Harlindtm - Lindon na pohidnie od Zatoki Lhun.

Harrowdale - dolina Ś nież nego Potoku u stó p Dunharrow.

* HatkoUbr - czł owiek z Numenore, przyjaciel Tar-Meneldural, ojciec Orchaldora.

Haudh-en-Elleth - kurhan, w któ rym pochowano Finduilas z Nargothrondu przy Przeprawie przez Tigtin.

Haudh-en-Ndengtn - " Kurhan Poległ ych" na pustkowiu Anfauglith, gdzie zł oż ono poległ ych (elfy i ludzi) podczas bitwy Nirnaeth Arnoediad.

Haudh-en-Nirnaeth - " Kurhan Ł ez", inna nazwa " Kurhanu Poległ ych" (zwany też Wielkim Kurhanem).

Helkataks [Helceraxe] cieś nina miedzy Amanem a Ś ró dziemiem. Zwana Cieś niną Lodowej Kry

Helm - kró l Heł m Ż elaznorę ki, dziewią ty kró l Rohanu. Patrz: Helmowy Jar.

Helmowa Dolina - dolina wiodą ca do Heł mowego Jaru w Zachodniej Bruź dzie.

Helmowy Jar - gł ę boka rozpadlina w pó ł nocno-zachodniej czę ś ci Ered Nimrais; u wejś cia do niej zbudowano Rogaty Gró d; nazwana od krok Helma, któ ry schronił się tam przed wrogami podczas Dł ugiej Zimy na przeł omie 2758/59 roku trzeciej Ery.

Heł mowy Strumiet - strumień wypł ywają cy z Heł mowego Jaru ku Zachodniej Bruź dzie.

Heł m Hadora - patrz: Smaay Heł m Dor-ló matu.

* Henderch - czł owiek z Ziem Zachodnich Numenoru, marynarz Tar-Aldariona.

Henneth Atm& n - " Okno Zachodzą cego Sł oń ca", nazwa jaskini pod wodospadem w Ithilien.

* Heren btarton - " Bractwo Czarodziejó w".

* Herukabno - mą ż Tar-VanimeldS, trzeciej Rzą dzą cej Kró lowej Numenoru; po jej ś mierci przeją ł tron, przybierają c imię Tar-Andukak.

Herwifanen - patrr. Tar-Henmó men.

Hildifons Tuk [Hildifons Took] - jeden z wujó w Bilba Bagginsa.

* Hirilonde - " Znajdują cy przystań, zawsze wracają cy do przystani", wielki statek zbudowany przez Tar-Aldariona. Patrr Tunifano.

Hirtiorn - ogromny buk o trzech pniach, rosną cy w Doriatie, wię zienie Luthien.

Hlsimi - quenejska nazwa jedenastego miesią ca wedle kalendarza Numenoru, odpawiada listopadowi. Patrz: Hilhui.

Hithaeglir - sindariń ska nazwa Gó r Mglistych.

Hithlum - region otoczony ze wschodu i poł udnia Ered Wethrin, na zachodzie Ered Ló mm.

Hithui - sindariń ska nazwa jedenastego miesią ca. Patrz: Hisimi.

Hoarwell - patrz: MitheUM.

Hobbiion - wioska Bilba Bagginsa w Zachodniej Ć wiartce Shire'u

Hollin - patrz: Eregion.

Holman Zielona Rę ka - hobbit z Shire'u, ogrodnik Bilba Bagginsa.

Hunthor - czł owiek z Brethilu, towarzysz Turina podczas ataku na Glaurunga w Kabed-en-Aras. Ż ona Hunthora.

Huor - syn Galdora z Dor-ló minu, mai Riany i ojciec Tuoraf wraz z bratem, Hurmem, wyruszył do Gondolinu; zginą ł w Nirnaeth Arnoediad. Syn Huora, Tuor.

Huornowie - drzewa, któ re " wzię ł y udział " w Bitwie o Rogaty Gró d i unieszkodliwił y Orkó w.

Hurin (1) - zwany Thalion. Przekł ad: Nieugię ty, Silny. Syn Galdora z Dor-ló minu, mą ż Morweny, ojciec Turina i Nienor; wł adca Dor-ló minu, wasal Fingona; wraz z bratem, Huorem, wyruszył do Gondolinu; pojmany przez Morgotha podczas Nirnaeth Arnoediad, oparł się jednak i został osadzony na wiek lat na Thangorodzie; po uwolnieniu zabił w Nargothrondzie Mima i przynió sł kró lowi Thingolowi Nauglamir.

Hurin (2) -Hurin z Emyn Arnen, namiestnik kró la Minardił a, zał oż ycie) dynastii namiestnikó w Gondoru.

* Hyarastorni - krainy we wł adztwie Halatana z Mittalmani v Numenorze.

Hyarmendakil [Hyamendacil] - " Zwycię zca Poł udnia", pię tnasty kró l Gondoru.

* Hyarnustar - " Ziemie poł udniowego zachodu", poł udniowo-zachodni pó ł wysep Numenoru.

* Hyarrostar - " Ziemie poł udniowego wschodu", poł udniowo-wschodni pó ł wysep Numenoru.

I

*Itbal - chł opak z Emerie w Numenorze, syn Ulbara, marynarz Tar-Aldariona.

Ibun - jeden z synó w krasnoluda poś ledniego Mima.

Idril (Kelebrindal) - có rka Turgona z Gondolinu, ż ona Tuora, matka Earendila.

Iluvator - " Ojciec Ardy", Eru. Dzieci Iluvatora.

Imladris - sindariń ska nazwa Rivendell. Przeł ę cz Imladris, patrz Kirith Forn en Andrath. Imrahil - wł adca Dol-Amrothu w czasie Wojny o Pierś cień.

* Imrtaor - zwany " Numenó ryjczykiem", wzią ł za ż onę elfkę Mithrdlas, ojciec Galadora, pierwszego wł adcy Doi Amrothu.

Indis - elfta z plemienia Yanyaró w; druga ż ona Finwego, matka Fingolfina i Finarfina.

* Indor - czł owiek z Dor-ló minu, ojciec Aeriny.

* Inglor - odrzucone imię Finroda.

Inkó ma - imię nadane Gandalfowi " na Poł udniu".

Inziladun - patrz: Ar-Iniiladun, Numetló ti.

Inzilbith - ż ona Ar-Gimilzora; z rodu wł adcó w Andunie; matka Inziladuna (Tar-Palantira).

* Irimon - imię nadane Tar-Meneldurowi.

Irmo - Valar, mistrz wizji i marzeń, zwykle zwany Ló rien (od miejsca zamieszkania w Yafionorze). Patrz: Femturi, Olofantur.

Isena - rzeka pł yną ca z Gó r Mglistych przez Nań Kurunir (Donn? Czarodzieja), a dalej przez Wrota Rohanu; przekł ad smdariń skiej nazwy Angren na modł ę Rohirrimó w. Patrz: Brody na lsenie.

Isengard - numenó ryjska warownia w dolinie zwanej (od czasu zaję cia twierdzy przez Sarumana) Nań Kurunir na poł udniowym krań cu pasma Gó r Mglistych; przekł ad (wedle mowy Rohanu) sindariń skiej nazwy Agrenost. Krą g Isengardu; Isengardczycy.

Isengar Tuk [Isengar Took] -jeden z wujó w Bilba Baggjnsa.

Isildur - starszy syn Blendiia, wraz z bratem Anarionem i ojcem uciekł z Numenoru przed Upadkiem; jeden z zał oż ycieli numenó ryjskich kró lestw w Ś ró dziemiu; wł adca Minas Ithil; odcią ł Rzą dzą cy Pierś cień z dł oni Saurona; zabity przez Orkó w w wodach Anduiny, gdy Pierś cień zsuną ł mu się z palca. Dziedzic loMura; Pierś cień (Zguba) Isildura; zwó j (zapiski) Isildura; tradycja zapoczą tkowana przez Isildura; ż ona Isildura.

* Isilme - có rka Tar-Elendila, siostra Silmarien.

* Isilmo - syn Tar-Suriona; ojciec Tar-Minastira.

Istari - Majarowie wysł ani w Trzeciej Erze z Amanu do Ś ró dziemia, aby stawić czoł o Sauronowi; sindariń skie Ithryn (patrz: Ithryn Luin). Przekł ad: Czarodzieje. Patrz Heren Istarion.

* Ithilbor - nandorski elf, ojciec Saerosa.

Ithilien - teren należ ą cy do Gondoru, na wschó d od Anduiny, we wcześ niejszych wiekach wł asnoś ć Isildura, wł adany z Minas Ithil. Pó ł nocne Ithilien; Poł udniowe Ithilien.

* Ithryn Luin - dwaj istarowie, któ rzy poszli na wschó d Ś ró dziemia i nigdy stamtą d nie wró cili (liczba pojedyncza ithron). Przekł ad: Bł ę kitni Czarodzieje. Patrz: Alatar, Pallando.

Ivanneth - sindariń ska nazwa dziewią tego miesią ca. Patrz: Yavannie.

Ivrin - jezioro i wodospad pod Ered Wethrin, ź ró dł o rzeki Narog,

J

Jeź dź cy - (1) patrz Eotheodzi. (2) Jeź dź cy Rohanu, patrz: Rohirrimowie. (3) Czarni Jeź dź cy, patrz: Nazgule.

K

Kabed-en-Aras [Cabed-en-Aras] - gł ę boki wą wó z rzeki Teigliny, gdzie Turin zabił Smoka Glaurunga i gdzie Nienor popeł nił a samobó jstwo, skaczą c do wody. Znaczy: skok jelenia. Patrz: Kabed Naeramarth.

Kabed Naeramarth [Cabed Naeramarth] - " Skok strasznego przeznaczenia", nazwa nadana Kabed-en-Aras po samobó jczym skoku Nienor.

Kair Andros [Cair Andros] - wyspa na rzece Anduinie na pó ł noc od Minas Tirith, ufortyfikowana przez Gondor w celu obrony Anó rien.

Kalenardhon [Calenardhon] - " Zielona Prowincja", nazwa Rohanu gdy ziemie te był y jeszcze czę ś cią Gondoru. Wrota Kalenanihonu; kró l Kalenardhonu, Eorl. Patrz: Rohm, Wrota Rakami.

Kalenhad [CalenhaĄ - szó ste ze wzgó rz sygnał owych Gondoru w paś mie Ered Nhnrais (nazwa znaczył a zapewne " zielony obszar" i odnosił a się do trawiastego wierzchoł ka; had wywodził o się z sad, " miejsce, punkt").

Kalimehiar [Calimehtar] - trzynasty kró l Gondoru, w Trzeciej Erze (rok 1988) odnió sł na ró wninie Dagorlad zwycię stwo nad Woź nikami.

* Kabnindon [Calmindon] - " Wież a ś wietlna" na Tol Uinen w Zatoce Ró menny.

Kamienie [Kryształ y) - patrz: paiantlry.

Kamień Earendila - patrz Elessor (1).

Kamień Elfó w - patrz: Elessar (1) i (2).

Kamlost [Camiosi] - patrz: Beren (1).

Karadhras, Przeł ę cz [Caradhras] - przeł ę cz w Gó rach Mglistych zwana " Bramą Czerwonego Rogu", poniż ej Karadhas (Czerwony Ró g, Bara-zinbar), jedna z gó r Morii.

Karaś Galadhon [Ć aras Galadhm] - " Miasto Drzew", gł ó wna siedziba elfó w w Ló rien.

Kardolan [Cardolan] -jedno z trzech kró lestw skł adają cych się na Amor w dziewią tym wieku Trzeciej Ery; ograniczone na zachodzie przez Barandumę, na pó ł nocy przez Goś ciniec Wschodni.

Kom Dum [Cara DGm] - gł ó wna forteca Angmaru.

Kamena [Carnen] - " Czerwona Woda", rzeka spł ywają ca z Ż elaznych Wzgó rz, by poł ą czyć się z Bystrą Rzeką.

Karrock [Carrock] - patrz: Samotna Skala.

Kelduina [Ctlduui] - rzeka spł ywają ca z Samotnej Gó ry do Morza Rhun. W przekł adzie Bystra Rzeka.

Keleborn [Celeborn] (1) -" Drzewo ze srebra", drzewo w Tol Eressei.

Keleborn [Celeborn] (2) - krewniak Thingola; mą ż Galadrieli; wł adca Lothló rien. Patrz: Teleporno.

Kelebrani [Celebrant] - rzeka pł yną ca z Mirrormere przez Lothló rien do Anduiny. W przekł adzie Srebrna Ż ył a. Patrz: Pola Kelebrantu.

Kelebriana [Celebrian] - có rka Keleborna i Galadrieli, wyszł a za Elronda.

Kelebros [Celebros] - " Srebrna Piana" albo " Srebrny Deszcz", strumień w Brethilu wpadają cy do Teiglinu niedaleko Przeprawy.

Kelegom [Celegorm] - trzeci syn Feonora.

Kelembrimbor [Celembrunbof] - " Srebmoreki", najwię kszy z mistrzó w kowalskich Eregionu, twó rca Trzech Pierś cieni Elfó w; zabity przez Saurona.

Kelon [Celon] - rzeka we Wschodnim Beleriandzie, wypł ywają ca ze Wzgó rza Himring.

Kelos [Celos] -jedna z rzek w Lebenninie w Gondorze; dopł yw Sirith (" nazwa musi wywodzić się z helu- (wypł ywać szybko) poł ą czonego z koń có wką -ssę, -ssą, obecnym w quenejskim kehasi, " ś wież o wytrysł a woda spł ywają ca szybkim nurtem po skał ach").

Keorl [Ceorl] -jeź dziec Rohanu, któ ry przynió sł wieś ci o Drugiej Bitwie u Brodó w na Isenie.

Kerin Amroth [Cerin Amroth] - " Wzgó rze Amrotha" w Ló rien.

Kermie [Cermie] - ą uenejska nazwa sió dmego miesią ca wedle kalendarza Numenoru, odpowiednik lipca.

Khantul Naigul - drugi po Wodzu; mieszkał w Dol-Guldurze po ponownym przeję ciu twierdzy w Trzeciej Erze. Zwany Cieniem Wschodu, Czarnym Easterlingiem.

Khand - poł udniowo-wschodnią Cześ ć Mordom.

Khim - jeden z synó w poś ledniego krasnoluda, Mima; zabity przez Andró ga.

Kirdan [Ordon] zwany " Budowniczym statkó w" - elf z rodu Telerich; " Wł adca Przystani" w Falas; po zniszczeniu rodu podczas Nirnaeth Arnoediad uciekł z Gil-galadem na Wyspę Balar; w Drugiej i Trzeciej Erze straż nik Szarej Przystani w Zatoce Księ ż ycowej (Lhun); przekazał przybył emu Mithrandirowi Naryę, Pierś cień Ognia.

kirinki - mał e ptaki numenó ryjskie o szkarł atnym upierzeniu.

Kirion [Orion] - dwunasty rzą dzą cy namiestnik Gondoru, któ ry po Bitwie na Polach Kelebrantu (2510 rok Trzeciej Ery) przekazał Kalenardhon Rohirrimom. Kroniki, Opowieś ć o Kirionie i Borhi. Ś lubowanie Kiriona.

Kirilh Duath [Cirith DualH\ -.przeł ę cz Cienia", dawna nazwa Kirtth Ungol.

Kirith Font en Andrath [Cirith...] - " Wysoka przeł ę cz pomocy" " Wspina się przez Gó ry Mgliste na wschó d od Rivendell. Zwana Wysoką Przeł ę czą i Przeł ę czą Imladris.

Kirith Nianiach [Cirith...] - " Wą wó z Tę czy" (" Ż leb Tę czy"), nazwa nadana przez Tuora rozpadlinie wiodą cej od zachodnich wzgó rz Dor-ló minu do fiordu Drengist.

Kirith Ungol [Cirith...] - " Przeł ę cz Pajeczycy", przejś cie przez Efel Duath ponad Minas Morgul. Patrz: Kirith Duath.

Kiryatur [Ciryatur] - numenó ryjski admirał dowodzą cy flotą wyskną przez Tar-Minastira na pomoc Gil-galadowi w czasie wojny z Sauronem.

Kiryon [Ciryon] - trzeci syn Isfldura, zginą ł na Polach Gladden.

Klin Ló rien - tró jką tny cypel Ló rien miedzy zbiegiem rzek Keł ebrant i Anduiną.

Kolumna (Niebios) - patrz: Meneltarma.

Korsarze z Umbaru - patrz: Umbar.

Kraina Daru - patrz: Numenor, Yozayan.

Kraina Gwiazdy - Numenor, przekł ad ą uenejskiej nazwy Elenna-nore, wyraż enie ze Ś lubowania Kiriona.

Kraj (Krotna) Wierzb - patrz: Nan-tathern.

krasnohidy (krasnoludowie) - [forma ta, bę dą ca odbiciem zmian zastosowanych w oryginale, ma odró ż niać to plemię od krasnoludkó w, odpowiedzialnych gł ó wnie za kwaś ne mleko, a nk za szlachetne kruszce]. Patrz: Poś lednie Krasnoludy.

Kresy Emnetu Wschodniego [Wold\ - pomocny kraniec Emnetu Wschodniego (emnet - staroangielskk okreś lenie " ró wniny") w Rabanie.

Krę gi Ś wiata-[Obszar obejmują cy wszelkie istnienie, otoczony niebytem, a w każ dym razie sferami nieznanymi].

Krissaegrim [Crissaegrim] - szczyt gó rski na poł udnie od Gondolinu, dziedzina Thorondora.

Kró lestwa Dunedainó w - Amor i Gondor.

Kró lestwo Poł udnia - patrz: Gondor.

Kró lewska Droga - patrz: drogi.

Kró lewskie Ziemie - w Numenorze, patrz: Arandor.

Kró lowie Ludzi (Kró lowie plemienia czł owieczego) - patrz: Numenó ryjczycy.

Kró l Pod Gó rą - wł adca krasnoludó w z Ereboru. Kró lestwo Pod Gó rą,

Kryształ Anoru (Kamień Anoru) - palantir z Minas Anor.

Kryształ Ithitu (Kamień Ithilu) - palantir z Minai Ithil.

Księ ga Kró ló w -jedna z kronik Gondoru.

Księ ga Namiestnikó w - patrz: Namiestnicy Gondoru.

Księ gi Thana - kopia Czerwonej Księ gi Zachodniej Marchii sporzą dzona na zadanie kró la Elessara i dostarczona mu przez Peregrina Tuka, gdy ten wró cił do Gondoru; uzupeł niona pó ź niej w Minas Tirith,

Księ ż ycowa, ratka (zatoka) - patrz: Lhun.

Kuiń enen [CunOnen] - " Woda Przebudzenia", jezioro we Ś ró dziemiu, gdzie przebudził y się pierwsze elfy.

Kurhany - wzgó rza na wschó d od Starego Lasu, nekropolia wzniesiona podobno w Pierwszej Erze przez praojcó w Edainó w, zanim przeszli do Beleriandu. Patrz: Tym Gorthad.

Kurufln [Cunfln] - pią ty syn Feanora, ojciec Kdembrimbora.

* Ktrumo [Curumno] - imię, K.urunira (Sarumana) w ję zyku ą uenejskim.

Kunatir [Curwilr] - " ten od sprytnych wynalazkó w", sindarinskie imię Sarumana; takż e Curunir'Lan, Saruman Biał y, patrz Kimono, Sanunan.

Kuthalion [Cuthalion] - " Mistrz Ł uku", patrz: Beleg.

L

Labadal - imię, któ rym mł ody Turin okreś lał Sadora.

Ladros - krainy na pó ł nocny wschó d od Dorthcmionu przekazane przez kró ló w Noldoró w ludziom z Rodu Beora.

Lairetossi - " Lato ś nież nobiał e", wonne, wiecznie zielone drzewo przywiezione do Numenoru przez Eldaró w z Eressei.

Lalaith - " Ś miech", imię Urweny, có rki Hurma, pochodził o od nazwy strumienia pł yną cego obok domu Hurma. Patrz: Nen Lalaith.

Lamedon -- tereny nad gó rnym biegiem rzek Kiril i Ringló u poł udniowych stokó w Ered Nimrais.

Lammoth - tereny na pó ł noc od Fiordu Drengist, miedzy Ered Ló min a Morzem.

Langstrand - patrz: Anfalas.

* Langwell - " Ź ró dł o Dł ugiej Wody", nazwa nadana przez Eotheodó w rzece pł yną cej z pó ł nocnej czę ś ci Gó r Mglistych, któ ra po poł ą czeniu się z Szarugą tworzył a Dł ugą Wodę (Anduinę).

* lor - liga (blisko trzy mile) [pię ć kilometró w].

* Lamach - jeden z ludzi lasu w krainach na poł udnie od Teiglinu.

Có rka Larnacha.

Las Anwar - patrz: Las Firien, Amon Anwar. Las Entó w - nazwa Lasu Fangora stosowana w Rohanie. Las Firien - w peł nym brzmieniu Las Halifirien; w Ered Nimrais nad brzegami strumienia Mering i na stokach Halifirien. Zwany też Firienholt, Szepczą cy Las i Las Grozy.

Laurelin - " Pieś ń Zł ota", mł odsze z Dwó ch Drzew Valinoru. Zwane Drzewem Sł oń ca, Zł ocistym Drzewem Valinoru.

Laurtlatdorinan - " Dolina Ś piewają cego Zł ota", patrz Ló rien (2).,

Laurenande -- patrz: Ló rien (2).

* lauriitque - ż ó ł to kwilą ce drzewa z Hyarrostaru w Numenorze, r

Lebennin - " Pię ć Rzek" (czyli Erui, Sirith, Kelos, Serni i Gilrain), kraina miedzy Ered Nimrais a Ethir Anduin; jedno z " wierayeh ienn" Gondoru.

Lefnui - rzeka wypł ywają ca z zachodniego krań ca Ered Nimraił i dą ż ą ca

do morza (nazwę wykł ada się jako " pią ta" - pią ta z rzek Gondoru

wpadają cych bą dź do Anduiny, bą dź do Zatoki Belfalas, pozostał e to: