Фактория

Миссис Уэлдон мен Джекті ө лді деп Гэррис те, Негоро да ө тірік айтқ ан. Аналы-балалы екеуі де, Бенедикт ағ ай да аман-есен Казондеде еді. Термит илеуі тікелей шабуылмен алынғ ан соң, жергілікті солдаттардан кү зетші қ ойып, тұ тқ ындарды Куанза жағ алауынан кө шіріп, Казондеге жө нелткен-ді. Бұ л кішкене отрядты Гэррис пен Негоро бастап кеткен.

Миссис Уэлдон мен кішкентай Джекті жабық зембілге отырғ ызып, қ ұ лдарғ а кө тертіп ә кеткен-ді. Негоро қ апелімде неліктен мұ ншама қ амқ орси қ алды екен? Мұ ның мә нісіне миссис Уэлдон тү сіне алмады.

Куанза мен Казонде арасындағ ы жол ә деттегіге қ арағ анда ө те тез ө тті. Бұ л сапар тұ тқ ындарды қ ажытпады да. Бенедикт ағ ай асқ ан желаяқ тың ө зі болып шық ты. Ө йткені оның жол бойындағ ы бұ та арасын тінтіп, шыбын-шіркей іздеуіне ешкім тосқ ауыл болмап еді. Ол жарық тық ө з тағ дыры жайлы уайымдап ойланғ ан да емес.

Кішкене отряд Казонде қ аласына Ибн-Хамистың керуенінен сегіз кү н бұ рын жетті. Миссис Уэлдон мен кішкентай Джек, Бенедикт ағ ай ү шеуін Альвецтің факториясына орналастырды.

Джектің денсаулығ ы да анағ ұ рлым тү зелді. Баланың безгек боп ауырғ ан жерінен кетісімен-ақ безгегі қ айталап ұ стағ ан жоқ, аздап оң ала бастап еді. Енді мү лдем жазылып кетті. Бұ лар еріксіздер керуеніне еріп жаяу жү рсе, ондай қ иын сапарғ а бө бегі де, анасы да тө зе алмас еді. Бірақ жабық зембілмен жол жү ру екеуіне де жайлы болды. Бұ л сапарда олар тұ тқ ындарына жайлы жағ дайлар жасап, тіптен жақ сы қ арағ андарын да айта кетуге болады. Миссис Уэлдон ө з жолдастарының хал-ахуалы жайлы ешбір хабарсыз қ алды. Ол Геркулестің қ айық тан секіріп тү сіп орманғ а кіріп кеткенін кө ріп қ алғ ан, бірақ оның одан ары не болғ анын білмейтін-ді. Гэррис пен Негоро керуенде болса, Дикке аяушылық етпес еді, бірақ ақ нә сілді адамды зә бірлеуге жабайылардың батылы бармас деген ү мітпен ө зін-ө зі жұ батқ ан болды. Ә йтсе де тө рт негр мен кә рі Нанның халі нашар болатынын жақ сы білді, ө йткені олар негр ғ ой, олармен ешкім санасып жатпайды. Бұ л сорлылардың тағ дыры жас ә йелді қ атты

қ ынжылтты.

Ибн-Хамис керуенінің Казондеге келгенін миссис Уэлдон білген де жоқ.

Жә рмең ке ашылғ ан кү нгі сауданың қ ызғ ан айқ ан-шуын ол естіген болатын, бірақ оның мә нісін оғ ан ешкім тү сіндірмеген- ді. Ол Том бастағ ан негрлерді уджиджилік қ ұ л саудагерінің сатып алғ анын да, оларды жуырда ғ ана Казондеден ә кеткенін

де білмейтұ ғ ын. Гэрристің ө лгенін де, Муани-Лунга корольдің қ аза тапқ анынан да, оны салтанатты тү рде жерлегелі жатқ анынан да, оғ ан шалынатын қ ұ рбандық тың бірі етіп Дикті белгілегенінен де ешқ андай хабарсыз еді. Елден оқ шау қ алғ ан бейшара ә йел қ ұ л саудагері мен Негороның бү тіндей билігінде болды. Жас ә йелдің бұ л залымдардан ө ліп қ ұ тылудың шарасын іздеуге де мү мкіндігі жоқ, ө йткені оның ө зімен бірге баласы бар ғ ой.

Миссис Уэлдон ө зінің келешек тағ дыры жө нінде де ешнә рсе біле алмады. Қ олда бірнеше кү н бірге келе жатып Гэррис пен Негоро да оғ ан бір ауыз тіл қ атпағ ан. Казондеге келген соң олар оғ ан қ атынасуды қ ойды, ал миссис Уэлдонның факториядан далағ а шығ уына тыйым салынғ ан. Сақ алды сә би – Бенедикт ағ айдың миссис Уэлдонғ а ешқ андай жә рдем ете алмайтынын ә ң гіме етудің қ ажеттігі

болмас.

Бұ л ғ алым ө зінің Африкада екенін білген соң да, мұ нда қ ай себеппен келіп қ алғ анын біреу-міреуден сұ рап білгісі де келмепті ғ ой. Тек бір нә рседен тауы қ айтып, ү немі ренжи берді. Ол оқ ымысты ғ алымдардың арасында бірінші болып цеце деген шыбын мен жауынгер термитті Америкадан тапқ ан ө зім деп шынымен-ақ мақ танып жү рген, бірақ бұ л мақ танышы ойда-жоқ та бекерге шық ты, оның тауып жү ргені кә дімгі африкалық жә ндіктер, ғ алымдар оны бұ дан бұ рын тауып сипаттап, ә лденеше рет жазғ ан болатын. Ғ алымның осы табысыммен даң қ ымды шығ арамын деген ү міті жоқ қ а шық ты. Натуралист Бенедикттің Африкадан африкалық жә ндіктер коллекциясын ә келуі кімге таң болғ андай?

Бірақ торығ удын бастапқ ы кү йігі басылғ ан соң, Бенедикт ағ ай: «Бұ л жә ндіктер жері – ол Африканы осылай атағ ан- ды – энтомологтар ү шін сарқ ылмас қ азына ғ ой» деген болатын. Ол «янкилер жеріне» келудің орнына Африкадан бір-ақ шық қ анына ө кінген жоқ. Ұ тылғ ан да жоқ, қ айта ұ тып шық ты.

– ЬІзың дауық мантикор қ оң ыздардың, – деді ол ө зіне- ө зі, бұ л сө зді тек қ ана ө зіне емес, оның сө зіне қ ұ лақ салмай отырғ ан миссис Уэлдонғ а да қ айталап айтқ ан еді, – ызың дауын мантикор қ оң ыздардың ө сіп-ө нетін жері тек қ ана осы ара деуге болады, ол қ оң ыздардың аяқ тары ұ зын да жү ндес, қ анат қ абығ ы сү йірлеу келеді, жағ ы да орасан ү лкен! Олардың ішіндегі ең ә демісі, ә рине, бү кір мантикор. Қ ызыл денелі ызың дауық тың, гвинейлік пен габондық голиаф ызың дауық тарының да ө сіп-ө нетін жері осы, бұ лардың аяқ тарында тікенегі болады, анжид деген шұ бар араның да ө нетін мекені осы, олар жұ мыртқ асын шаянның қ абығ ына салады, скарабай деген ә улие жә ндіктер де осында, бұ ларды ескі египеттіктер қ ұ дайдай сыйлайды екен. Бұ л жер «ө лі бас» – сфинкс деген кө белектің ордасы ғ ой, бұ л кө белектер қ азіргі уақ ытта бү кіл Еуропағ а таралып кстті. «Бигот масасы» деген шыбындардың қ айнағ ан жері осы, оның шақ қ анынан сенегалдық тар жаман қ орқ ады. Бұ л жерден таң ғ аларлық жаң алық тар ашуғ а болатыны сө зсіз, мен ол жаң алық ты ашамын да, тек мына мейірбан адамдар менің ізденуіме рұ қ сат етсе болғ аны! – Сақ алды сә бидің тілегін қ араң ызшы! Бұ л «мейірбан адамдардың» кімдер екені тү сінікті. Бірақ оларғ а ренжірліктей Бенедикт ағ айдың дә лелі де жоқ -ты. Негоро мен Гэррис энтомолог-ғ алымғ а бірсыпыра ерік берді. Мұ хит жағ алауы мен Куанза ө зені арасындағ ы жолда Дик Сэнд оның орман аралап экскурсия жасауына ү зілді-кесілді тыйым салғ ан. Аң қ ау ғ алым бұ л сияқ ты мейірімсіздікке аса

налығ ан болатын-ды.

Егер кездейсоқ тағ ы бір қ ырсық кездеспегенде, Бенедикт ағ ай дү ние жү зіндегі ең атақ ты энтомолог болар еді: оның жинақ салатын қ аң ылтыр қ албыры бұ рынғ ысынша иығ ында ілулі жү рген. Енді мұ рнының ұ шына тү сіре киіп жү ретін бұ рынғ ы кө зілдірігі, омырауында салақ тап жү ретін ү лкейткіш ә йнегі де жоқ. Кө зілдіріксіз ә рі лупасыз ғ алым-энтомолог болады дегенді кім естіген! Қ анша айтса да бұ л оптикалық

қ ұ ралдар Бенедикт ағ айғ а енді қ айтып оралмайтын болды. Олар ө зен тү біне, Муани-Лунганың ө лігімен бірге кө мілген- ді.

Енді бейшара ғ алым ұ стағ ан жә ндіктерінің тү р-сипатын ажырату ү шін бә рін де бір-бірлеп кө зіне тақ ауы керек. Бұ л жағ дай Бенедикт ағ айдың ө не бойы ренжіп, кіржиіп жү руіне себеп болды. Егер кө зіне сә йкес кө зілдірік табылса, ақ ша аямай-ақ сатып алар еді-ау, бірақ оның сорына бұ л заттар Казондеден табылмайды.

Бенедикт ағ айғ а Хозе-Антонио Альвецтің факториясын тү гел аралап кезуіне рұ қ сат берілді. Ө йткені оның қ ашу дегенді ойына да алмайтынын олар жақ сы білетін-ді. Жә не факторияның айналасы биік қ оршаулармен қ оршаулы, ғ алым- энтомолог мұ ндай биік қ оршаудан бә рібір асып тү се де алмас еді. Қ оршаудың ол шеті мен бұ л шеті тұ тас бір миль. Кең қ оршаудың ішінде жайқ алып тұ рғ ан кө кпең бек ағ аштар, бұ талар, ә р жерде ағ ып жатқ ан бұ лақ тар да бар, жаппалар мен ү йсымақ тар да, барактар да бар-ды. Қ ысқ асы, бұ л ара шыбын-шіркей, жә ндік іздеушілерге ө те қ олайлы. Бұ л іске Бенедикт ағ айдың ө зі де бү тіндей беріліп кеткен-ді. Ұ стап алғ ан алты аяқ ты жә ндіктерін кө зілдіріксіз-ақ бар жігерін салып сығ ырая қ арап тексеретін еді, ол бейшара жә ндіктерге тесіле қ араймын деп кө рсоқ ыр боп қ ала жаздағ ан. Оның коллекциясы недә уір байып та қ алғ ан, мұ ның ү стіне африкалық жә ндіктер туралы кү рделі ең бегін, жалпы жобалап нұ сқ асын да жасап ү лгірген-ді. Егер сә ті тү сіп тағ ы да жаң а бірер жә ндік таба қ алса, бұ л табысына ө зінің атын қ ойып, Бенедикт ағ айымыз дү ние жү зіндегі ең бақ ытты да даң қ ты адам болар еді-ау.

Фактория ауласын емін-еркін аралауына кішкентай Джекке де рұ қ сат етілді. Бірақ Джектің жасындағ ы жергілікті балалар оның кө ң ілін аулап еліктіре алмады. Джек анасынан ұ замайтын. Бө бегін анасы да жалғ ыз жібермейтін. Бала кездейсоқ бірдең еге ұ шырап қ ала ма деп қ орқ атұ ғ ын.

Джек соң ғ ы кездерде ә кесін кө бірек айта беретін болды. Анасынан Нанды, Том қ артты, ө зінің досы Геркулесті, Батты, Актеон мен Остинді сұ райтын-ды. Динго мені мү лдем ұ мытып кетті ғ ой деп ренжитін ол. Ә сіресе Дикті кө бірек жоқ тайтын болды. Бө бегінің барлық сұ рауына анасының қ айтаратын жауабы біреу-ақ: кішкентайын бауырына қ ысып, тек сү йе беретін-ді. Бө бегіне кө з жасын кө рсетпеу ү шін адам айтқ ысыз жігер жұ мсауы керек қ ой оғ ан.

Куанза мен Казонде арасындағ ы жолда болсын, немесе Альвецтің факториясында болсын, ө зіне нашар қ арады деп миссис Уэлдонның ренжірліктей дә лелі жоқ -ты. Шамасы, қ ұ л саудагері оғ ан арнағ ан ескі ниетінен танбағ ан тә різді.

Факторияда тек қ ұ л саудагерінің ө зіне ғ ана қ ызмет ететін еріксіздер тұ ратын-ды. Басқ а еріксіздер «тауар» – зат есебінде барактарда болатын, қ ұ л алушылар оларды сол арадан ә кететін-ді. Факториядағ ы қ оймалар кезекте сатылатын кездеме, піл сү йектері, тағ ы басқ а заттарғ а лық тола. Альвец Африканың ішкі ө лкелеріне кездемелер апарып, оны еріксіздерге айырбастайтын, ал піл сү йектерін Еуропағ а жө нелтіп тұ ратын.

Факторияда азғ антай ғ ана халық тұ рушы еді. Миссис Уэлдон мен Бенедикт ағ айғ а дербес лашық берілді. Олар асты бірге отырып ішетін болды. Бұ ларғ а ет, кө кө ніс, маниок, сорго, 1тағ ы басқ а жеміс беріп тоқ кү тті.

Халима деген бір кү ң ді миссис Уэлдонғ а дербес қ ызметші етіп қ ойды. Бұ л ә йел жас келіншекке ү йір болып, шамасы келгенінше беріле қ ызмет етті. Тұ тқ ындар Альвецтің басқ а қ ызметкерлерімен мү лде ұ шыраспады.

Факторияның ең ү лкен ү йінде тұ ратын қ ұ л саудагерінің ө зін миссис Уэлдон анда-санда бір-ақ кө ріп қ алатын-ды.

1 Сорго – дә нді астық тектес ө сімдік. Тропикалық Африкада кө п таралғ ан азық тық дә н, тарығ а ұ қ сас.

Негоро факторияда тұ рмайтын, оны миссис Уэлдон Казондеге келгелі кө рген емес. Негороның кө рінбеуі мү лде тү сініксіз, бұ л жағ дай келіншекке алғ ашқ ыда таң кө рініп, кейінірек кү дікке айнала бастады.

«Оның кө здеген мақ саты не? – деп сұ рады келіншек ө зінен-ө зі. – Не кү тіп жү р? Бізді Казондеге неге ә келді екен?»

Ибн-Хамистың керуені Казондеге келгенге дейінгі сегіз кү н осы сияқ ты ү рейлі мазасыз ойлармен ө тті.

Миссис Уэлдон ө з басының қ ам-қ айғ ысы жетерлік болса да, ерінің де шегетін қ айғ ы-қ асіреті мен тартатын азабын жиі ойлайтын-ды.

Мистер Уэлдон да отбасының жағ дайын білсе, қ атты кү йзелер еді. Ол ә йелін «Пилигриммен» жолғ а шығ ады деп ойламағ ан болар. Оны «Трансокеан компаниясы» пароходтарының бірімен келеді деп шамаласа керек. Ол пароходтар Сан-Франциско портына ә рқ ашан межелі мерзімінде келетұ ғ ын, бірақ бұ л портқ а келген пароходтармен миссис Уэлдон да, Бенедикт ағ ай да – оның кү ткен адамдарының бірде-бірі келмеді.

«Пилигримнің» Сан-Франциско портына келетін мерзімі ө тіп кетті. Джемс Уэлдон капитан Гульден ешқ андай хабар ала алмағ ан соң, мұ ны хабарсыз кеткен кемелердің тізіміне ендігі енгізіп те қ ойғ ан болар.

Бірақ миссис Уэлдонның Жаң а Зеландиядан

«Пилигриммен» жолғ а шық қ ан хабарын оклендтік тілшіден естіген кү ні, мистер Уэлдон басына қ ара кү н тууында сө з жоқ. Енді мистер Уэлдон қ андай шара қ олданар екен? Ә рине, ә йелі мен баласын хабарсыз кетеді деп ешқ ашан ойламайды да. Бірақ оларды қ айдан іздемек? Ә рине, Тынық мұ хит аралдарынан іздейді ғ ой, Оң тү стік Америка жағ алауларынан іздеуі де ық тимал. Қ айдан іздесе одан іздесін, бірақ Лиголадан іздемейді. Баласы мен ә йелі Африкағ а барып қ алады деген ой оның тү сіне де кірмейді. Миссис Уэлдон осы жағ дайды ойлап еді. Оның қ олынан не келеді? Қ ашу

ма? Қ алай қ аша алады? Оның ә рбір қ имылы аң дулы. Тіптен сә ті тү сіп қ аша қ алғ ан кү ннің ө зінде де, мың дағ ан қ ауіп- қ атердің арасымен, ну орманды аралап, екі жү з миль жол жү ру керек болар еді.

Егер ө з басына бостандық алудың басқ а тү рлі ешқ андай мү мкіндігі болмағ ан кү нде, миссис Уэлдон бұ ғ ан да тә уекел етуге ә зір. Бірақ мұ ндай нар тә уекелге бел байлаудан бұ рын, Негороның нендей пікірде екенін білгісі келді.

Ақ ырында, бұ л адамның не ойлап жү ргенін білетін кү н де жетті.

Муани-Лунга корольді жерлеген соң келесі кү ні, маусымның алтысында Негоро факторияғ а келді де, тіп- тіке миссис Уэлдон тұ ратын лашық қ а қ арай жү рді.

Миссис Уэлдон жалғ ыз отырғ ан-ды. Бенедикт ағ ай ө зінің кезектегі ғ ылыми серуеніне шығ ып кеткен. Кішкентай Джек Халиманың қ асында фактория қ оршауының ішінде ойнап жү рген.

Негоро есікті итеріп ашты да ішке кіріп, амандық -саулық жоқ:

– Миссис Уэлдон! Том бастағ ан тө рт негр уджиджилік қ ұ л саудагеріне сатылды, – деді.

Миссис Уэлдон ү н қ атпай кө зінің жасын сық ты.

– Нан жолда ө лді. Дик Сэнд қ ұ рығ ан...

– Нан ө лді дейсіз бе? Дик те! – деп жас келіншек айқ айлап жіберді.

– Ие, – деді Негоро. – Сіздің он бес жасар капитаныныз Гэрристі ө лтіргені ү шін ә ділетті ү кім бойынша ө з басымен жауап берді. Миссис Уэлдон, сіз Казондеде жалғ ыз қ алдың ыз, мү лде жалғ ызсыз жә не сіз «Пилигримнің» бұ рынғ ы аспазының бү тіндей билігіндесіз. Тү сіндің із бе?

Негоро шынын айтты. Том баласымен, Актеон, Остин – тө ртеуі уджиджилік қ ұ л саудагерінің керуенімен алдың ғ ы ү ні Казондеден жолғ а шық қ ан. Олар тіптен миссис Уэлдонның Казондеде, Альвец факториясында тұ ратынын да білген жоқ -ты. Білгенде қ айтсін, бә рібір онымен кө рісіп,

қ оштасуғ а рұ қ сат етпеген болар еді. Бұ л кезде Том қ арттар Ү лкен Кө лге қ арай беттеп бара жатқ ан. Олардың алдында жү здеген миль ұ зақ жол жатыр. Бұ л жолдың ө лмей-жітпей ұ шына шығ атын адамдар да аз. Ал аман-сау қ айта оралып, ү йіріне қ осылатындары бұ дан да аз...

– Сізге енді не керек? – деп кү бірледі миссис Уэлдон теріс қ арағ ан кү йі.

– Миссис Уэлдон, – деді португал ү зіп-ү зіп сө йлеп, –

«Пилигримде» кө рген барлық зә бірімнің есесін сізден алар едім. Бірақ мен Диктің ө лімімен қ анағ аттануғ а ұ йғ ардым. Мен енді қ айтадан саудагер боламын, менің сізге естіртейін дегенім осы...

Миссис Уэлдон ү ндеместен Негороның бетіне тік қ арады.

– Сіз де, – деп Негоро сө зін сабақ тады, – сіздің балаң ыз да, мына шыбын қ уалап жү рген ә умесер де, жоғ ары бағ ағ а ө тетін тауарсыздар. Сіздерді пайдама жаратып олжа табуым керек! Қ ысқ асы, сіздерді сатуғ а ниеттендім!

– Мен еркін адаммын! – деді миссис Уэлдон қ атулана сө йлеп.

– Егер мен тілесем, сіз кү ң боласыз!

– Ақ ә йелді сатып алуғ а кімнің батылы барады?

– Сұ рағ анымды беріп алатын кісі бар.

Миссис Уэлдон сә л уақ ыт ү ндемей тө мен қ арап қ алды. Мына сұ мпайы елде бә рі де болуы мү мкін екенін тү сіне қ ойды.

– Сіз менің сө зіме тү сіндің із бе? – деп сұ рады Негоро.

– Мені сатып алатын кім? – деді миссис Уэлдон.

– Сізді сатып алатын кім дейсіз бе? – португал мысқ ылдай жымиды.

– Оның аты... Джемс Уэлдон. Кә дімгі ө зініздің ерің із, мистер Уэлдон.

– Менің ерім дейсіз бе? – миссис Уэлдон ө з қ ұ лағ ына ө зі сенбей қ айталап сұ рады.

– Ие, нақ соның ө зі, миссис Уэлдон, сіздің ерің із! Мен оғ ан ә йелі мен баласын босқ а қ айырып бергелі тұ рғ аным

жоқ, сатқ алы тұ рмын, сендерге ү стеме есебінде ақ ысыз- пұ лсыз мына есуас ағ аң ды да қ оса берем!

– Бұ л оң бағ ан мені қ ақ панғ а тү сіргелі тұ рғ ан жоқ па? – деп сұ рады келіншек ө зінен-ө зі. Жоқ, сірә, бұ л ойындағ ысын айтып тұ рғ ан болар. Бұ л оң бағ анның кү рделі пайда тү сіріп қ алатын кезең і келіп қ алғ ан шығ ар. Ондай жағ дайда Негоро сияқ ты жауыздар шынын айтуғ а тиіс. Ашық саудадан ондайлардың қ ыруар пайда тү сіріп қ алатыны сө зсіз.

– Бұ л жайлы келісімді қ ашан жасағ ың ыз келеді? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Мү мкіндігі болса неғ ұ рлым тезірек жасауым керек.

– Қ ай жерде?

– Осында. Мистер Уэлдон баласын қ ұ лдық тан, ә йелін кү ң діктен қ ұ қ ару ү шін Казондеге келуден қ орық пас деймін?

– Ә рине, қ орық пайды. Бірақ оғ ан бұ л жағ дайды кім хабарлайды?

– Мен. Сіздің ерің ізбен жолығ ысу ү шін Сан-Францискоғ а барамын. Жолғ а жетерлік қ аржым бар.

– «Пилигримнен» ұ рлап алғ ан ақ шаң ыз ба?

– Ие, ие... Одан басқ а да ақ шам жетерлік, – деді Негоро шімірікпестен. – Есің ізде болсын, сізді тез ө ткізуіммен қ атар, қ ымбатқ а сатқ ым келеді, арзанғ а бермеймін. Ерің із сізді қ ұ тқ ару ү шін жү з мың долларды аямас деймін?..

– Аямас қ ой, егер оның сіз талап еткен мө лшерге жетерлік қ аржысы болса, – миссис Уэлдон жауапты самарқ ау қ айырды. – Сіз менің еріме ә йелің із Орталық Африкада тұ тқ ында жатыр дейсіз ғ ой?

– Бірақ менен бірер белгі апармасаң ыз, сіздің қ ұ рғ ақ сө зің ізге сенбейді ғ ой. Сіздің дә лелсіз сылдыр сө зің ізге иланып кө з жұ мып, Казондеге келе қ оймайды ол.

– Сіз оғ ан жағ дайды баяндап хат жазасыз. Хатта ө зің ізді жабайылардан қ ұ тқ арып қ алғ ан адал ниетті қ ызметкерің із

етіп мені кө рсетсең із, сол хатты оғ ан апарып тапсырсам, мистер Уэлдон мұ нда қ анат байлап ұ шса да жетеді.

– Мен оғ ан мұ ндай арсыздық хатты жазудан ү зілді- кесілді бас тартамын! – деді келіншек тартынбастан.

– Сіз хат жазудан бас тартады екенсіз ғ ой?

– Ү зілді-кесілді!

Бұ л жас келіншек Орталық Африкағ а келуге тә уекел етудің қ аншалық ты қ ауіпті екенін білетін-ді.

Португалдың уә десіне сенуге болмайды, ақ шаны қ олына тү сіріп алса-ақ болды, ол залым мистер Уэлдонды Казондеде ұ стап қ алуы қ иын емес деп ойлады ә йел. Осы пікірлердің бә рі қ осылып Негороның ұ сынысын ойланбай-ақ қ абылдамауғ а оны мә жбү р етті. Бірақ ол бейшара бұ л сә тте ө зінің жалғ ыз емес, қ асында бө бегі барын ұ мытқ ан еді...

– Алайда сіз ол хатты жазарсыз деймін! – деді Негоро.

– Жоқ, жазбаймын! – миссис Уэлдон қ атулана жауап қ атты.

– Абайлаң ыз! – португал ә кірең дей тү сті. – Сіз мұ нда жалғ ыз емессіз! Ө зің ізбен бірге бө бегің із де менің билігімде! Айтқ анымдай етіп сізге хат жаздырудың амалын табамын! Миссис Уэлдон қ ауіп-қ атердің қ андай тү рі тө нсе де, ө зінің бет алғ ан жағ ынан қ айтпайтынын кесіп айтқ ысы келіп-ақ еді, бірақ жү регі аузына тығ ылып, ү н қ атуғ а шамасы келмей

ә лсіреп қ алды.

– Миссис Уэлдон, – Негоро сө зін қ орытуғ а кірісті, – сіз менің ұ сынысымды ойланып кө рің із. Бір жетіден соң сізден мистер Джеймс Уэлдонғ а жазылғ ан хатты алуым керек, егер менің айтқ анымды істемесең із, қ айсарлығ ың ыз ү шін қ атты ө кінетін боласыз!

Португал осы сө здерді айтты да, тез-тез аттап шығ ып кетті. Қ ұ л саудагері бұ л жолы ашуғ а ерік бермей, ө зін-ө зі берік ұ стағ ысы келіп еді. Бірақ миссис Уэлдонды дегеніне кө ндіру ү шін қ иянаттың қ андай тү рін болса да тайынбастан қ олданатыны мә лім оның.