Адсорбент пен адсорбтивтің қасиеттерінің әсерлері.

Адсорбция шамасына адсорбенттің полярлығы мен уақ тесіктерінің әсерлері де өте күшті болады. Полярлы адсорбенттердің полярлы адсорбтивті, ал полярлы емес адсорбенттердің полярлы емес адсорбтивтерді жақсы адсорбциялайтыны белгілі. Адсорбенттердің уақ тесіктерінің адсорбцияға әсерлері сол адсорбтивтің молекулалары мен уақ тесіктерінің шамаларының қатынасына байланысты болады. Егер тесік шамалары өссе, ал адсорбтив молекулаларының шамасы аз болса ерітіндінің қатты денедегі адсорбциясы көбейеді. Ал адсорбтивтің молекулаларының шамалары тесіктердің шамаларынан жоғары болса, онда олардың тесікке енуі қиындайды да, адсорбция шамасы да аз болады, иә адсорбция нашарлайды. Әрине егер қатты дене беті тегіс болса, онда жоғарыда да айтылғандай болмайды.

Адсорбцияға адсорбтивтің химиялық табиғатының да әсері күшті. Алайда бұлардың арасындағы байланысты тікелей жалпы түрде айтуға болмайды. Өйткені бірдей адсорбтивтердің өзі адсорбент пен ортаның (яғни еріткіштің) полярлығына байланысты әртүрлі адсорбциялануы мүмкін. Соған қарамастан адсорбцияның адсорбтивтік табиғатына байланыстылығы Ребиндер ұсынған полярлықты теңгеру ережесімен анықталады. Бұл ереже бойынша С адсорбтивінің адсорбциясы егер ол бөлу бетін түзетін фазалардың (А және В фазалары) полярлығын теңестіруге тырысатын болса, яғни А мен В фазаларының полярлығының айырмашылығын азайтатын жағдайда ғана болады. Басқаша айтқанда С-ның адсопрбциясы оның диэлектрлік өтімділігі А мен В фазаларының диэлектрлік өтімділіктері ( және ) аралығында болса жүреді > > немесе < <

Бұдан неғұрлым еріген зат пен ерітіндінің полярлығының айырмашылығы көп болса, соғұрлым затымыз еріткіште нашар ериді. Ендеше оның беттегі адсорбциясы жақсы болады. П.А.Ребиндердің ережесі бойынша БАЗ молекулалары адсорбент пен ортаның бөлу беттерінде полярлық бөлігімен полярлық фазаға полярлық емес бөлігімен полярлық емес фазаға қарап орналасады. Оны сұлбалық түрде былай көрсетуге болады.

2.7-сурет. Әртүрлі бөлу беттерінде дифильдік

молекулалардың орналасуы.

Бұл жоғарыда айтылған жалпы жағдайлардың басқа адсорбция шамасының неге байланыстылығын көрсететін белгілі бір жағдайлар үшін қолданылатын дербес ережелер бар. Мысалы заттың молекулалық салмағы артқан сайын оның адсорбциясы да күшейеді. Міне бояғыш заттар мен алколоидтардың жақсы адсорбциялануы осы себептен, яғни олардың молекулалық салмақтары өте жоғары. Ароматтық заттардың алифаттық заттардан, ал қанықпаған қосылыстардың қаныққан қосылыстардан жақсы адсорбцияланатыны сияқты т.б. дербес ережелерді де айта кеткен жөн.