Синетикалық және жартылай синетикалық қосымша заттар.

Еритін Метилцеллюлоза (Methylcellulosum solubile)-целлюлоза мен метанолдың қ арапайым эфирі. Сарғ ыш тү сті, тү йіршіктелген немесе талшық ты, иіссіз, дә мсіз ұ нтақ. Суық суда, глициринде ериді, ыстық суда ерімейді. Ерітінділері айқ ын беттік-активті қ асиеттерге ие. Концентрлі ерітінділері жалғ ан пластикалық, кептірген кезде жұ қ а тығ ыз пленка тү зеді.

Метилцеллюлозаның (МЦ) сулы ерітінділерінің жоғ арғ ы сорбциялық, эмульгирлеуші қ асиеттері бар. Технилогияда 0, 5-1 % ерітінділері қ облатқ ыш, тұ рақ тандырғ ыш ретінде, жағ ар майлар мен линименттердің гидрофобтық негіздерін гидрофилизациялау, суспензиялар мен эмульсияларды дайындау кезінде эмульгатор жә не стабилизатор реттінде, сонымен қ атар, кө з тамшылары ү шін пролонгатор ретінде қ олданылады. 3-8 % сулы ерітінділері глициринмен глицерогельдер тү зіп, жағ ар майларғ а кеуіп кетпейтін негіздер ретінде пайдаланады.

Натрий-карбоксиметилцеллюлоза (Methylcellulosum natrium) целюлоза мен гликоль қ ышқ ылының қ арапайым эфирінің натрий тұ зы (Na-KMЦ); (С 6Н7О2 (ОН)3-х(ОСН2СООNa)х мұ ндағ ы: х-бір тізбекті орын басқ ан –ОН тобының саны; n-полимеризация саны.

Na-KMЦ ақ немесе ә лсіз сарғ ыш тү сті, талшық ты, иіссіз ұ нтақ. Суық жә не ыстық суда ериді. Ә ртү рлі концентрацияларда (0, 5-1-2 %) кө з тамшылары мен шаншуғ а арналғ ан ерітінділердегі дә рілік қ ұ ралдардың ә серін ұ зарту, эмульсиялар мен жағ ар майларды тұ рақ тандыру (4-6%) ү шін қ олданылады.

Поливинол (Polyvinolum)- синтетикалық суда еритін винилацетатының полимері. Поливинол (поливинил спирті-ПВС) молекулалық массасына байланысты олигомерлер (4 000-10 000), тө мен молекулалы (10 000-45 000), орта молекулалы (45 000-150 000), жоғ арғ ы молекулалы (150 000-500 000) болып бө лінеді.

ПВС-ақ немесе ә лсіз сарғ ыш тү сті, қ ыздырғ анда суда еритін ұ нтақ. Дә рілік тү рлер технологиясында 1, 4-2, 5 % ерітінділері суспензияларғ а эмульгатор, қ оюлатқ ыш, тұ рақ тандырғ ыш ретінде қ осылады, ал 10 % ерітінділері-жағ ар май негіздері болып табылады.

Поливинилпирролидон (Polyvinyl pyrrolidonum) N-винилпирролидон полимері болып саналады. Поливинилпирролидон ПВС тү ссіз жә не мө лдір, гигроскопиялық полимер (м.м. 10 000-100 000) Суда, спиртте, глициринде ериді.

ПВП медицинада жә не фармацевтикалық технологияда эмульсиялар мен суспензияларды тұ рақ тандыру, таблеткалар мен дражелердің ә серін ұ зарту ү шін қ олданылады. Ол, сонымен бірге, плазмаалмастырғ ыштар, фэрозольдер, кө з дә рілік пленкаларының қ ұ рамына кіреді. ПВП негізіндегі сілбілер кілегей қ абатқ а жағ уғ а арналғ ан жағ ар майларды дайындау ү шін де қ ажет.

Полиакриламид (Polyacrilamidum), ПАА- ақ тү сті, иіссіз, суда, глициринде еритін полимер. Сулы ерітінділері- жалғ ан пластикалық сұ йық тық тар. Дә рілік кө з пленкаларын дайындау ү шін қ олданылады, 1 % ПАА ерітіндісі кө з тамшыларының ә серін ұ зартады.

Полиэтиленоксидтер (Polyaethylenoxydum)- этиленоксид полимерлері. Полиэтиленоксидтер (ПЭО) немесе полиэтиленгликольдер (ПЭГ) су жә не калий гидроксиді қ атысында этиленоксидті полимеризациялау жолымен алынады. Полимеризация дә режесіне байланысты бірнеше (ПЭО) тү рлері шығ арылады. ПЭО 4000- ақ тү сті қ атты зат. Суда, этонолда жақ сы ериді. Фармацевтикалық іс-тә жірибеде жағ ар майлар, эмульсиялар, суспензиялар, суппозиторийлер жә не т.б. дә рілік тү рлер технологиясында кең інен қ олданылады.

Спендер (Spans) – сорбитаның жоғ арғ ы май қ ышқ ылдарымен эфирі. Спендер липофильді қ осылыстар. Майларда, этанолда ериді. Бейионогенді болғ андық тан, кө птеген дә рілік заттармен сыймсыз.

Твиндер (Twins) полиоксиэтилденген сорбитаның (спеннің) жә не жоғ арғ ы май қ ышқ ылдарының моноэфирлері. Твиндерді натрий гидроксиді (катализатор) қ атысында спендерді этиленоксидпен ө ң деу арқ ылы алады. Суда жә не органикалық еріткіштерде жақ сы ериді. Медициналық қ олдануғ а олеин қ ышқ ылының моноэфирі болып табылатын твин-80 рұ қ сат етілген.

Силикондар (Silicjnum)- кремний органикалық полимерлер. Тү ссіз, мө лдір, тұ тқ ыр, иіссіз, дә мсіз гигроскопиялық сұ йық тық тар. Жоғ арғ ы химиялық инертті: тотық пайды, агрессивті орталар ә серіне ұ шырамайды, гидрофобтық қ асиеттері бар, термиялық тұ рақ ты, сумен, глицеринмен, этанолмен араласпайды. Силикондар жағ ар майлар жә не линименттер компоненттерімен сыйымды. Эсилондарда полярлы жә не жетіполярлы заттар жақ сы ериді (ментол, камфора, фенол жә не т.б.).

Қ осымша заттарды дә рілік тү рлердің физика-химиялық сипаттамасына жә не фармакокинетикасына тигізетін ә серіне байланысты келесі топтарғ а бө луге болады: форматтү зушілер, тұ рақ тандырушылар (стабилизаторлар), ә серін ұ зартушылар (пролонгаторлар), ерігіштігін жақ сартатын (солюбилизаторлар), дә рінің дә мі мен иісін жақ сартатын (корригенттер.)

Форматтү зуші заттар. Қ осымша заттардың бұ л тобы сұ йық дә рілік тү рлер технологиясында дисперстік орта (су жә не сусыз орталар), қ атты дә рілік тү рлер (ұ нтақ тар, пилюлялар, таблеткалар, жә не т.б.) ү шін толық тырғ ыштар, жағ ар майлар жә не суппозиторийлер ү шін негіздер ретінде қ олданылады. Форматү зуші қ ұ ралдар дә рілік тү рде белгілі бір салмақ немесе кө лем, геометриялық форма беріп, дә рілік тү рлерге қ ойылатын басқ а да физикалық талаптарды қ амтамасыз етеді.

Сұ йық дә рілік тү рлерді дайындау ү шін дисперстік орта ретінде кө бінесе су (тазартылғ ан немесе шаншуғ а арналғ ан), бейсу еріткіштері ретінде-этанол, глицерин, ө сімдік майлары, вазелин майы, полиэтиленоксид, пропиленгликоль, силиконды сұ йық тар (эсилондар), бензилбензоат жә не т.б. қ олданылады. Қ атты дә рілік тү рлерді дайындау ү шін қ осымша заттар ретінде сү т қ анты, крахмал, тальк, дә рілік ө сімдіктердің ұ нтақ тары, олардың экстракттары жә не дә рілік препараттың тү ріне байланысты басқ а да кө птеген компоненттер қ олданылады. Жағ ар майлар технологиясында негіздер ретінде кө бінесе тұ тқ ыр пластикалық заттар жә не олардың қ оспалары қ олданылады: липофильді (вазелин, майлар, силиконды негіздер жә не т.б.) гидрофильді (полиэтиленоксидті, крахмал-глицеринді негіздер, МЦ жә не олардың туындыларының ерітінділері); дифильді (эмульсиялық негіздер). Суппозиторийлерді дайындау ү шін суда еритін (желатин, полиэтиленоксидтер) жә не суда ерімейтін (какао майы, бутирол, гидрогенизацияланғ ан майлар) заттар қ олданылады.

Тұ рақ тандырғ ыш заттар (стабилизаторлар). Тұ рақ тылық - дә рілік қ ұ ралдардың белгілі бір уақ ыт аралығ ында ө зінің физика-химиялық жә не микробтарғ а қ арсы қ асиеттерін сақ тау қ асиеті. Дә рілік препараттарды тұ рақ тандыру қ азіргі кезде комплексті актуальды проблема болып табылады: дисперстік жү йе ретіндегі дә рілік тү рлердің тұ рақ тылығ ы (ерітінділер, суспензиялар, эмульсиялар), дә рілік қ ұ ралдардың (табиғ аты ә ртү рлі химиялық қ осылыстар) тұ рақ тылығ ы, дә рілік препараттың микробтық контаминацияғ а тұ рақ тылығ ы.

Физика-химиялық (дисперстік) жү йелерге арналғ ан тұ рақ тандырғ ыштар. Негізінде, гетерогенді (біркелкі емес) жү йелер (суспензиялар, эмульсиялар) ү шін маң ызды. Себебі, гетерогенді жү йелер медициналық іс тә жірибеде ө здерінің келесі бағ алы фармакокинетикалық, терапевтік қ асиеттеріне байланысты жиі қ олданылады: қ иын еритін немесе іс жү зінде ерімейтін дә рілік заттардан дә рілік препараттарды дайындау жә не пайдалану мү мкіндігі; дә рілік қ ұ ралдар ә серінің ұ зақ тығ ы; ә ртү рлі енгізу тә сілдерінің жү зеге асырылуы, соның ішінде, шаншуғ а арналғ ан; тітіркендіргіш қ асиеттерін жә не жағ ымсыз дә мін жасыру мү мкіндігі.

Гетерогенді жү йелер тұ рақ тандырғ ыштарына МЦ туындыларын, пектиндерді, альгинаттарды, бентонит балшық тарын, аэросильді, твиндерді, спендерді жә не т.б. заттарды жатқ ызуғ а болмады. Кейбір жағ дайларда осы заттардың мө лшерін тө мендету, ал белсенділігін жоғ арлату мақ сатында тұ рақ тандырғ ыштардың бір бірімен ә ртү рлі қ оспалары қ олданылады.

Химиялық қ ұ ралдардың тұ рақ тандырғ ыштары дә рілік препараттарды дайындау жә не ұ зақ уақ ыт сақ тау процессінде пайдалынады. Тұ рақ тандырғ ыштардың бұ л тү рі стерильдеудің ә ртү рлі тә сілдеріне, ә сіресе, термиялық стерильдеугеұ шырайтын дә рілік тү рлер ү шін маң ызды. Айтылғ ан жағ дайда тұ рақ тандырудың химиялық ә дісі қ олданылады, ол ә сіресе, сулы сұ йық дә рілік тү рлер ү шін қ ажетті.

Тұ рақ тандырғ ыштарды қ олдану дә рілік қ ұ ралдардың гидролизін немесе тотығ у-тотық сыздану процестерін болдырмауғ а негізделген. Гидролиз процестерін болдырмау ү шін дә рілік зат ерітіндісінің қ асиетіне байланысты қ ышқ ылдар (хлорсутек жә не т.б.) немесе сілтілі компоненттер (натрий гидроксиді, натрий гидрокарбонаты) қ осылады.

Дә рілік тү рлер технологиясында физиологиялық белсенді заттардың тотығ уы жиі жү ретіндіктен, дә рілік заттар жә не бірқ атар қ осымша компоненттер (жағ ар май жә не суппозиторий негіздері) ерітінділеріндегі тотығ у-тотық сыздану процестерін тоқ тататын тұ рақ тандырғ ыштар қ олданылады. Тотығ уғ а ә сіресе, қ анық пағ ан майлы қ ышқ ылдар, альдегидті, фенолды топтары бар қ осылыстар, полимерлі орамдаушы материалдар сезімтал келеді. Тотығ у реакцияларын антиоксиданттары деп аталатын қ осымша заттарды қ осу арқ ылы тоқ татуғ а болады. Табиғ и жә не синтетикалық белгілі антиоксиданттардың саны ө те кө п, мысалы, оларғ а фенол туындылары, ароматтық аминдер, кү кірт туындылары (натрий сульфиті, натрий метабисульфиті, ронгалит, тиомочевина жә не басқ алар), трилон Б, аскорбин қ ышқ ылы, токоферолдар жә не басқ а қ осылыстар жатады.

Микробқ а қ арсы тұ рақ тандырғ ыштар (консерванттар) –дә рілік препараттарды микробтардың ә серінен қ орғ ау ү шін қ олданылады. Конверванттар дә рілік препараты бірнеше рет қ олданғ анда, сырттан тү сетін микроорганизмдердің ө суінің ингибиторлары болып табылады. Олар дә рілік препараттардың стерильдігін немесе стерильді емес дә рілік препараттардағ ы патогенді емес микроорганизмдердің шектулі жіберілетін санын арттырмауғ а мү мкіндік береді. МФ Х1 басылымына шаншуғ а арналғ ан ерітінділер, басқ а дә рілік тү рлер, сарысулар мен вакциналар ү шін келесі антисептикалық қ ұ ралдар енгізілген: хлорбутанолгидрат (0, 05-0, 5%); фенол (0, 25-0, 3 %); хлороформ (0, 5 %); мертиолат (0, 01 %); нипагин (0, 1 %); нипазол (0, 1-0, 2 %) жә не медицинада қ олдануғ а рұ қ сат етілген басқ а да қ ұ ралдар.

Мертиолат (Mertntoitnan)-этилтиоосплицилаттың натрий тұ зы, ақ сары тү сті, ауада тұ рақ ты, жарық та ыдырайтын ұ нтақ. 1 бө лік суда, 8 бө лік этонолда ериді. Мертнолат кө з тамшыларын (0, 005%), кө з жағ ар майларын (0, 02 %), шаншуғ а арналғ ан ерітінділерді (0, 0 %), жағ ар майларды (0, 1 %) консервілеу ү шін қ олданылады. Кемшілігі-кө п қ олданғ анда аллергиялық реакциялар тудырады.

Этил спирті (Spiritus aethylicus) –тұ ң дырмалар мен экстрактарды жә не дә рілік ө сімдік шикізаттарынан концентраттарды алу ү шін экстрагент бола отырып, ә рі консервант ролін атқ арады. Кейбір эмульсияларды консервілеу ү шін этанол сулы фаза мө лшерінен 10-12 % мө лшерде, галендік жә не жаң а галендік препараттарда 20 % дейін қ олданылады. Бірақ, кү шті антисептикалық қ асиетке 70 % этанол ие, сондық тан, галендік препараттарда 20 % дейін болса, ол ә лсіз консерванттық ә сер кө рсетеді.

Хлорбутанолгидрат (Chlorbutanolum hydratum) –эффективті конвервант. Камфорағ а тә н иісі бар тү ссіз кристалдар. Суда ө те аз ериді (1: 250), 90 % этанолда, майлы жә не вазелин майларында, глицеринде жең іл ериді. Хлорбутанолгидрат 0, 5 % концентрацияда экстрацкиялық препараттарды, жас ө сімдік шырындарын, органопрепараттарды консервілеу ү шін қ олданылады.

Фенол (Phenolum)- органикалық қ осылыс болып табылады. 0, 25-0, 5 % фенол ерітінділері инсулин, вакциналар жә не сарысу препараттары ү шін ә серлі. Бірақ, фенолды жергілікті қ олданғ ан кезде, ол тітіркендіргіш ә сер кө рсетеді. Сондық тан, ол жағ ар майларды, кө з тамшыларын жә не суппозиторийлерді консервілеу ү шін қ олданылмайды.

Бензой қ ышқ ылы (Acidum benzoicum)- фармацевтік технологияда конвервант ретінде кең інен қ олданылатын органикалық қ ышқ ыл. Ақ тү сті, ө зіне тә н ә лсіз иісі бар кристалды зат. 1 г қ ышқ ыл 350 мл суда немесе 3 мл этанолда, немесе 8 мл хлороформда ериді. Кө бінесе суда жақ сы еритін (1 г 1 мл суда) натрий тұ зы тү рінде қ олданылады. Бензой қ ышқ ылы жә не оның тұ здары ашытқ ы саң ырауқ ұ лақ тарына, ә сіресе, қ ышқ ыл ортада кү шті ә сер етеді. Бензой қ ышқ ылы жә не оның тұ здары қ ант жә не дә рілік шырындарды, вазелин майының эмульсиясын, қ ұ рамында антибиотиктері бар суспензияларды жә не ішуге арналғ ан басқ а да препараттарды консервілеу ү шін қ олданылады.

Нипагин (Nipaginum)- парагидрооксибензой қ ышқ ылының метил эфирі.

Нипазол (Nipasolum)- парагидрооксибензой қ ышқ ылының пропил эфирі

Парагидрооксибензой қ ышқ ылының эфирлері ақ тү сті, иіссіз, дә мсіз ұ нтақ тар. Суда қ иын ериді, майларда ериді, органикалық еріткіштерде ө те жең іл ериді. Парабендердің улылығ ының аздығ ы оларды ішуге арналғ ан препараттар, галендік препараттар (қ ант шырыны), тұ нбалар мен қ айнатпалар, концентрлі ерітінділер, рентгеноконтрасты суспензиялар, гормонды жә не туберкулезге қ арсы препараттар, антибиотиктер, пероралды эмульсиялар ү шін қ олдануғ а мү мкіндік береді. Сонымен бірге, парабендер жағ ар майларды жә не олардың негіздерін консервілеу ү шін пайдаланылады.

Эфир майлары (Oiea aetherea)- сыртқ ы қ олдануғ а арналғ ан (жағ ар майлар, эмульсиялар, линименттер жә не т.б.) дә рілік препараттар ү шін консервант ретінде қ олданылады. Қ ұ рамында фенолды қ осылыстары бар эфир майлары, атап айтқ анда, анис, лимон, аскө к, лаванда-терінің патогенді микрофлорасына, соның ішінде кандидозды тудыратын саң ырауқ ұ лақ тарғ а бактерицидті белсенділік кө рсетеді.

Ерігіштікті арттыратын заттар (солюбилизаторлар). Қ иын еритін немесе іс жү зінде ерімейтін дә рілік заттардың ерігіштігін жоғ арылату мақ сатында гидрофильді-липофильді баланс (ГЛБ) мә ні жоғ ары беттік-активті заттар (БАЗ) қ олданылады, мысалы, твин-80, ө т қ ышқ ылдары. Бұ л заттарды солюбилизаторлар деп атайды. Солюбилизация-термодинамикалық тұ рақ ты жү йе тү зе отырып, беттік активті заттардың сұ йылтылғ ан сулы ерітінділеріне суда ерімейтін заттардың ө здігінше ө ту процесі ГЛБ мә ні жоғ арылағ ан сайын БАЗ-дың гидрофильдік қ асиеттері жақ сарады, яғ ни олардың судағ ы ерігіштігі артады.

Фармацевтік іс-тә жірбиеде сульфо-ихтиол қ ышқ ылының аммоний тұ зымен солюбилизацияланғ ан ихтиол майы, сабынды-крезолды препараттар жә не т.б. ішуге, сыртқ ы жә не шаншуғ а арналғ ан дә рілік тү рлерді дайындау ү шін қ олданылады. Солюбилизаторларды қ олдану іс жү зінде ерімейтін жоғ ары ә серлі дә рілік заттармен дә рілік тү рлерді дайындауғ а мү мкіндік береді. Бұ л жаң а антибиотиктер, цитостатиктер, гормонды препараттар жә не басқ а қ осылыстар тобы.

Солюбилизаторларды қ олданудың артық шылық тары: дә рілік заттардың тез жә не толық резорбциясы, шаншуғ а арналғ ан ерітінділер ү шін еріткішті алмастыру мү мкіндігі, сонымен қ атар, дә рілік қ ұ ралдарын енгізу жолын басқ а ауру ү шін қ арапайымдау енгізу жолына алмастыру мү мкіндігі болып табылады.

Ә серді ұ зартушы заттар (пролонгаторлар). Дә рілік қ ұ ралдардың адам ағ засында болу уақ ытын ұ зартатын қ осымша заттарды пролонгаторлар деп атайды. Ә сері ұ зартылғ ан дә рілік қ ұ ралдар- бұ л ә сер ұ зақ тығ ының жоғ арлауын қ амтамасыз ететін арнайы дә рілік тү рдегі дә рілік қ ұ ралдар.

Ә сері ұ зартылғ ан дә рілік препараттарды жасау ү шін химиялық, физиологиялық жә не технологиялық ә дістерді қ олдануғ а болады. Химиялық ә діске кү рделі эфирлердің қ иын еритін тұ здарын синтездеу жатады. Ә серді ұ зартудың физиологиялық ә дісі ағ зағ а ә ртү рлі факторларымен (кө бінесе, заттармен) ә сер етуге негізделген. Технологиялық ә дістерге: дисперстік орта тұ тқ ырлығ ын жоғ арылату, физика-химиялық немесе химиялық (ковалентті немесе ионды) байланыстар есебінен дә рілік жә не қ осымша заттар қ осылыстарын жасау, дә рілік заттарды пленка қ абық шаларымен қ аптау, еритін дә рілік заттарды суспендирлеу, басқ а дә рілік тү рлерді жасау жатады.

Экстемпоральды дайындалатын дә рілік препараттар ү шін ә серді ұ зартудың технологиялық ә дісінің ішінде дисперстік ортаның тұ тқ ырлығ ын арттыру, яғ ни, дә рілік затты сілбіге айналдыру немесе дисперстік орта ретінде сусыз еріткіштерді (ПЭО-400, майлар жә не басқ алар) қ олдану тиімдірек болып саналады. Ә серлі ұ зартылғ ан дә рілік препараттар ү шін сілбі ретінде ә ртү рлі концентрацияда ЖМК ерітінділері кең інен қ олданылады, мысалы, МЦ, КМЦ жә не NaКМЦ (1 %), поливинал (1, 4-2%), полиакриламид (0, 5-1 %), поливинилпирролидон, коллаген жә не т.б.

Корригирлеуші заттар (корригенттер) Корригенттерге ә ртү рлі заттардың дә мін, тү сін, иісін жақ сартуғ а мү мкіндік беретін қ осымша заттардың тобы жатады. Қ азіргі кезде табиғ и жә не синтетикалық корригенттер ерітінділер, шырындар, экстракттар, эссенциялар тү рінде пайдалануғ а ұ сынылғ ан. Шырындар ішінде, ә сіресе, қ ант, шие таң қ урай, мия, ал тә тті заттар ретінде-сахароза, лактоза, фруктоза, сорбит, сахарин кең інен қ олданылады. Корригирлеуші ә сер, сонымен бірге, жалбыз, анис, апельсин эфир майлары да тә н.

Осығ ан байланысты, қ осымша заттарды қ олдану дә рілік тү рлер технологиясының актуальды проблемаларының бірі болып табылады. Қ осымша заттарды рационалды пайдалану фармакотерапияның ә серлігін белгілі бір дә режеге жоғ арлатуғ а, сақ тау мерзімі ұ зақ жоғ ары ә серлі дә рілік препараттар жасауғ а мү мкіндік береді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1.Қ осымша заттарғ а қ андай талаптар қ ойылады?

2. Нормативтік қ ұ жаттарғ а енгізілмеген қ осымша заттарды қ олдануғ а бола ма?

3.Қ осымша заттарды табиғ аты жә не химиялық қ ұ рылысы бойынша қ андай мақ сатта жіктейді?

4.Қ осымша заттар ретінде қ андай жартылай синтетикалық жә не синтетикалық ЖМҚ -тар кең інен қ олданылады?

5. Метилцеллюлозаның кандай туындылары қ осымша зат ретінде қ олданылады? Оларды пайдалану мақ сатына қ арай қ андай концентрацияда қ олданады?

6.Силиконды сұ йық тық тардың қ андай қ асиеті олардың дә рілік тү рлер технологиясында қ олданылуын қ амтамасыз етеді?

7.Қ андай дә рілік тү рлерде полиэтиленоксидтерді қ осымша зат ретінде қ олданады?

8. ЖМҚ -дың қ андай негізгі қ аситеттері олардың дә рілік тү рлер технологиясында қ олданылуын қ амтамасыз етеді?

9. БАЗ молекуалары қ андай қ аситеттерге ие? Гетеротенді жү йелерге тұ рақ тандырғ ыштарды таң дауда ГЛБ-ның маң ызы қ андай?

10. ЖМҚ жә не БАЗ-дың тұ рақ тандырғ ыш ә серінің механизмі неге негізделген?

11. Дә рілік тү рлер технологиясында консерванттардың маң ызы қ андай?

12. Дә рілік тү рлердегі дә рілік заттардың ұ зартылғ ан ә серінің механизмі қ андай?

13. Дә рілік препараттардың дә мін корригирлеу мә селесі қ алай шешіледі?