Геометриялық оптика

Физиканың жарық тың электромагниттік толқ ындарының шығ арылуына, таралуына жә не затпен ө зара ә серлесуіне байланысты қ ұ былыстар мен заң дылық тарды зерттейтін бө лімі оптика деп аталады.

Сә улелік немесе геометриялық оптика жалпы жарық жайындағ ы ілімнің техникалық маң ызы зор саласы болады. Оптиканың бұ л саласында жарық сә улесі деген ұ ғ ым пайдаланылып, жарық тың ә р тү рлі мө лдір ортада таралу қ ұ былыстары қ арастырылады, сонда жарық сә улесі деп бойымен жарық энергиясы таралатын геометриялық сызық ұ ғ ылады; жарық тың табиғ аты сө з болмайды. Мә селе тә жірибе жү зінде тағ айындалғ ан сә улелік оптика заң дары делінетін қ ағ идаларғ а негізделіп қ арастырылады. Ол заң дардың мазмұ ны мынадай:

1. Жарық тың тү зу сызық тық таралу заң ы. Жарық сә улелері біртекті ортада тү зу сызық бойымен таралады. Бұ л заң ды тек дифракция қ ұ былыстары есепке алынбайтын жағ дайларғ а ғ ана қ олдануғ а болады.

2. Жарық шоқ тарының тә уелсіздік заң ы. Жарық тың бір шоғ ының ә сері басқ а шоқ тарының ә серлеріне тә уелді емес, яғ ни жарық шоқ тары бір-біріне ық палын тигізбейді.

Бұ л заң когерент емес сә улелер шоқ тары ү шін ғ ана дұ рыс орындалады.

3. Жарық тың шағ ылу заң дары:

а) Бетке тү скен сә уле, одан шағ ылғ ан сә уле жә не сол бетке тү су нү ктесі арқ ылы жү ргізілген нормаль бір жазық тық та жатады.

б) Шағ ылу бұ рышы (i^/) мен тү cу бұ рышы (i) ө зара тең.

(1)

4. Жарық тың сыну заң дары.

а) Тү скен сә уле; сынғ ан сә уле жә не тү су нү ктесі арқ ылы екі ортаның шекара бетіне жү ргізілген нормаль бір жазық тық та жатады.

б) Тү су бұ рышы (і) синусының сыну бұ рышы (r) синусына қ атынасы берілген екі орта ү шін тұ рақ ты шама болады:

(2)

мұ ндағ ы п₂₁ – екінші ортаның бірінші ортағ а қ атысты сыну кө рсеткіші деп аталады, ол шекарасынан жарық ө тетін орталардың қ асиеттеріне тә уелді, і мен r бұ рыштарының ү лкен-кішілігіне байланысты емес.