін ең алдымен зерттелетін жү йенің математикалық бейнесін беру қ ажет. Оны тө мендегі ретпен жү ргізеді:

1. Автоматты реттеу жү йесін (АРЖ) элементар буындарғ а бө леді)

2. Элементар буындардың қ озғ алыс тең деуін қ ұ рады;

3. Қ озғ алыс тең деулерді сызық тайды;

4. Ө лшемсіз координаттар енгізеді.

Қ озғ алыс тең деуі деп берілген кірістік координаттың уақ ыт бойынша ө згеруіне сә йкес шығ ыс координаттық да уақ ыт бойынша ө згеруін анық тайтын дифференциалдық тең деуін айтады.Ішкі ә сер ТНБ жұ мысын бұ зады, сондық тан нормальды функционалданғ ан жағ дайды ұ стап тұ ру ү шін БТН бақ ылап (басқ арып) отыру қ ажет. Басқ ару процесі мынаны қ арастырады:

1. БН ағ ымдағ ы жағ дайы жө нінде ақ параттар жиыны.

2. Нысанның оптималды режимде функционалдау анық тамасы

3. Басқ арушы ә серді есептеу

4. Оптималды басқ аруды ұ сыну

Автоматты басқ ару теориясындағ ы пайдаланылатын барлық мә селелерді екі ү лкен класқ а біріктіруге болады-автоматты жү йелерді талдау жә не синтездеу мә селелері.

Жү йені талдау деп – толық белгілі бір қ ұ рылымдық схемасы жә не берілген параметрлері арқ ылы оның статикалық немесе динамикалық қ асиеттерін атайды.

Жү йенің синтезі деп- автоматты реттеудің белгілі сапа кө рсеткіштері бойынша оның қ ұ рылымдық схемасын, элементтері арасындағ ы байланыстарды анық тауды айтады.

Жалпы автоматты реттеу жү йесі бір-бірімен ө зара байланысты реттелуші нысанДмен реттеуші органнан тұ рады. Бұ л жү йені қ ұ рар алдында сериялық жабдық тар каталогын реттеуші органды, орындаушы қ ұ рылғ ыны, датчикті таң дап алады. Бұ л элементтер реттелуші нысанменл бірге жү йенің ө згермейтін(берілген) бө лігін қ ұ райды. Соң ынан, жү йенің статикалық жә не динамикалық сипаттамаларына қ ойылатын талаптар негізінде оның фукнционалдық жә не корректирлеуші қ ұ рылғ ылардан тұ ратын ө згемелі бө лігінанық тайды. Корректирлеуші қ ұ рылғ ылар жү йенің контурына тізбектеле, параллель немесе кері байланыс тү рінде қ осылып, оның динамикалық қ асиеттерін жоғ арлатуғ а мү мкіндік туғ ызады.

Сонымен автоматты реттеу жү йесінің синтезі келесі кезең дерден тұ рады:

1. Реттеу нысаннының қ асиеттерін талдау, статикалық жә не динамикалық сипаттамаларын анық тау;

2. Реттеу жү йесін қ анағ атандыратын реттеу сапасының шарттарын, оптималдау критерийлерін негіздеу жә не тұ жырымдау;

3. Техникалық қ ұ ралдарды таң дап алып, жү йенің қ ұ рылымдық схемасын іске асыру;

4. Оптимал динамикалық сипаттамаларды синтездеу;

5. Оптимал режимді аппроксимациялау (жуық тау), яғ ни реттеу спасымен жү йенің жұ мысын іске асырудың техникалық тұ рғ ыдағ ы кү рделі еместігі жә не оның сенімділігі арасындағ ы ымырағ а келе отыра, жү йенің қ алаулы динамикалық сипаттамасын алу;

6. Бү кіл жү йенің қ алаулы динамикалық сипаттамасын толығ ымен қ амтамасыз ететін корректирлеуші қ ұ рылғ ының динамикалық сипаттамасын анық тау;

7. Корректирлеуші қ ұ рылғ ының схемасын, техникалық пайдалану жолын жә не параметрлерін таң дап алу;

8. Қ ойылғ ан талаптарғ а сай келетін алынғ ан автоматты реттеу жү йесінің схемасына талдау жү ргізу.