Портфолионы құру бойынша ұсыныстар

Адам жетіле тү су ү шін кез-келген іс-ә рекет бағ алауды қ ажет етеді.

Бағ алау – ө те кө лемді ұ ғ ым: ол ү рдістен жә не жұ мыс нә тижесінен тұ рады. Сонымен қ атар бағ алау ә ртү рлі іске асырылуы мү мкін:

1. Сандық кө рсеткіш тү рінде:

· бағ а;

· балл;

2. Сапалық кө рсеткіш тү рінде:

· жұ мыс ү рдісі мен оның нә тижесі туралы ауызша бағ а беру;

· эмоционалды реакция.

Осылайша, бағ алау тек бағ а қ оюмен шектелмейді. Қ азіргі білім беру барынша дараланғ ан, дифференцияцияланғ ан бола тү суде жә не оқ ушылардың білім нә тижелерін бағ алауда жаң а ә дістерді талап етеді. Сондық тан портфолионы енгізу осы мә селені шешуде қ ажетті жағ дай болып табылады.

Портфолио (франц. porter - баяндау, айту, folio - бет, парақ) - жетістіктердің жиынтығ ы, досье.

«Портфолио» ұ ғ ымы бізге Батыс Еуропадан XV-XVI ғ асырлары келген. Қ айта жаң ғ ыру дә уірінде сә улетшілер «портфолио» деп аталатын ерекше папкадағ ы ө здерінің қ ұ рылыс жобаларының ә зірлемелері мен дайын жұ мыстарын тапсырыс берушілерге ұ сынғ ан. Қ азіргі уақ ытта бизнес саласында портфолио фирманың жетістіктерін кө рсету ү шін қ олданылады, ал фотосуретшілер мен фотомодельдер арасында фотосуреттер альбомы ретінде пайдаланылады.

Білім беру саласында портфолионы пайдалану идеясы АКШ-та 80-жылдардың ортасында пайда болды. Ө ткен ғ асырдың аяғ ында мектептерде портфолионы пайдалану бү кіл ә лемде ә йгілі болды.

Портфолио – бұ л оқ ушылардың жеке жетістіктерін белгілеу, жинақ тау жә не бағ алау тә сілі, ол бағ алау ү рдісіне ғ ана емес, ө зін-ө зі бағ алау ү рдісіне де бағ ытталғ ан [1].

Портфолионың негізгі мақ саты - оқ ушыларғ а ө здерінің іс-ә рекеттерін талдай алу қ абілеттерін дамытуда кө мек кө рсету, оны жалпы қ абылданғ ан стандарттармен салыстыру жә не оның негізінде ө зінің энергиясын қ айта қ арастыру, жетілдіру, қ айт бағ ыттау, жетістікке жету ү шін бастаманы қ олғ а алу.

Портфолио бағ алаудың қ азіргі тиімді тү рі ғ ана емес, сондай-ақ маң ызды педагогикалық міндеттерді шешуге кө мектеседі:

• оқ ушылардың жоғ арғ ы оқ у мотивациясын қ олдау,
• олардың белсенділіктерін жә не дербестіктерін ынталандыру, оқ ыту жә не ө зін-ө зі оқ ыту мү мкіндіктерін кең ейту;
• оқ ушылардың рефлексивті жә не бағ алау (ө зін-ө зі бағ алау) іс-ә рекеттерінің дағ дыларын дамыту;
• оқ у, мақ сат қ ою, ө зінің іс-ә рекетін жоспарлау жә не ұ йымдастыру іскерлігін қ алыптастыру;
• оқ ушыларғ а білім беруді жеке-дараландыруғ а ық пал ету;
• тиімді ә леуметтену ү шін қ осымша алғ ышарттар мен мү мкіндіктердің негізін қ алау.

Бағ алаудың аталғ ан тү рі тек негізіг мектептеде ғ ана емес, сондай-ақ бастауыш сыныптарда жә не мектепке дейінгі мекемелерде пайдаланылады [3].

Портфолионың мә ні:

1. оқ у, жеке жетістіктерді жә не бағ алауды кіріктіреді;

2. алуан тү рлі іс-ә рекеттердің нә тижелерін талдау арқ ылы оқ ушылардың қ абілеттерін, олардың тұ лғ алық қ асиеттерін сандық жә не сапалық бағ алауын біріктіреді;

3. бағ алауды, ө зін-ө зі бағ алауды, ө зара бағ алауды, ө зін-ө зі талдауды жә не ө зін-ө зі бақ ылауды ынталандырады;

4. педагог пен оқ ушыны ә ріптестікке бағ ыттайды;

5. ү здіксіз білім беру ү рдісінде ү здіксіз бағ алауды қ ұ рады.

Портфолионы қ ұ ру кезіндегі ұ сыныстар

1. Портфолионы рә сімдеу жә не материалдарды жинақ тау кезінде тек «еріктік» (ең алдымен, баланың кө зқ арасы бойынша) ұ станымы пайдаланылуы керек. Ө зінің портфолиосына материалдар жинақ тайтын оқ ушы жеке жетістіктер папкасына қ андай қ ұ жаттар мен материалдарды салатынын ө зі шешеді.
2. Портфолионы рә сімдеу жә не материалдарды жинақ тау кезінде ата-аналардың жә не басқ а ү лкендердің кө мегі мен қ олдау қ ажет, алайда бұ л ү рдісте баланың орнын толық басуғ а болмайды. Баланың ө зі белгілі бір кү ш-жігер салу керек, ө йткені портфолионы жинақ тау кезінде тек ақ ырғ ы нә тиже ғ ана маң ызды емес, сондай-ақ оқ ушы ө зінің жетістіктерін ұ ғ ынуы, қ ол жеткізген нә тижелеріне жеке қ арым-қ атынасын қ алыптастыруы қ ажет. Бұ л балағ а ө зінің мү мкіндіктерін ұ ғ ынуғ а кө мектесетін маң ызды педагогикалық талап.
3. Оқ ушы ө зінің портфолиосының материалдарымен ө з бетінше жұ мыс істеуі керек, алайда ү лкендер белсенді кө мек кө рсеткені жө н. Ең алдымен, портфолио ү шін материалдарды жинақ тау мен жү йелеудің қ ажеттілігі туралы есіне тү сіріп отыру арқ ылы. Оқ ушығ а ө зінің жетістіктерін кө рсетудің тү рлі ә дістерін пайдалануғ а кең ес беруге, оқ ушылардың ғ ылыми конференцияларына баяндама немесе хабарлама дайындаудың мү мкіндігі жә не орындылығ ын кө рсетуге болады. Осындай жұ мыстарды кез-келген педагог, ө зінің пікіріне мә жбү рлемей, атқ ара алады, сонымен қ атар бағ алау оқ ушылардың белсенділіктерін ынталандырады. Мысалы, оқ ушығ а қ ызық ты ә леуметтік жобамен айналысатын топтың жұ мысына қ осылуғ а кең ес беру.

Осылайша, оқ ушының портфолиоғ а материалдар жинақ тау туралы мә селені ө з бетінше шешу қ ұ қ ығ ынан айыруғ а болмайды, сондай-ақ оны қ ажетті психологиялық жә не практикалық қ олдаусыз да қ алдырмау керек.

1. Портфолионы ә зірлеу кезінде қ осымша жә не кә сіби білім беру ұ йымдарына, балалардың қ оғ амдық ұ йымдарына жиі бару керек, оқ ушыны олар ө ткізетін шараларғ а қ атысуғ а ынталандыру қ ажет. Бұ л мектептер ұ сынатын олимпиадалар, сайыстар жә не викториналардың тар шең берінен шығ уғ а мү мкіндік береді. Ө йткені бұ л шараларғ а пә ндерге деген қ ызығ ушылық тары бар болса да, ә рбір оқ ушы қ атыса алмайды. Сондық тан аталғ ан ә леуметтік орталарғ а бару оқ ушының портфолиосы ү шін материалдарды джинақ тау мен жеке жетістіктерін кө рсетуде мү мкіншіліктерін кең ейтеді.
2. Портфолионы ә зірлеу кезіндематериалдарды кө птеп жинақ таумен жә не басқ а оқ ушылармен «ал менде екі пікірге артық» деген ұ станым бойынша жарысумен елігуге болмайды. Портфолио ү шін қ ұ жаттар мен материалдарды жинақ тауғ а барынша мұ қ ият болу керек. Ө йткені олардың саны емес, сапасы маң ыздырақ.

Портфолионың қ ұ рылымы

1. Алғ ашқ ы бет (тү сқ абы);
2. мазмұ ны;
3. бірінші бө лім: «Менің портретім»;
4. екінші бө лім: «Қ ұ жаттар портфолиосы»;
5. ү шінші бө лім: «Жұ мыстар портфолиосы»;
6. ү шінші бө лім «Пікірлер портфолиосы»;
7. бесінші бө лім: «Жинақ сандық ша» (жадынамалар, нұ сқ аулар, пайдалы ақ параттар).

Бө лімдер

1. Менің портретім - жеке мә ліметтерден, автобиографиядан жә не балағ а мінезін, қ абілеттерін талдауғ а, ө зін-ө зі дамыту, ө зін-ө зі тану, ө зін-ө зі талдау ә дістерін, мақ сат қ оюды білуге, осы мақ сатқ а қ ол жеткізу жолдарын айқ ындауғ а кө мектесетін психологиялық диагностиканың нә тижелерінен тұ рады.
2. Қ ұ жаттар портфолиосы – сертификатталғ ан (қ ұ жатталғ ан) жеке жетістіктердің жинағ ы. Қ ұ жаттардың кө шірмесін беруге болады.
3. Жұ мыстар портфолиосы – тү рлі шығ армашылық, зерттеу жұ мыстарының, рефераттардың, жобалардың (пайдаланылғ ан ә дебиеттері кө рсетілген), қ ысқ аша сипаттамасы бар модельдер мен макеттердің, тізімі кө рсетілген шығ армашылық жұ мыстардың жинағ ы, сондай-ақ ғ ылыми конференцияларғ а, оқ у семинарларына, мектептік мейрамдарғ а, шараларғ а қ атысу.
4. Пікірлер мен ұ сыныстардың портфолисы – оқ ушының мұ ғ алім ұ сынғ ан іс-ә рекеттің ә луан тү ріне қ арым-қ атынасының сипаттамасы, оқ ушының ө зінің нақ ты іс-ә рекеті мен оның нә тижелеріне жазбаша ө зіндік талдауы. Бө лім оқ ушының адамдарғ а, оқ иғ аларғ а, іс-ә рекеттің тү рлеріне қ арым-қ атынасының сипаттамасынан тұ рады (БАҚ мақ алалары, мақ алағ а пікір, мұ ғ алімнен, ата-ананың, достарының пікірлері).