дебиеттер

Негiзгi ә дебиеттер:

1. Дихамбеков Ж.К., Барлық мамандық тар бойынша Информатика пә нінен 1-курс студенттеріне арналғ ан ә дістемелік нұ сқ аулардың ақ параттық блоктар жинағ ы, Семей, 2009, 113-121

2. Абдуакитова А.Е., «Excel 2007» жә не Медициналық информатика, оқ у қ ұ ралы, Семей, 2010, 40-57

3. Изтлеуов М.К. жә не басқ алар, Ақ тө бе, 2005, 260 – 283.

Қ осымша ә дебиеттер:

1. Камардинов О. Информатика. Алматы: Ғ ылым, 2004, 205-237

2. Кафедра дайындағ ан тақ ырып бойынша методикалық қ ұ ралдар

3. Дихамбеков Ж.К., Информатика пә нінен Кестелік процессор Microsoft Excel тақ ырыбына тестер жинағ ы, Семей, 2010, 4-22

10. АҚ ПАРАТТЫҚ – ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨ ЛІМ

1. Кестелік процессор (КП) Microsoft Excel.

Кө птеген, кесте тү рінде кө рсетілетін есептерді шешуде қ олдануғ а болатын арнайы программалар жиынтығ ы (пакеті) қ ұ рылғ ан. Оларды электрондық кесте не кестелік процессор деп атайды. Негізінен электронды кестелер экономикалық есептерді шығ аруғ а бағ ытталғ ан. Бірақ оларда қ олданылатын тә сілдер есептердің басқ адай кө птеген тү рлерін ойдағ ыдай орындауғ а мү мкіндік береді, мысалы, формулалар не функциялар кө мегімен есептеулер жү ргізу, диаграммалар қ ұ ру жә не т.б.

Кестелік процессорда қ андайда болмасын кестені қ ұ ру барысында қ олданушы бір мезгілде алгоритмист, программист қ ызметін орындайды. Бұ л осы программаның ө те маң ызды екендігін кө рсетеді. Кестелік процессорда, есептеу алгоритмін жә не кестені жетілдіру мақ сатында жү ргізілетін, ө згерістерді жедел тү рде енгізуге болдаы. Ө ң делетін деректерді кө бінесе кесте тү рінде кө рсетуге тура келеді. Осы кезде кестенің бір ұ яшық тарында бастапқ ы берілгендер орналасады, ал екіншілерінде туындалар орналасады.. Туындылар бастапқ ы берілгендермен орындалғ ан ә ртү рлі арифметикалық жә не де басқ адай есептеулер нә тижесі болып табылады.

80-інші жылдары біздің елімізде MS DOS жү йесінде жұ мыс істейтін кестелік процессорлар Lotus 1-, 2-, 3- (Lotus Devolopment фирмасының) жә не SuperCalk (Computer Essociates фирмасының) кең тарады. Қ уаты ө те тө мен компьютерлерде “Тагра” деп аталғ ан SuperCalk-4 кестелік процессорының орыс тіліне келтірілген тү рі қ олданылды. Аталғ ан процессорлармен бірге Novell фирмасының QuattroPro кестелік процессоры да жиі қ олданылды. Кә зіргі кезде кестелерді ө ң деудің ө те жетілдірілген, Windows ортасында жұ мыс істейтін, программалары, соның ішінде Microsoft Excel, қ олданылады.

Мicrosoft Ехсеl кестелік процессоры ү немі жетілдіріп отырылатын бағ дарлама. Мысалы, Ехсеl-2003 пен Ехсеl-2010 арасындағ ы кейбір айырмашылық тар:

2. Excel электрондық кестесінің қ ұ рылымы.

Exsel қ ұ жатты (ө ң деу объектісі) кең ейтуі xls, ал Excel-2007-ден бастап xlsx болатын еркін есімді файл. Exsel терминдерінде осындай файл жұ мыс кітабы деп аталады. Ә рбір жұ мыс кітабында ә рқ айсысы жұ мыс парағ ы деп аталатын 1 ден 255-ке дейін электронды кестелер бола алады. Еxcel кестелік процессорын бірінші рет ашқ анда жұ мыс кітабы 3 парақ тан тұ рады.

Пайдаланушы тү сінігінде Exsel электронды кестесі компьютер жадысында орналасқ ан бағ андар мен жолдардан тұ рады. Жолдар 1-ден басталатын бү тін арап сандарымен есімделіп нө мірленген жә не жатық бағ ытта орналасады, ал бағ аналар латын алфавитінің А, В,, …Z, AA. AB,...IY,..., XFD ә ріптерімен есімделіп белгіленген жә не тік бағ ытта орналасады. Бағ ана мен жолдың қ иылысуында кестенің негізгі қ ұ рылымдық элементі – ұ яшық (тор) орналасады. Кезкелген ұ яшық қ а алғ ашқ ы берілгендерді, сан не мә тінді, сондай-ақ деректердің туындысын есептеуге формула енгізуге болады. Бағ анның ені мен жолдың биіктігін ө згертуге болады.

Кестенің қ ажетті ұ яшығ ын кө рсету ү шін адрес (есім) қ олданылады. Ол адрес осы қ иылысуларында ұ яшық тудыратын бағ ан мен жол есімдерінен тұ рады. Ұ яшық есімінде бірінші бағ ан есімі, сонан соң жол есімі жазылады, мысалы, А1, Р8, С24, АА2 жә не т.б. Кейбір кестелі процессорларда адрес - ұ яшық тың координаттары деп аталады. Ескерту. Бағ анның ә ріпті белгіленулері алфавит бойынша орналасады. Бұ л белгілену санды нө мір сияқ ты ү лкеюі (алфавиттің бастапқ ы ә рпінен соң ғ ысына қ арай), не кішіреюі де (алфавиттің соң ғ ы ә рпінен бастапқ ысына қ арай) мү мкін. Сондық тан бағ ан белгіленуі нө мір деп айтауғ а да болады.

Ұ яшық адрестерін салыстырмалы, аралас жә не абсолют адрестер тү рінде кө рсетуге болады. Бағ ан нө мері мен жол нө мерінен қ ұ рылғ ан ұ яшық тың белгіленуін (А5, В7 т.б.) салыстырмалы адрес немесе жай ғ ана адрес деп айтады. Кө шірме алу ә рекеттерін орындағ анда Excel формулада бұ л адресті автоматты тү рде ө згертеді. Кө п жағ дайларда мұ ндай ө згерістер қ ателік кө зі болып табылады. Қ арастырылып отырғ ан ұ яшық тың адресін автоматты тү рде ө згеруін болдырмау ү шн, ол ұ яшық қ а абсолютті адрес тағ айындауғ а болады. Ол ү шін бағ ана мен жол нө мірлерінің алдында доллар “$” белгісін қ ою қ ажет. Мысалы, $A5 деген адресте бағ ана нө мірі, B$7 адресінде жол нө мері ($A5, B$7 аралас адрестер), ал $P$12 адресінде бағ анның да жолдың да нө мірлері ө згермейді ($P$12 абсолют адрес).

Кө п жағ дайларда жеке ұ яшық емес, олардың жиынтығ ымен жұ мыс жү ргізу қ ажет болады. Ондай жағ дайларда ұ яшық тардың диапазонын (жиынтығ ын) бастапқ ы жә не соң ғ ы ұ яшық тар адрестерін қ ос нү ктемен бө ліп кө рсетеді. Мысалы, А7: Е7 деген белгі 7-ші жолдағ ы A, B, C, D, E ұ яшық тарын адрестейді, ал В3: В6 белгісі В бағ анындағ ы 3, 4, 5, 6 ұ яшық тарды адрестейді.

Бірнеше бағ андар мен бірнеше жолдардан тұ ратын, ұ яшық тар блогын да диапазон арқ ылы белгілеуге болады. Мысалы, C6: G9 горизонталь бағ ытта C, D, E, F, G бағ андары, вертикаль бағ ытта 6, 7, 8, 9 жолдары бар тө ртбұ рышты білдіреді.

Excel-дің жұ мыс парағ ындағ ы кесте ө лшемдері ө те кө п мә ліметтерді ө ң деуге мү мкіндік береді. Бірақ іс жү зінде кесенің тек жоғ арғ ы сол жақ бө лігі ғ ана пайдалынады. (сурет 1).

3. Кестелік процессор Microsoft Exsel терезесінің жалпы тү рі.

Ехсе1 қ олданбасының терезесінің жалпы тү рі (қ ұ жат терезесімен бірге) 1-ші суретте кө рсетілген. Терезеде барлық стандартты элементтер: тақ ырып жолы, жү йелік мә зір тиегі, жылдам жету тақ тасы, терезе ө лшемдерін реттеу тиектері, мә зір жолы, есімдер ө рісі, «Функцияны қ ою» тиегі, формула жолы, кү й жолы, парақ тар тізімі, терезені кө рсету тү рлері тиектері жә не масштаб. Мә зір элементтерінің бұ йрық тарының тізімдері бұ йрық тар жолағ ында (лентада) пиктограммалар тү рінде кө рсетіледі. Жолақ мә зір жолы астында орналасады. Жолақ ты ү немі кө рсетіп тұ руғ а не алып тастауғ а арнайы тиек бар. Жолақ алынып тасталғ ан болса, мә зір элементін тышқ анмен шерткенде, осы элементке сай жолақ уақ ытша кө рсетіледі.

КП Microsoft Excel программасының терезесінің ө зіндік элементі формула жолы болып табылады. Бұ л жол саймандар тақ тасынан тө мен, қ ұ жат терезесінен жоғ ары орналасады (сурет 1). Формула жолында ұ яшық қ а енгізілетін деректер мен формулалар теріледі, не ө ң деледі. Бұ л жолда актив ұ яшық қ ұ рылымы кө рсетіледі. Формула жолының сол жағ ында есімдер ө рісі бар, онда актив (белгіленген) ұ яшық тың адресі (есімі) кө рсетіледі. Осы ө рістің оң жағ ындағ ы қ ара стрелканы шертіп, есімделген адрестердің тізімін алуғ а болады. Есімдер алаң ымен формулалар жолының арасында оң жағ ынан тік сызық пен шектелген берілгендерді енгізу кезінде енгізу процесін басқ аратын тиектер ( енгізу, болдырмау, функция ендіру) ө рісі бар.

Қ олданбаның ең тө менгі жолағ ы кү й жолағ ы деп аталады. Онда қ олданбаның жұ мыс жағ дайы: дайын, енгізу, кө рсету, тү зету,... кө рсетіледі жә не макросты жазуғ а қ осу пиктограммасы, жұ мыс парағ ы терезесін кө рсету тү рлерінің пиктограммалары: - қ алыпты, - парақ ты белгілеу, - парақ ты, - парақ ты кө рсету масштабы элементтері орналасқ ан.

4. Мә зір.

Excel 2010 мә зірі келесі қ осымша парақ тардан (жапсырмалардан) тұ рады: Файл, Бас, Ендіру, Парақ ты белгілеу, Формулалар, Деректер, Рецензиялау, Тү р.

Файл қ осымша парағ ы келесі бұ йрық тар жиынтығ ынан тұ рады:

Сақ тау – ө згертулер енгізілген қ ұ жатты бұ рынғ ы атрибуттарымен сақ тау. Қ ұ жат атрибутына жатады: есімі, кең ейтуі, орналасу бумасы жә не басқ алар.

Қ алай сақ тау – қ ұ жатты жаң а атрибуттармен сақ тау ү шін «Қ ұ жатты сақ тау» сұ қ бат терезесін шақ ырады.

Ашу – бұ рын дайындалғ ан қ ұ жаттар тізімі бар «Қ ұ жатты ашу» сұ қ бат терезесін шақ ырады.

Жабу – қ ұ жаттың белсенді терезесін жабады.

Соң ғ ылар – соң ғ ы жұ мыста болғ ан 15 қ ұ жаттың тізімін береді. Қ ажетті қ ұ жатты осы жерден ашып алуғ а болады.

Қ ұ ру – ө ң деу шаблонын таң дауғ а болатын жаң а қ ұ жат терезесін ашады.

Басу – алдын ала қ арастырумен бірге қ ұ жатты басып шығ аруғ а принтерге жібереді.

Сақ тау жә не жіберу – электрондық поштамен жіберу ү шін қ ұ жаттың пішімі мен тү рін белгілейді.

Анық тама –Microsoft Excel 2010 жө нінде анық тамалық деректер..

Сипаттамалар –Microsoft Excel 2010 қ ұ жатының сипаттамаларын белгілеу.

Шығ у –Microsoft Excel 2010-мен жұ мыс істеуді аяқ тау.

Бас қ осымша парағ ы 7 топтан тұ рады: Алмастыру буфері, Қ арып, Тең естіру, Сан, Стилдер, Ұ яшық тар, Ө ң деу.

1) Алмасу буфері тобында мынандай пиктограммалар бар: – Қ ою: Қ ою жә не Арнайы қ ою; – Қ иып алу; – Кө шіру: Кө шіру жә не сурет тү рінде кө шіру; – Ү лгі бойынша пішін. Егер белгісін шертсе, 24 объект сақ тауғ а болатын алмасу буфері шығ ады.

2) Қ арып тобында: – Қ арып есімін таң дау ө рісі, – қ арып ө лшемін таң дау ө рісі, – қ алың, – ең кіш (курсив), – асты сызылғ ан: бір немесе екі сызық пен, – сыртқ ы шекаралар: қ олдануғ а болатын 13 нұ сқ а жә не «Ұ яшық тар пішімі» сұ қ бат терезесін шақ ыруғ а болады, – қ ұ ю (заливка) тү сі, – қ арып тү сі, – «Ұ яшық тар пішімі» сұ қ бат терезесін шақ ыру.

3) Тең естіру тобында: – жоғ арғ ы шекарағ а, – орта бойынша тең естіру, – тө менгі шекарағ а, – сол жақ шекарағ а, – орта бойынша, – сол жақ шекарағ а, – мә тінді тасымалдау, сө здер бойынша тасымалдау, – біріктіру жә не ортағ а орналастыру: жол бойынша біріктіру, ұ яшық тарды біріктіру, ұ яшық тарды біріктіруді болдырмау, – бос орынды кішірейту, – бос орынды ү лкейту, – ориентация: мә тін сағ ат тіліне қ арсы, мә тін сағ ат тілі бағ ытыменг, вертикаль мә тін, мә тінді жоғ ары қ арай бұ ру, мә тінді тө мен қ арай бұ ру, ұ яшық ты тең естіру пішімі («Ұ яшық тар пішімі» сұ қ бат терезесін шақ ыру), – «Ұ яшық тар пішімі» сұ қ бат терезесін шақ ыру.

4) Сан тобында: – сандық пішімдер тү рлері тізімінің мә зірі: жалпы, сандық – бө лшек бө лігінде ондық тар санын кө рсетумен; ақ шалық – келісілген ақ ша бірлігін кө рсетумен; финанстық; кү ннің қ ысқ а пішімі – кү нді 5.03.2011 тү рінде кө рсету; кү ннің ұ зын пішімі– 10 ақ пан 2011 ж; уақ ыт - сағ ат: минут: секунда (15: 32: 54 немесе 3: 32: 54) тү рінде кө рсету; пайыздық – ұ яшық тағ ы санды 100-ге қ ө бейтіп пайыз белгісін %; бө лшек – санды қ арапайым бө лшек (13/17) тү рінде жазу; экспоненциальды – санды мантиссасы кө бейтілген Е-нің (10-ның) дә режесіне; – санның финанстық пішімі: Т қ азақ ша, р орысша, £ ағ ылшынша, € Евро, ¥ қ ытайша, SFr французша пішімдер, Басқ а финанстық пішімдер - «Ұ яшық тар пішімі» сұ қ бат терезесін шақ ырады; – пайыздық пішім; - бө лгішті пішім, ұ яшық тағ ы санды мың дық тарғ а бө ліп кө рсетеді; – разрядты арттыру, ү тірден кейінгі орындар санын арттырады; – разрядты кеміту, ү тірден кейінгі орындар санын кемітеді, кейінгі екі бұ йрық бө лшектің бү тін бө лігіне ә сер етпейді..

5) Стиль тобында: : – ұ яшық тарды белгілеу ережелері, - бірінші жә не соң ғ ы мә ндерді іріктеу, - г истограммалар, - тү стер ш каласы, -белгілер жиынтығ ы, - ереже қ ұ ру..., - ережелерді жою, - ережелерді басқ ару; – ашық, орташа, қ араң ғ ы, кестенің стілін қ ұ ру; келтірілген кесте стилін қ ұ ру, – жақ сы, жаман жә не қ алыпты, деректер жә не ү лгі, есім жә не тақ ырып, тақ ырыпты ұ яшық тар стилі, сандық пішім; ұ яшық стилін қ ұ ру, стильдерді біріктіру.

6) Ұ яшық тар тобында: : ұ яшық тар кірістіру...; - парақ қ а жолдар кірістіру; -парақ қ а бағ андар кірістіру; - кітапқ а парақ кірістіру; – белгіленген ұ яшық тарды жою..., - парақ тан белгіленген жолдарды жою; - парақ тан белгіленген бағ андарды жою; - кітаптағ ы парақ ты жою; – ұ яшық ө лшемі, кө рінісі, парақ тарды реттеу, қ орғ ау, ұ яшық тар пішімі...

7) Ө ң деу тобында: – қ осынды, орта сан, саны, м а ксимум, м инимум, басқ а функциялар..., – толтыру: тө мен, оң ғ а, жоғ ары, солғ а, парақ тар бойынша, про г рессия..., тең естіру; – табу жә не белгілеу, – сұ рыптау жә не сү згі: - А -дан Я-ғ а қ арай ө су бағ ытында сұ рыпау, - Я -дан А-ғ а қ арай кему бағ ытында сұ рыптау, - кү йленетін сұ рыптау, - сү згі, - тазарту, қ айталау.

Тү р қ осымша парағ ы 5 топтан тұ рады: Кітапті қ арастыру режимі, Кө рсету, Масштаб, Терезе, Макростар.

1) Кітапті қ арастыру режимі тобындағ ы бұ йрық тар: - қ алыпты; - парақ ты белгілеу, қ ұ жатты басылым тү рінде кө рсету; - парақ тық режим, парақ тардың бө лінісін алдын ала кө рсету; - кө рсету сипаттамаларынң жиынтығ ын сақ тау; - толық экранды.

2) Кө рсету тобындағ ы пиктограммалар: - сызғ ыштарды кө рсету, Excel-де жұ мыс істемейді; - формула жолын, белсенді ұ яшық қ а енгізілетін деректерді жазу жә не ө ң деуге арналғ ан, кірістіру жә не алып тастау; - бағ андар жә не жолдар араларындағ ы сызық тарды кірістіру не алып тастау; - бағ андар жә не жолдар тақ ырыптарын кірістіру немесе алып тастау.

3) Масштаб тобында: - масштаб, қ ұ жатты экранда кө рсету масштабын бегілеуге арналғ ан «Масштаб» сұ қ бат терезесін шақ ырады; - қ ұ жатты 1: 1масштабта (100%); - белгіленген бойынша масштаб, белгіленген диапазон терезені толық толтырады.

4) Терезе тобында: - жаң а терезе ашу; - барлық ашылғ ан терезелерді қ атар орналастыру; - парақ бө лігін басқ а бө ліктерді қ озғ ағ анда қ озғ алмайтын етіп бекіту: ауданды бекіту, бірінші бағ анды бекіту, жоғ арғ ы жолды бекіту; - парақ тың ә ртү рлі бө лігі кө рінетін етіп, терезені бірнеше бө ліктерге бө леді; - ағ ымды терезені жасырады; - жасырылғ ан терезені кө рсетеді; - қ атар, екі терезені қ атар кө рсету; - синхронды айналдыру, екі терезені бірмезгілде бірге айналдыру; - терезелердің орналасуын қ алпына келтіру, салыстрылатын екі қ ұ жат терезелерін ә рқ айсысы терезенің жартысын алып тұ ратындай етіп ө згерту; - жұ мыс ауданын сақ тау, барлық терезелердің ағ ымды жағ дайларын сақ тау; - басқ а ашылғ ан терезеге ауысу.

5) Макростар тобында: - макростар, макростарды жазу жә не макростармен басқ адай ә рекеттер жү ргізу – м акростар, макросты жазу..., салыстырмалы сілтемелер.

Парақ ты белгілеу қ осымша парағ ы 5 топтан тұ рады: Тақ ырыптар, Беттер сипаттамалары, Ендіру, Парақ сипаттамалары, Реттеу.

1) Тақ ырыптар тобындағ ы пиктограммалар: - тақ ырыптар, қ ұ жаттаң жалпы кө рінісін ө згерту – ендірілген, Offise.com... сайтынан жаң артуғ а рұ қ сат беру, тақ ырыптарды іздестіру..., ағ ымды тақ ырыпты сақ тау..., - ағ ымды тақ ырып тү стерін ө згерту –ендірілген, тақ ырыпқ а жаң а тү стер қ ұ ру...; - ағ ымды тақ ырып қ арыптарын ө згерту – ендірілген, тақ ырыпқ а жаң а қ арыптар қ ұ ру...; - ағ ымды тақ ырып эффектілерін ө згерту –ендірілген.

2) Беттер сипаттамалары тобындағ ы пиктограммалар: - ө рістер, толық қ ұ жат не оның ағ ымды бө лігі ү шін ө ріс ө лшемдерін таң дау: қ алыпты, кең, тар, кү йленетін ө рістер...; - ориентация, беттің кітап не альбом тү рінде орналасуы; - ө лшем, ағ ымды бө лік ү шін қ ағ аз ө лшемдерін таң дау; - басу ауданы, парақ тың басылу ауданын белгілеу: беру, алып тастау; - ү зілістер, басылатын қ ұ жаттың келесі парағ ы басталатын орынды кө рсету: бетке ажырату қ ою, беттегі ажыратуды жою, беттегі ажыратуларды тү сіру; - астар, басу кезінде фондық кескінді таң дау; - тақ ырыпты басу - ә р басылу беттерінде қ айталануғ а тиіс жолдар мен бағ андарды таң дау.

3) Ендіру тобындағ ы пиктограммалар: - бетке максимал парақ сыйдыру ү шін басылым енін кішірейту; - бетке максимал парақ сыйдыру ү шін басылым биіктігін кішірейту; - басылушы қ ұ жаттың масштабын ө згерту.

4) Парақ сипаттамалары тобындағ ы пиктограммалар: Тор - тү р жә не -басылым - экранда жә не басылым кезінде тор сызық тарын қ ою немесе алып тастау; Тақ ырыптар - тү р жә не - басылым - экранда жә не басылым кезінде жолдар мен бағ андар тақ ырыптарын қ ою немесе алып тастау.

5) Реттеу тобындағ ы пиктограммалар: - алдығ а апару, белгіленген объектіні басқ а объектілер алдына орналастыру: алдығ а апару, алдың ғ ы қ атарғ а; - артына апару, белгіленген объектіні басқ а объектілер артында орналастыру: артына апару, артқ ы қ атарғ а; - белгілеу ауданы, - тең естіру, бірнеше белгіленген объектілердің шекараларын тең естіру: -орта бойынша тең естіру, -оң жақ шетін тең естіру, - жоғ ары шетін тең естіру, -ортағ а тең естіру, -тө менгі шетін тең естіру, -жатық бағ ытта ү лестіру, -тік бағ ытта ү лестіру, -тормен байланыстыру, -фигурамен байланыстыру, -торды кө рсету; - белгіленген объектілерді оларды бір объект тү рінде ө ң деуге болатындай етіп топтастыру: - топтастыру, -қ айта топтастыру, -бө лектеу; - бұ ру, белгіленген объектіні бұ ру не шағ ылыстыру: - оң ғ а 90⁰-қ а бұ ру, - солғ а 90⁰-қ а бұ ру, - жоғ арыдан тө мен шағ ылыстыру, -солдан оң ғ а шағ ылыстыру, бұ рудың басқ а сипаттамалары...

Рецензиялау қ осымша парағ ы4 топтан тұ рады: Емле, Тіл, Ескертпе, Ө згерістер.

1) Емле тобындағ ы пиктограммалар: - емле (F7), мә тіннің орфографиясын тексеру; - анық тамалар, іздестіру жә не аударма жү ргізу ү шін есептер ауданында «Анық тамалық материалдарды» ашу; - тезаурус, белгіленген сө зге синонимдар табу.

2) Тіл тобында - аударма, белгіленген мә тінді басқ а тілге аудару;

3) Ескертпе тобындағ ы пиктограммалар: - белгіленген кө рініске ескертпе жасау; - белгіленген ескертпені жою; - алдың ғ ы, парақ тағ ы алдың ғ ы ескертпені белгілеу; - келесі, қ ұ жаттағ ы келесі ескертпеге ө ту; - белгіленген ұ яшық қ а қ осылғ ан ескертпені жасыру не кө рсету; - парақ тағ ы барлық ескертпелерді кө рсету; - парақ тағ ы ескертпені кө рсету не жасыру.

4) Тү зетулер тобындағ ы пиктограммалар: - парақ ты қ орғ ау; - кітапты қ орғ ау; - кітапты қ олдануғ а мү мкіндік; - кітапты қ орғ ау жә не оны қ олдануғ а мү мкіндік беру; - диапазондарды ө згертуге рұ қ сат; - тү зетулер: тү зетулерді белгілеу..., тү зетулерді қ абылдау/қ абылдамау.

Ендіру қ осымша беті 8 топтан тұ рады: Кестелер, Ә шекейлеу, Диаграммалар, Спарклайндер, Сү згі, Сілтеме, Мә тін, Символдар.

1) Кестелер тобындағ ы пиктограммалар: - жиынтық кесте, деректерді жиынтық кесте кө мегімен қ арапайым кө рініске жә не кү рделі деректердің жеке бө ліктерін кө рсетеді: жиынтық кесте, жиынтық диаграмма; - кесте, парақ тағ ы байланысқ ан деректерді сұ рыптауды, сү згілеуді жә не пішімдеуді қ арапайымдату мақ сатында басқ ару жә не сараптау ү шін кесте қ ұ ру.

2) Ә шекейлер тобындағ ы пиктограммалар: - файлдағ ы суретті кірістіру; - қ ұ жатқ а ә шекейлеу ү шін клип, сурет, фильм, дыбыс жә не фотографиялар ендіру; - дайын фигураларды ендіру; - ақ паратты кө рнекті етіп кө рсету ү шін SmartArt графикалық объектін ендіру: барлығ ы, тізім, процесс, цикл, иерархия, байланыс, матрица, пирамида, сурет; - суретті пиктограммағ а бү ктелмеген бағ дарламалардың кезкелгеніне ендіру: қ олдануғ а мү мкін терезелер, экранның кесіндісі.

3) Диаграммалар тобындағ ы пиктограммалар: -гистограмма, мә ндерді категориялары бойынша салыстыру ү шін қ олданылады: кө лемді, цилиндрлі, конусты, пирамидальды, диаграммалардың барлық тү рлері...; график - ү рдістің уақ ытқ а тә уелді дамыуын кө рсетеді: график, кө лемді график, диаграммалардың барлық тү рлері...; дө ң гелек - ә рбір мә ннің жалпы қ осындыдағ ы ү лесін кө рсетеді: дө ң гелек, кө лемді дө ң гелек, диаграммалардың барлық тү рлері...; сызық ты - бірнеше мә ндерді салыстыруғ а арналғ ан: сызық ты, кө лемді сызық ты, цилиндрлі, конусты, пирамидальды, диаграммалардың барлық тү рлері...; аудандармен – белгілі уақ ыт аралығ ындағ ы бірнеше деректер жиынтық тарының арасындағ ы айырмашылық ты кө рсетедіғ ы: ауданды, кө лемді ауданды, диаграммалардың барлық тү рлері...; нү ктелі – екі мә нді бір-бірімен салыстырады: нү ктелі, диаграммалардың барлық тү рлері...; басқ алар - биржалық, бетті, сақ иналы, жапырақ ты, диаграммалардың барлық тү рлері.... Диаграммалардың барлық тү рлері... – «Диаграмма ендіру» сү ұ бат терезесін шақ ырады.

4) Спарклайн тобындағ ы пиктограммалар - графикті жеке ұ шық қ а ендіру; бағ ан - гистограмманы жеке ұ шық қ а ендіру; ұ тыс/жең іліс - ұ тыс/жең іліс диаграммасын жеке ұ яшық қ а ендіру.

5) Сү згі тобындағ ы пиктограмма - жиынтық кестелерде сү згілеуді жылдамдататын жә не ың ғ айлы ететін деректерді интерактивті сү згілеуді ендіреді.

6) Сілтемелер тобындағ ы пиктограмма - гиперсілтеме қ ою.

7) Мә тіндер тобындағ ы пиктограммалар: жазу – беттің кезкелген жеріне орналасыруғ а болатын, жазу енгізу ауданын қ ұ рады; колонтитулдар – ә р басылғ ан беттің ү стің гі не астың ғ ы жақ тарында орналастын жазуларды кө рсететін колонтитулдарды ө згерту; - декоративті мә тіндерді мә тінге ендіру; - қ ол қ оюғ а тиісті адамды кө рсету жолы; - ендірілген объекті қ ою.

8) Символдар тобындағ ы пиктограммалар: - стандартты математикалық формулаларды қ ою не жаң а формулалар қ ұ ру; - пернетақ тада жоқ символдарды енгізу ү шін қ олданылатын «Символ» сұ қ бат терезесін шақ ырады.

Формулалар қ осымша беті 4 топтан тұ рады: Функциялар кітапханасы, Анық талғ ан есімдер, Формулалар тә уелділіктері, Есептеулер.

1) Функциялар кітапханасы тобындағ ы пиктограммалар: - «Функция шебері» сұ қ бат терезесін шақ ырады; : қ осынды – белгіленген ұ яшық тардағ ы сандардың қ осындысын береді, орташа – белгіленген ұ яшық тардағ ы мә ндердің орта шамасын береді, м а ксимум – белгіленген ұ яшық тардағ ы ең ү лкен мә нді табады, минимум - белгіленген ұ яшық тардағ ы ең кіші мә нді табады, басқ а функциялар... – «Функция шебері» сұ қ бат терезесін шақ ырады; - соң ғ ы қ олданылғ ан 10 функциялардың қ олдануғ а болатын тізімі, басқ а функциялар...; - финанстық функциялардың тізімі, басқ а функциялар...; - логикалық функциялар тізімі, басқ а функциялар...; - мә тіндік функциялар тізімі, басқ а функциялар...; - кү н жә не уақ ыт функцияларының тізімі, басқ а функциялар...; - сілтемелер жә не массивтермен жұ мыс функцияларының тізімі, басқ а функциялар...; - математикалық функциялар тізімі, басқ а функциялар...; басқ а функциялар - с татистикалық, и нженерлік, а налитикалық, қ асиеттер мен мә ндерді тексеру, ү йлесімділік функцияларының тізімдері.

2) Анық талғ ан есімдер тобындағ ы пиктограммалар: есімдер диспетчері - осы кітапта қ олданылатын есімдерді қ ұ ру, ө згерту, жою, іздестіру ү шін аттас сұ қ бат терезені шақ ырады; есім меншіктеу – жеке ұ яшық ты не ұ яшық тар диапазонын есімдеу ү шін қ олданылады: есім меншіктеу... - «Есім қ ұ ру» сұ қ бат терезесін шақ ырады, есім қ олдану... – есімдес сұ қ бат терезесін шақ ырады; - формулада қ олдану – есімді таң дау жә не оны формулағ а ендіру, белгіленгеннен қ ұ ру – белгіленген диапазон ү шін есімді автоматты тү рде қ ұ ру ү шін «Есімді белгіленген диапазоннан қ ұ ру» сұ қ бат терезесін шақ ырады.

3) Формулалар тә уелділігі тобындағ ы пиктограммалар: ә сер етуші ұ яшық тар - ағ ымды ұ яшық тағ ы мә нге ә сер ететін ұ яшық тардан бағ ытталғ ан стрелкаларды кө рсету; тә уелді ұ яшық тар – белгіленген ағ ымды ұ яшық мә ніне тә уелді ұ яшық тарғ а бағ ытталғ ан стрелкаларды кө рсету; - ә сер етуші жә не тә уелді ұ яшық тарғ а бағ ытталғ ан стрелкаларлы алып тасау: стрелкаларды алып тастау, ә сер етуші ұ яшық тарғ а бағ ытталғ ан стрелкаларды алып тастау, тә уелді ұ яшық тарғ а бағ ытталғ ан стрелкаларды алып тастау; - формулаларды кө рсету – ә р ұ яшық та нә тиже мә нін емес формуланы кө рсету; - қ атеге тексеру – формулаларда жиі кездесетін қ ателерді іздестіру: қ атеге тексеру..., қ ателер кө зі, ц иклдық сілтемелер; формуланы есептеу – ә р бө лігін жеке есептету арқ ылы формуланы ө ң деу ү шін «Формуланы есептеу» сұ қ бат терезесін шақ ыру. Бақ ылау мә ні терезесі - парақ қ а ө згертулер енгізілгенде кейбір ұ яшық тар мә нін бақ ылау.

4) Есептеулер тобындағ ы пиктограммалар: - формулаларды қ айта есептету тә ртібін таң дағ андағ ы есептеу сипаттамалары: а втоматты, деректер кестесінен басқ алар автоматты, қ олдан; - қ айта есептету (F9), кітапты толық қ айталап есептету; есептеу жү ргізу (Shift+F9) – ағ ымды парақ ты қ айта есептету.

Деректер қ осымша парағ ы5 топтан тұ рады: Сыртқ ы деректерді алу, Қ осылыс, Сұ рыптау жә не сү згі, Деректермен жұ мыс, Қ ұ рылым.

1) Сыртқ ы деректерді алу тобындағ ы пиктограммалар: Аccessтен – Аccess деректер қ орынан деректер алу, «Деректер қ орын таң дау» сұ қ бат терезесін шақ ырады; Интернеттен – веб парақ тан деректер алу, «Веб-сұ раныс қ ұ ру» сұ қ бат терезесін шақ ырады; мә тіннен – деректерді мә тіндік файлдан алу, «Мә тіндік файлды шеттен келтіру» сұ қ бат терезесін шақ ырады; басқ а кө здерден – басқ а кө здерден сыртқ ы деректерді алу: серверден- SQL Serverден, аналитика қ ызметінен, XML деректерін шеттен келтіру, деректерді қ осу шеберінен, Microsoft Queryден; кә зіргі кезең де бар қ осылыстар – жиі қ олданылатын кө здер тізімінен сыртқ ы деректер кө зінімен қ осылыс.

2) Қ осылыстар тобындағ ы пиктограммалар: бә рін жаң арту – деректер кө зінен алынғ ан мә ліметтердің бә рін жаң арту: бә рін жаң арту, жаң арту, жаң арту жағ дайы, жаң артуды болдырмау, қ осылыс қ асиеттері...; қ осылыстар – кітаптағ ы деректерге қ осылыстардың бә рін кө рсету ү шін «Кітапқ а қ осылыс» сұ қ бат терезесін шақ ырады; қ асиеттер, байланыстарды ө згерту.

3) Сұ рыптау жә не сү згі тобындағ ы бұ йрық тар: А-дан Я-ғ а қ арай сұ рыптау – белгіленген диапазонда ең кіші дерек бағ анның жоғ арғ ы жағ ында болатындай етіп сұ рыптау; Я-дан А-ғ а қ арай сұ рыптау – белгіленген диапазонда ең ү лкен дерек бағ анның жоғ арғ ы жағ ында болатындай етіп сұ рыптау; сұ рыптау – бірнеше шарт бойынша сұ рыптау жү ргізу ү шін «Сұ рыптау» сұ қ бат терезесін ашу; сү згі – белгіленген ұ яшық тарды сү згілеуге рұ қ сат ету; тазалау – ағ ымды деректер диапазоны ү шін сү згі мен сұ рыптау жағ дайларын тазарту; қ айталау – ағ ымды диапазонғ а сү згі мен сұ рыптауды қ айталап қ олдану; қ осымша – сұ раныс нә тижесінің жиынтығ ы ү шін таң дау жазуларының кү рделі шарттарын беру.

4) Деректермен жұ мыс тобындағ ы пиктограммалар: мә тін бағ андарғ а – Excel-дің бір; ұ яшығ ындағ ы мә тінді бірнеше бағ андарғ а ү лестіру; екінші нұ сқ аларды жою– парақ тан қ айталанатын жолдарды жою; - ұ яшық тарғ а қ ате деретерді енгізуден қ орғ ау: деректерді тексеру...- «Енгізілетін мә ндерді тексеру» сұ қ бат терезесін ашады, қ ате деректерді қ оршау, қ ате деректерді қ оршауды жою; - «Консолидация» сұ қ бат терезесінің негізінде бірнеше диапазондардағ ы деректерді бір диапазонғ а біріктіру; - парақ тағ ы формулуларда қ олданылатын мә ндерді тексеру: сценарийлер д испетчері, сипаттамаларды таң дау..., деректер кестесі....

5) Қ ұ рылым тобындағ ы пиктограммалар: топтасыру – ұ яшық тар диапазонын оларды бір мезгілде бү ктеуге (орауғ а) не қ алыпты жағ дайғ а келтіруге болатындай етіп біріктіру: топтастыру..., қ ұ рылым қ ұ ру; жекелендіру – топтастырылғ ан ұ яшық тарды жекелендіру: жекелендіру..., қ ұ рылымсыздандыру; аралық қ ортынды – ө зара байланысқ ан деректері бар бірнеше жолддардың белгіленген ұ яшық тары ү шін автоматты тү рде аралық жә не жалпы қ ортындыларды ендіру; бө ліктерін кө рсету – бү ктелген ұ яшық тар тобын қ алыпты жағ дайғ а келтіру; бө ліктерін жасыру –ұ яшық тар тобын бү ктеу.

5. Қ ұ жат терезесі. Бағ андарды, жоолдарды жә не ұ яшық тарды пішімдеу.

Формулалар жолынан тө мен қ ұ жат терезесі орналасады. Қ ұ жат терезесі қ алыпты жағ дайда жү йелік мә зір пиктограммасы, қ ұ жат есімі, терезе ө лшемдерін реттеуші ү ш тиек орналасқ ан тақ ырып жолынан басталады. Тақ ырып жолынан тө мен бағ андар есімдері (А, В, С,...) жолы орналасады. Қ ұ жат терезесінің сол жағ ында жолдар есімдері (н