Мемлекеттік құрылым нысандары.

Мемлекеттік қ ұ рылым нысандары – мемлекет нысанының қ ұ рамы, мемлекеттің ішкі қ ұ рылысын сипаттайды, саяси жә не аумақ тық бө лудің жолы, мемлекеттің барлық органдарының белгілі қ арым-қ атынастарын, оны қ ұ райтын органдардың бө ліктерімен келісімділігін қ амтамасыз етеді. Мемлекеттің қ ұ рылымы негізінде унитарлық (біртұ тас), федерация, конфедерация, достастық жә не империя болып бө лінеді.

Унитарлық (біртұ тас) – мемлекетте бір орталық тан басқ арылатын биліктің қ алыптасуы, қ ұ рамында басқ а мемлекеттік қ ұ рылымдардың болмауы жә не аумақ тарының ә кімшілік-аумақ тық бө ліктерден қ ұ рылуы. Біртұ тас мемлекеттерде бір конституция, бір азаматтылық, бір салық жү йесі қ алыптасады жә не мемлекеттегі барлық билік жү ргізу, басқ ару органдары орталық органдарғ а барлық жағ ынан тә уелді. Мысалы, Дания, Италия, Венгрия, Қ азақ стан, Жапония, Франция, Египет, Ө збекстан.

Федерация – бір мемлекеттің қ ұ рамында толық тә уелсіздікке ие болмағ ан мемлекеттілік субъектілердің болуы. Федерацияның қ ұ рамына кіретін субъектілердің конституциялары жә не заң шығ ару, атқ арушы жә не сот билігін жү ргізетін жоғ ары билік органдары болады. Федеративтік қ ұ рылымда қ ос азаматтылық қ алыптасады, субъект федерацияларының заң дары мемлекеттің заң дарына қ арама-қ айшы болмауы керек жә не салық тың екі жү йесі қ алыптасады: федералдық жә не федерация субъектілерінің салық тары. Федералдық парламентте федерация субъектілерінің уә кілдерінің қ ұ ралатын арнайы палата қ ұ рылады (Ресей, АҚ Ш, Бразилия, Индия).

Конфедерация (лат. – одақ, бірлестік) – бір-біріне тә уелсіз мемлекеттердің арнайы бір мақ сатта жету ү шін қ ұ рылғ ан одағ ы. Конфедерацияның қ ұ рылуының қ ұ қ ық тық негізі – шарт жасау, соның негізінде одақ аралық арнайы басқ ару органдары қ ұ рылады, билік дербес жү ргізіледі, егемендікті тежеу тек шартта кө рсетілген талаптарғ а сә йкес, ө з еріктерімен іс жү зіне асырылады. Конфедерацияда жасалғ ан одақ тан шығ у ө те қ арапайым, субъектінің ө з еркінде. Ал федерация олай емес. Конфедерация уақ ытша жә не тұ рақ ты болып бө лінеді.

Достық – сирек кездесетін, тә уелсіз мемлекеттердің шарт негізінде қ ұ рылғ ан бірлестігі. Достастық мемлекеттік қ ұ рылымның қ ұ қ ық тық негізін шарт немесе жарғ ы қ ұ райды, тә уелсіздіктері толық сақ талады, қ ұ рамына енген мемлекеттердің ә рекеттерін ұ йымдастыру ү шін арнайы мемлекет аралық органдар қ ұ рылады. Достастық тың субъектілері бірлестіктен ө з еркімен кез келген уақ ытта шығ уы қ ұ қ ылы (Британұ лттар бірлестігі, ТМД).

Империя – мемлекеттерді кү ш қ олдану арқ ылы біріктіру. Империяның қ ұ рылуы негізінде екі тә сілмен іс жү зіне асырылады. Ашық тү рде жауап алу жіне саяси, экономикалық, ә скери қ ысым жасау арқ ылы (СССР).

2. Қ ұ қ ық ты жү зеге асыру тү сінігі жә не оның нысандары.

Қ ұ қ ық тық нормалар адамдардың санасы мен еркіне мақ сатты тү рде ә сер ете отырып, оларды заң намағ а сә йкес жү ріп-тү руғ а итермелеу ү шін қ ажет.Қ оғ амдық қ атынастардың қ атысушыларының жү ріс-тұ рыстары арқ ылы кез-келген заң шығ арушы қ алайтын нә тежелерге жетуге болады. Қ ұ қ ық тық нормаларды жү зеге асыру-қ ұ қ ық тық нормалардың ережелері кө рініс тапқ ан адамдардың жү ріс-тұ рысы, олардың қ ұ қ ық тарды жү зеге асыру мен заң ды міндеттерді орындаумен байланысты тә жірибелік қ ызметі.Субъектілердің ә рекеттерінің сипатына қ арай қ ұ қ ық ты жү зеге асырудың тө рт нысанын бө ліп қ арастырады:

У)сақ тау-қ олданыстағ ы қ ұ қ ық пен тыйым салынғ ан ә рекеттерден бас тарту;

2)орындау-оң мазмұ нды заң ды міндеттерді орындауғ а байланысты белсенді ә рекеттерді жү зеге асыру;

3)пайдалану-олар арқ ылы тұ лғ аның ө з мү ддесін қ анағ аттандырылатын субъективтік қ ұ қ ық тарды жү зеге асыру;

4)қ олдану-қ ү зіретті органдардың нақ ты бір заң ды істі шешуге байланысты биліктік қ ызметі, нә тижесінде сә йкес жеке акт қ абылданады.