Көздерімен жұмыс істеу жағдайларына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

Алалық жә не ауылдық елді мекендердегі атмосфералық ауағ а, топырақ қ а жә не олардың қ ауіпсіздігіне, қ алалық жә не ауылдық елді мекендердің аумақ тарын кү тіп-ұ стауғ а, адамғ а ә сер ететін физикалық факторлардың кө здерімен жұ мыс істеу жағ дайларына қ ойылатын санитариялық -эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қ ағ идалары

1. Жалпы ережелер

1.«Қ алалық жә не ауылдық елді мекендердегі атмосфералық ауағ а, топырақ қ а жә не олардың қ ауіпсіздігіне, қ алалық жә не ауылдық елді мекендердің аумақ тарын кү тіп-ұ стауғ а, адамғ а ә сер ететін физикалық факторлардың кө здерімен жұ мыс істеу жағ дайларына қ ойылатын санитариялық -эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қ ағ идалары (бұ дан ә рі – Санитариялық қ ағ идалар) қ алалық жә не ауылдық елді мекендердегі атмосфералық ауағ а, топырақ қ а, қ алалық жә не ауылдық елді мекендердің аумақ тарын кү тіп-ұ стауғ а, адамғ а ә сер ететін физикалық факторлардың кө здерімен жұ мыс істеу жағ дайларына қ ойылатын талаптарды белгілейді.

2. Осы Санитариялық қ ағ идаларда мынадай анық тамалар пайдаланылды:

1) атмосфералық ауа – атмосфера газдарының табиғ и қ оспасын білдіретін қ оршағ ан орта компоненті;

2) аэроклиматтық жағ дайлар– тропосферада жә не стратосфераның тө менгі қ абатында анық талатын климаттық жағ дайлар;

3) зиянды (ластаушы) заттар– атмосфералық ауада болатын жә не жол берілген шекті нормативтерден асатын белгілі бір шоғ ырлануда адамның денсаулығ ына жә не қ оршағ ан ортағ а зиянды ә сер ететін химиялық немесе биологиялық зат немесе осындай заттардың қ оспасы;

4) апаттық шығ арынды (дү ркін ) – қ азіргі уақ ыт ү шін рұ қ сат етілген дең гейден асып тү сетін кенеттен абайсызда, апаттан туындағ ан, жылжымалы жә не стационарлы кө здерден зиянды (ластаушы) заттардың атмосферағ а шығ уы;

5) діріл – техникадағ ы (машинадағ ы, механизмдегі, конструкциядағ ы, қ озғ алтқ ыштағ ы) механикалық діріл;

6) атмосфералық ауағ а зиянды физикалық ә сер – атмосфералық ауаның температуралық, энергетикалық, толқ ындық, радиациялық жә не басқ а да физикалық қ асиеттерін ө згертетін, адам денсаулығ ына жә не қ оршағ ан ортағ а шудың, дірілдің, иондаушы сә улеленудің, температуралық жә не басқ а да физикалық факторлардың зиянды ә сері;

7) жол берілетін микроклиматтық жағ дайлар – адамғ а ұ зақ жә не жү йелі тү рде ә сер ету кезінде организмнің жылулық жағ дайына ө тпелі жә не тез қ алпына келтіретін ө згеріс туғ ызуы мү мкін микроклимат параметрлерінің ү йлесімділігі;

8) децибел (бұ дан ә рі – дБА) – шу дең гейінің 0, 1 бел-ге тең ө лшем бірлігі;

9) табиғ и жарық тандыру – сыртқ ы қ оршау конструкцияларының жарық ойық тары арқ ылы енетін аспан жарығ ымен (тура немесе шағ ылу) ү й-жайды жарық тандыру;

10) атмосфералық ауаның ластануы– атмосфералық ауағ а зиянды (ластаушы) заттардың тү суі немесе пайда болуы;

11) табиғ и жарық тандыру коэффициенті (бұ дан ә рі – ТЖК) – алдын ала белгіленген жазық тық тың кейбір нү ктелерінде пайда болғ ан ашық аспанды жарық пен толық жасалатын сыртқ ы кө лбеу жарық тануының бір мезеттегі аспан жарығ ына (тікелей немесе шағ ылудан кейін) ү й-жай ішіндегі берілген беттің кейбір нү ктелеріне жасалатын табиғ и жарық тандыру қ атынасы (пайызбен белгіленеді);

12) оқ шау жарық тандыру – тө гіліп тү сетін жарық болмағ ан кезде ғ имарат немесе қ ұ рылыс бө лігін, сондай-ақ бө лек сә улет элементтерін жарық тандыру;

13) лимиттеуші кө рсеткіш– суда жә не ауада бір мезгілде бірнеше заттардың болуын кө рсететін кө рсеткіш.

14) жергілікті жарық тандыру – тікелей жұ мыс орындарында жарық ағ ынын шоғ ырландыратын, жалпығ а қ осымша шамдармен жасалатын жарық тандыру;

15) халық тың кө пшілік демалыс орындары - қ алалар қ ұ рылысының жоспарында, аудандық жоспарлау жә не қ ала маң ындағ ы аймақ ты дамыту схемаларында, курорттарды, санаторийлерді, демалыс ү йлерін, пансионаттарды, туризм базаларын, саяжай учаскелерін, халық тың ұ йымдастырылғ ан демалыс орындарын орналастыру аймақ тарында (қ алалық жағ ажайлар, саябақ тар, спорттық базалар жә не олардың ашық ауадағ ы қ ұ рылыстары) бө лінген аумақ тар;

16) қ олайсыз метеорологиялық жағ дайлар– атмосфералық ауаның жерге жақ ын қ абатында зиянды (ластаушы) заттардың жиналуына мү мкіндік тудыратын метеорологиялық жағ дайлар;

17) жылыту микроклиматы – килограммғ а шақ қ андағ ы 0, 87 килоджоуль (бұ дан ә рі – кДж/кг) оң тайлы мө лшердің ағ задағ ы жылудың жиналуы сыртқ ы шекарадан артық болумен айқ ындалатын адамның қ оршағ ан ортамен жылу айналымының бұ зылуы орын алғ ан кездегі микроклимат параметрлерінің (температура, ылғ ал, жылдамдық, ауа қ озғ алысының жылдамдығ ы, салыстырмалы ылғ алдық, жылу шығ ару) ү йлесімі немесе жылу тең герімінің жалпы қ ұ рылымында тердің 30% артық бө лінуі, жалпы жә не жергілікті қ олайсыздық сезіну (сә л жылы, жылы, ыстық) пайда болуы;

18) ә сер етудің шамалық қ ауіпсіз дең гейі (бұ дан ә рі – Ә ШҚ Д)– ө неркә сіптік объектілерді жобалау мақ саты ү шін есептеу ә дісімен белгіленетін, атмосфераны ластайтын заттарғ а арналғ ан уақ ытша гигиеналық норматив;

19) жарық танғ андық – берілген беттің алаң ына, бетке тү сетін жарық ағ ыны ретінде анық талатын жарық ағ ынының беттік тығ ыздығ ы (жарық танғ андық тың бірлігі – люкс (бұ дан ә рі - лк);

20) оң тайлы микроклиматтық жағ дай – адамғ а ұ зақ жә не жү йелі тү рде ә сер ету кезінде организмнің қ алыпты жылу сақ тау мү мкіндігін қ иналмай қ амтамасыз ететін микроклимат параметрлерінің жиынтығ ы;

21) салқ ындату микроклиматы – «ядроның» температурасы немесе дененің «қ абығ ы» («ядро» температурасы немесе дененің «қ абығ ы» – тиісінше ағ за талшық тарының терең жә не беткі қ абаты) тө мендеу нә тижесінде ағ зада жылудың жалпы жә не жергілікті тапшылығ ының 0, 87 кДж/кг кем тү зілуіне ә келетін ағ задағ ы жылу айналымының ө згеруінің орын алуы кезіндегі микроклимат параметрлерінің ү йлесімі.

22) атмосфералық ауаны қ орғ ау– адамның денсаулығ ы мен қ оршағ ан ортағ а оның зиянды ә серін болдырмау мақ сатында атмосфералық ауаның сапасын жақ сартуғ а бағ ытталғ ан мемлекеттік, қ оғ амдық жә не техникалық шаралар жү йесі;

23) ластаушы заттың атмосфералық ауадағ ы рұ қ сат етілген шекті шоғ ырлануы (бұ дан ә рі - РЕШШ)– ұ рпақ тың қ азіргі немесе келешек ө міріне тікелей немесе жанама қ олайсыз ә сер етпейтін, адамның ең бек қ абілетін тө мендетпейтін, оның ө зін-ө зі жақ сы сезінуін жә не ө мірінің санитариялық -тұ рмыстық жағ дайын нашарлатпайтын шоғ ырлану;

24) рұ қ сат етілген шекті шығ арынды (бұ дан ә рі –РЕШШ)–ө неркә сіптік ұ йымдардың даму перспективасын жә не зиянды заттардың атмосферада таралуын есепке ала отырып, осы кө здің жә не қ ала немесе елді мекен кө здері жиынтығ ының зиянды заттары шығ арындылары олардың рұ қ сат етілген шекті шоғ ырлануынан асатын жердің шоғ ырлануын қ ұ рмағ ан жағ дайда атмосфераны ластау кө зінің ә рқ айсысы ү шін белгіленетін шығ арынды;

25) тұ рақ ты жұ мыс орны – жұ мыс уақ ытының 50 пайызынан (бұ дан ә рi –%) кө бін немесе 2 сағ аттан (бұ дан ә рі – сағ ат) кө п ү здіксіз жұ мыс істейтін орын. Жұ мыс, егер жұ мыс аймағ ының ә ртү рлі пункттерінде жү ргізілсе, тұ рақ ты жұ мыс орны деп барлық жұ мыс аумағ ы саналады;

26) ө ндірістік ү й-жайлар – тұ рақ ты тү рде (ауысым бойынша) немесе мезгіл-мезгіл (жұ мыс кү нінің ішінде) адамдар жұ мыс атқ аратын арнайы салынғ ан ғ имараттар мен қ ұ рылыстардағ ы тұ йық кең істік;

27) «жел тармағ ы» – кө п жылғ ы бақ ылаулар бойынша белгіленген орында желдің режимін сипаттайтын векторлық диаграмма;

28) жұ мыс аймағ ы – тұ рақ ты тү рде немесе уақ ытша жұ мыскерлер болатын ө ндірістік ү й-жайлар кең істігі;

29) румб– дү ниенің тараптарына қ атысты кө рінетін кө кжиектің нү ктелеріне қ арай бұ рышы (бағ ыты);

30) қ оныстану аумағ ы– тұ рғ ын, қ оғ амдық (қ оғ амдық -іскерлік) жә не рекреациялық аймақ тарды, сондай-ақ инженерлік жә не кө ліктік инфрақ ұ рылымның жекелеген бө ліктерін, орналасуы жә не қ ызметі арнайы санитариялық -қ орғ аныш аймағ ын талап ететін ә серді тигізбейтін басқ а да объектілерді орналастыруғ а арналғ ан елді мекен аумағ ының бө лігі;

31) сыртқ ы ауаның тә улік бойындағ ы орташа температурасы – тә улік ішіндегі белгілі бір сағ аттарда, бірдей уақ ыт аралығ ынан кейінгі сыртқ ы ауа температурасының орташа дең гейі. Ол метеорологиялық қ ызметтің деректері бойынша қ абылданады.

32) жылдың жылы кезең і – сыртқ ы ауаның орташа тә уліктік температурасының 10 градус Цельсийден (бұ дан ә рі – +°С) жоғ арылығ ын сипаттайтын жыл кезең і;

33) ортаның жылу жү ктемесі (бұ дан ә рі – ОЖЖ) – °С бір сандық кө рсеткішпен сипатталғ ан микроклимат параметрлерінің (температура, ылғ ал, ауа қ озғ алысының жылдамдығ ы, жылу шығ ару) адам ағ засына ү йлесімді ә сері;

34) трансформация– химиялық заттардың ө згеру процесі;

35) фондық ластану– атмосфералық ауаны ластау кө здері болып табылатын объектілер шығ аратын заттармен атмосфералық ауаның ластануы;

36) жылдың суық кезең і – сыртқ ы ауаның тә уліктік температурасы +10°С тең жә не тө мендігін сипаттайтын жыл кезең і;

37) акустикалық шу – амплитуда мен жиіліктің ө згерулерімен сипатталатын ә ртү рлі физикалық факторлардың ретсіз дыбыстық тербелістері;

38) толық емес жинақ таудың ә сері –жинақ талғ ан ә сер компоненттер ә серінің қ осындысынан тө мен болғ ан кезде бірнеше заттардың ә сер етуфеномені;

39) толық жинақ таудың ә сері (аддитивті кү ш)– қ оспаның жинақ талғ ан ә сері компоненттер кү ші ә серінің қ осындысына тең болатын бірнеше заттардың ә сер ету ерекшелігі;

40) ә леуеттендіру ә сері – жинақ тау кезіндегіден кө п кү ші бар ә сердің кү шеюі.

2. Атмосфералық ауағ а қ ойылатын санитариялық -эпидемиологиялық талаптар

3. Объектілерді орналастыру, жобалау, қ айта жаң арту, салу, техникалық қ айта жабдық тау атмосфералық ауа жағ дайына объектілердің ә сер етуінен қ орғ ау бойынша іс-шаралар кө зделетін жобалау қ ұ жаттамасына сә йкес жү зеге асырылады.

Атмосфералық ауаны ластау кө здері болып табылатын объектілерді орналастырумен, жобалаумен, салумен, қ айта жаң артумен, техникалық қ айта жабдық таумен жә не пайдаланумен айналысатын жеке жә не заң ды тұ лғ алар осы Санитариялық қ ағ идалардың талаптарын сақ тауды қ амтамасыз етеді.

4. Атмосфералық ауаны зиянды, қ ауіпті заттармен ластанудан жә не атмосфералық ауағ а зиянды физикалық ә сер етуден қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан іс-шаралар мынадай қ ұ жаттамада:

1) ө ндірістік кү штерді дамытудың жә не орналастырудың схемасында;

2) ө неркә сіп салаларын дамыту жә не орналастыру схемасында (салалық схемалар);

3) экономикалық аудандар бойынша ө ндірістік кү штерді дамыту жә не орналастыру схемасында (аумақ тық схемалар);

4) объектілер қ ұ рылысының мақ сатқ а сә йкестігінің техникалық -экономикалық негіздемесінде (бұ дан ә рі – ТЭН);

5) қ ала қ ұ рылысы қ ұ жаттамасының қ оршағ ан ортаны қ орғ ау бө лігінде кө зделеді.

5. Жаң а жә не қ айта жаң артылғ ан объектілерді орналастыру, жобалау, салу, техникалық қ айта жабдық тау жә не пайдалану барысында аз қ алдық ты жә не қ алдық сыз технологияны пайдалану, табиғ и ресурстарды кешенді пайдалану арқ ылы ластаушы заттарды шығ аруды барынша азайту, зиянды шығ арындылар мен қ алдық тарды ұ стау жә не кә деге жарату, сондай-ақ атмосфералық ауағ а зиянды физикалық ә серді тө мендету бойынша шаралар қ абылданады.

6. Қ абылданатын шаралар (осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 1-қ осымша сә йкес) қ оныстану аумағ ының атмосфералық ауасындағ ы ластаушы заттардың РЕШШ жә не халық тың кө пшілік демалыс орындарында – 0, 8 РЕШШ-ды сақ тауды қ амтамасыз етуі тиіс.

7. Зиянды заттар мө лшері олардың жиынтық биологиялық ә сер етуін немесе қ олданыстағ ы, салынып жатқ ан жә не қ ұ рылысы жоспарланғ ан объектілердің шығ арындыларымен ластану ү дерісінде атмосферадағ ы заттардың трансформациялану ө німдерін есепке ала отырып бағ аланады.

8. Пайдаланылуы атмосфералық ауағ а зиянды заттарды бө лумен қ оса жү ретін объектілердің қ ұ рылысына арналғ ан алаң ды таң дау қ алалардың жә не басқ а да елді мекендердің ө неркә сіптік аймақ тарында жоспарлау немесе қ ұ рылыс жобасына сә йкес жү зеге асырылады.

9. Жаң а объектілерді салуғ а жә не қ олданыстағ ы объектілерді кең ейтуге арналғ ан алаң аэроклиматтық сипаттаманы, жер бедерін, атмосфералық ауаның фондық ластануы туралы деректерді есепке ала отырып таң далады. Осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 1-қ осымшаның 1-кестесіне сә йкес қ анағ аттанарлық сыз аэроклиматтық жағ дайлары бар алаң дарғ а бірінші жә не екінші сынып объектілерін орналастыруғ а тыйым салынады.

10. Алаң ды таң дау сатысында атмосфералық ауаны қ орғ ау бойынша мынадай материалдар қ ажет:

1) физикалық -географиялық жә не аэроклиматтық жағ дайлар, жер бедері ерекшеліктерін, атмосфералық ауаның фондық ластануы туралы деректерді есепке ала отырып, қ ұ рылысқ а арналғ ан ауданды, пунктті, алаң ды (трассаны) таң дау негіздемесі;

2) олар ү шін РЕШШ немесе Ә ШҚ Д кө рсете отырып атмосферағ а шығ арылатын ластаушы заттардың тізбесі.

Ә ШҚ Д ү шін (осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 2-қ осымша) мерзімі РЕШШ бекітілгенге дейін оның ғ ылыми негіздемесі бойынша белгіленеді. Тізбеге нормативі (РЕШШ немесе Ә ШҚ Д) жоқ заттарды енгізуге тыйым салынады;

3) атмосферағ а ластаушы заттар шығ арудың сандық жә не сапалық сипаттамасы;

4) ластанудың алдын алу жә не ө ндіріс қ алдық тарын пайдалану жө ніндегі жоспарланғ ан шешімдер;

5) атмосферағ а зиянды заттарды апаттық жә не дү ркін шығ ару ық тималдығ ы туралы деректер;

6) санитариялық -қ орғ аныш аймағ ын ұ йымдастыру жә не оның кө лемдерінің негіздемесі;

7) қ олданыстағ ы (фондық ластану), салынып жатқ ан жә не қ ұ рылысы жоспарланғ ан объектілерді ескере отырып атмосфералық ауаның кү тілетін (болжанатын) ластануын есептеу;

8) табиғ атты қ орғ ау іс-шараларын жү зеге асырудың экономикалық тиімділігі жә не атмосфералық ауаның ластануынан келтірілген экономикалық залалды бағ алау;

9) графикалық материалдар: қ олданыстағ ы, салынып жатқ ан жә не қ ұ рылысы жоспарланғ ан объектілер кө рсетілген, орташа жылдық жә не маусымдық «желдің тармағ ы», жекелеген румбтар желінің жылдамдығ ы, санитариялық -қ орғ аныш аймақ тарының кө лемдері, атмосфералық ауаның қ азіргі жә не кү тілетін ластануы туралы деректер берілген азаматтық тұ рғ ын ү й қ ұ рылысының қ олданыстағ ы жә не перспективалық аудандары кө рсетілген ахуалдылық жоспар схемалары; атмосферағ а шығ арындылар кө здері белгіленген, қ ұ рылысы жоспарланғ ан объект алаң ының бас жоспары.

11. Жаң а объектілерді салу, қ олданыстағ ы объектілерді қ айта жаң арту немесе техникалық қ айта жабдық тау жобаларында мыналар:

1) қ алдық сыз жә не аз қ алдық ты технологиялық ү дерістер;

2) табиғ и ресурстарды кешенді қ айта ө ң деу;

3) шығ арындылар мен қ алдық тарды ұ стауды, кә деге жаратуды, залалсыздандыруды қ амтамасыз ететін ө ндірістік жә не санитариялық -техникалық жабдық тар немесе атмосфералық ауағ а ластаушы заттар шығ арындыларын толығ ымен болдырмау;

4) ұ йымдастыру іс-шаралары (газ тазартатын жә не шаң ұ стайтын қ ұ рылыстарды пайдалану қ ызметтерін, ұ йымның ә сер ету аймағ ындағ ы зиянды заттардың қ ұ рамын жә не шығ арындыларды бақ ылау зертханаларын қ ұ ру, қ олайсыз метеорологиялық жағ дайлардағ ы немесе апаттық жағ дайлардағ ы іс-шаралар) кө зделеді.

12. Атмосфералық ауаны ластау кө здері болып табылатын объектілер ү шін санитариялық -қ орғ аныш аймағ ы (бұ дан ә рі - СҚ А) ұ йымдастырылады.

13. Жобалау-сметалық қ ұ жаттама мыналарды:

1) қ ұ рылыс ауданының, алаң ының физикалық -географиялық жағ дайларының сипаттамасын жә не оларды жобалау кезінде есепке алуды;

2) ластаушы заттардың тү зілуі мен бө лінуін азайту бө лігінде ө ндірістің технологиясы бойынша қ абылданғ ан жобалық шешімдер негіздемесін;

3) атмосферағ а шығ арындыларды тазалауғ а арналғ ан жабдық тар мен аппаратураны таң дау негіздемесін;

4) ластаушы заттардың апаттық жә не бір дү ркін шығ уын болдырмау жө ніндегі ұ сыныстарды;

5) қ олайсыз метеорологиялық жағ дайлар кезінде ластаушы заттардың шығ уын азайту жө ніндегі іс-шаралар негіздемесін;

6) жекелеген цехтар, ө ндірістер, қ ұ рылыстар бойынша атмосферағ а шығ атын зиянды заттардың сапалық жә не сандық сипаттамасын, РЕШШ есептеулерін;

7) атмосфералық ауаның ластануының қ олда бар дең гейлері туралы деректерді (фондық шоғ ырланулар);

8) ұ йымдастыру жө ніндегі іс-шараларды жә не СҚ А-ны абаттандыруды;

9) объект орналасқ ан аудандағ ы атмосфералық ауаның ластануын есептеу материалдары мен оны талдауды (трансформациялану ө німдерін ескере отырып);

10) атмосфералық ауаны ластанудан қ орғ ау бойынша іс-шараларды іске асыруғ а шығ ындар есебін;

11) ауаны қ орғ ау іс-шараларын жү зеге асырудың экономикалық тиімділігін есептеу нә тижелері мен атмосфералық ауаның ластануымен келтірілген залалды бағ алауды;

12) қ ұ рылыстар мен іске қ осу кешендерін пайдалануғ а енгізу кезектілігін;

13) шығ арындылардың мө лшерін жә не қ ұ рамын бақ ылау тә сілдерінің сипаттамасы мен негіздемесін;

14) атмосфералық ауаны ластанудан қ орғ ау жө ніндегі қ абылданғ ан шешімдерді жү зеге асыру ү шін орындалуы қ ажет ғ ылыми-зерттеу, эксперименттік жә не тә жірибелік жұ мыстардың тізбесі мен сипаттамасын жә не оларды орындау мерзімдерін қ амтиды. Ә БҚ Д-ның орнына РЕШШ-ты ә зірлеуге қ атысты ғ ылыми-зерттеу жұ мыстары жобалау-сметалық қ ұ жаттама бекітілгенге дейін енгізіледі жә не осы жұ мыстарды орындаушымен жасалғ ан шартпен расталады;

15) графикалық материалдарды: СҚ А, қ олданыстағ ы, салынып жатқ ан жә не қ ұ рылысы жоспарланғ ан объектілер, қ оныстану аумағ ы, демалыс аймағ ы, санаторийлер, демалыс ү йлері, пансионаттар кө рсетілген ауданның ахуалдық жоспарын; атмосферағ а шығ арындылар кө здері белгіленген объектінің қ ұ рылысы жоспарланғ ан алаң ның бас жоспарын; СҚ А ұ йымдастыру жә не абаттандыру бойынша графикалық материалдарды;

16) қ осымшалар: қ ұ рылысқ а арналғ ан алаң ды таң дау жө ніндегі актіні; биік мұ ржалар жобаланғ ан жағ дайда азаматтық авиацияның аумақ тық басқ армасының қ орытындысын қ амтиды.

Энергетикалық объектілерде биіктігі 250 метрден артық мұ ржаларды, ал басқ а ө ндірістерде биіктігі 200 метрден артық мұ ржаларды тек тиісті уә кілетті органдардың келісімі бойынша ғ ана пайдалануғ а жол беріледі.

14. Салынып жатқ ан объектінің тапсырыс берушісі (салушы) қ ұ рылысты қ аржыландыру басталғ анғ а дейін бір ай қ алғ анда тиісті аумақ тағ ы халық тың санитариялық -эпидемиологиялық саламаттығ ы саласындағ ы қ ызметті жү зеге асыратын мемлекеттік органғ а объектінің алдағ ы қ ұ рылысы туралы хабарлайды жә не жобаның барлық қ ажетті бө лімдерін уақ ытша пайдалануғ а ұ сынады.

15. Жабдық ты кешенді сынауды жү зеге асырғ ан кезде тапсырыс беруші ластанудың барынша кө п болжалды дең гейіне сә йкес келетін нү ктелердегі ауаның сапалық жә не сандық ластануын анық тау мақ сатында зертханалық зерттеу жү ргізуді қ амтамасыз етеді.

16. Атмосфералық ауаны ластау кө здері болып табылатын объектілердің басшылары:

1) ластаушы заттар шығ арындыларын тө мендетуге, шығ арындыларды тазалауғ а арналғ ан қ ұ рылысты, жабдық тарды жә не аппаратураны тиімді, ү здіксіз пайдалануғ а бағ ытталғ ан іс-шаралардың орындалуын қ амтамасыз етуі;

2) атмосферағ а шығ арылатын ластаушы заттардың мө лшеріне жә не қ ұ рамына бақ ылауды, тұ рақ ты есепке алуды жү зеге асыруы;

3) қ оныстану аумақ тардың атмосфералық ауасының ластануына бақ ылауды қ амтамасыз етуі;

4) санитариялық -эпидемиологиялық қ орытынды негізінде белгіленген ластаушы заттардың тізбесін, алыну кезең ділігі мен нү ктелерін анық тауы;

5) технологиялық процестердің немесе жабдық тардың барлық ө згерістеріне (ө ндірістік қ уатты арттыру, ө ндіріс процестерін қ арқ ындату жә не бекітілген жобадан басқ а да ауытқ улар) санитариялық -эпидемиологиялық қ орытынды болуы;

6) елді мекендер атмосфералық ауасының белгіленген нормативтерден (РЕШШ немесе 0, 8 РЕШШ) асатын ластануының алдын алу бойынша шаралар қ абылдауы;

7) объектілерде СҚ А-ны жобалау жә не абаттандыру бойынша жұ мыстарды қ амтамасыз етуі;

8) санитариялық -эпидемиологиялық қ ызметтің мемлекеттік органдарына атмосфералық ауағ а зиянды дү ркін шығ арындылардың барлық жағ дайлары туралы хабарлауы;

9) апаттық жағ дайларды жою, олардың пайда болуының алдын алу бойынша іс-шараларды ә зірлеуі тиіс.

17. Мыналарғ а:

1) шығ арындыларды тазалауғ а арналғ ан қ ұ рылыстарды, жабдық тарды жә не аппаратураны бір уақ ытта қ айта жаң артылмастан, зиянды заттар шығ арудың кө лемін ұ лғ айтумен қ оса жү ретін технологиялық жабдық тардың ө німділігін арттыруғ а;

2) елді мекендердің атмосфералық ауасына РЕШШ немесе Ә БҚ Д белгіленбеген зиянды заттарды шығ аруғ а тыйым салынады.

3. Адамғ а ә сер ететін физикалық факторлардың

кө здерімен жұ мыс істеу жағ дайларына қ ойылатын санитариялық -эпидемиологиялық талаптар

18. Компьютерлер мен бейнеотерминалдарды қ оспағ анда адамғ а ә сер ететін физикалық факторлардың кө здерімен жұ мыс істеу жағ дайларына санитариялық -эпидемиологиялық талаптар белгіленеді.

19. Организмнің жалпы қ уат бө лу мү мкіндігіне қ арай атқ арылатын жұ мыстар ауырлығ ы бойынша мынадай санаттарғ а бө лінеді:

1) І санат (жең іл кү ш жұ мсау арқ ылы атқ арылатын жұ мыстар):

І а санаты – отырып атқ арылатын жә не кү ш жұ мсауды қ ажет етпейтін, сағ атына 120 килокалорияғ а (бұ дан ә рі – ккал/сағ) дейін қ уат жұ мсалатын қ ызмет тү рлер;

1 б санаты – отырып, тұ рып атқ арылатын немесе жү румен байланысты жә не кейбір жағ дайларда кү ш жұ мсау арқ ылы сағ атына 120-дан 150-ге дейін ккал. қ уат жұ мсайтын қ ызмет тү рлері;

2) II санат (орташа ауырлық та кү ш жұ мсалатын жұ мыстар):

II а санаты – жү ріп атқ арылатын, 1 килограмғ а (бұ дан ә рі – кг) дейінгі ұ сақ бұ йымдар мен заттарды тұ рып немесе отырып орын ауыстырумен жә не белгілі бір мө лшерде кү ш жұ мсауды қ ажет ететін жұ мыс тү рлері. Қ уат шығ ыны сағ атына 150-ден 200 ккал дейін қ ұ райды.

II б санатына – тұ рып атқ арылатын, жү румен байланысты 10 кг дейін шамалы ғ ана ауырлық ты тасымалдаумен орташа кү ш жұ мсалатын жұ мыс тү рлері. Қ уат шығ ыны сағ атына 200-ден 250 ккал. дейін қ ұ райды.

3) ІІІ санат (ауыр жұ мыстар) – тұ рақ ты тү рде қ имылдау, қ озғ алу арқ ылы 10 кг жоғ арғ ы салмақ тасу жә не ү лкен кү ш жұ мсауды талап ететін жұ мыс тү рі. Қ уат шығ ыны сағ атына 250 ккал асып тү седі.

20. Ө ндірістік ү й-жайлардың сипаттамасы, ондағ ы атқ арылатын жұ мыстарғ а, жұ мсалатын қ уатқ а жә не талаптарына сай болғ анда жә не жұ мыс істейтіндердің 50% артығ ы осындай тиісті ү й-жайларда істегенде беріледі.

21. Жабық ө ндірістік ү й-жайдағ ы метеорологиялық жағ дайларды (микроклиматты) сипаттайтын кө рсеткіштері болып мыналар саналады: ауаның температурасы, жұ мыс істейтін беттің температурасы ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы, ауаның қ озғ алу жылдамдығ ы, жылу беру қ арқ ындылығ ы.

22. Микроклиматтың оң тайлы кө рсеткіштері ө ндірістік ү й-жайлардың жұ мыс орындарына тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз кө рсеткіштер болып бө лінбей-ақ барлық жұ мыс аумағ ына таралады. Рұ қ сат етілген кө рсеткіштер жұ мыс аймағ ының тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз жұ мыс орындарына белгіленеді. Ө ндірістік ү й-жайлардың жұ мысшы аймағ ындағ ы микроклиматтың оң тайлы жә не рұ қ сат етілген кө рсеткіштерін осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 3-қ осымшада кө рсетілген шамағ а сә йкес келуі керек.

23. Микроклиматтың оң тайлы кө рсеткіштерін қ амтамасыз еткен кезде конструкциялардың, жұ мыс аймағ ының (қ абырғ а, еден, тө бе) қ оршайтын немесе қ орғ айтын қ ондырғ ылардың (экрандар жә не тағ ы басқ алар) ішкі беттерінің температурасы, сондай-ақ технологиялық қ ұ рал-жабдық тардың сыртқ ы беттерінің температурасы осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 3-қ осымшадағ ыжекелеген жұ мыс санаттары ү шін белгіленген ауа температурасының оң тайлы шамасының шегінен 2⁰С-тан аспауы тиіс.

24. Қ оршалатын конструкциялардың ішкі беттерінің температурасы жұ мыс орнындағ ы ауадағ ы температураның оң тайлы тө мен немесе жоғ ары болса, жұ мыс орны ол жерден кемінде 1 м қ ашық тық та алыстатылуы тиіс. Ауа температурасының жұ мыс аймағ ындағ ы биіктік жә не ө н бойындағ ы ө лшемдері бойынша жә не ауысым барысындағ ы ө згеруі кейбір санаттағ ы жұ мыскерлер ү шін, осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 3-қ осымшада кө рсетілген оң тайлы температура шегінен шық пауы тиіс.

25. Микроклиматтың кө рсеткіштерінің рұ қ сат етілген шамасын қ амтамасыз ету кезінде жұ мыс аумағ ын қ оршайтын конструкциялардың (қ абырғ а, еден, тө бе) немесе қ ұ рылғ ылардың (экрандар жә не басқ алар) ішкі беттеріндегі температура ауа температурасының рұ қ сат етілген шамасының шегінен шық пауы тиіс. Жұ мыс аймағ ындағ ы ауа температурасының ауысуы жұ мыстың барлық санаттары ү шін жұ мыс аймағ ының биіктігі бойынша 3⁰С дейін жол беріледі.

26. Температураның ө згеруі ауысым ішінде ә ртү рлі биіктікте, ә ртү рлі ү й-жайларда ө лшеніп, осы Санитариялық қ ағ идаларғ а3-қ осымшада кө рсетілген мө лшерден аспауы ү шін жұ мыс аумағ ының жазық тығ ы бойында, сонымен қ атар жең іл жұ мыстар ү шін 4⁰С дейін, орта ауыртпалық тағ ы жұ мыстар ү шін 5⁰С дейін, ал ауыр жұ мыстар ү шін 6⁰С дейін ө згертуге жол беріледі.

27. Бө лмедегі жылыту микроклиматын (жыл мезгіліне қ арамастан), жә не де жылы мезгілде ашық аумақ та микроклиматты бағ алау ү шін осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 4-қ осымшада белгіленген интегралды кө рсеткіш ОЖӘ –индексі қ олданылады.

28. Сыртқ ы ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы жоғ ары аудандарда орналасқ ан ө ндірістік ү й-жайларда, жылдың жылы мезгілінде тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз жұ мыс орындарында ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ын жоғ арылатуғ а жол беріледі, бірақ оның мө лшері осы Санитариялық қ ағ идаларғ а3-қ осымшада кө рсетілген ауаның ә ртү рлі температуралық параметріне сай кө рсетілген рұ қ сат етілген дең гейдің 10% аспауы керек.

29. Ү й-жайларда жү йке-эмоциялық кернеумен байланысты операторлық жұ мыстарды орындағ ан кезде ауа температурасының +22+24°С, салыстырмалы ылғ алдылық 60-40% жә не қ озғ алыс жылдамдығ ы секундына 0, 1 метрден аспауы сақ талады.

30. Жылдың қ ыс мезгілінде микроклиматтың оң тайлы жә не рұ қ сат етілетін кө рсеткіштерін қ амтамасыз ету кезінде жұ мыс орындарын терезе шыныларынан келетін суық тан, ал жылдың жаз мезгілінде кү н сә улесінің тү суінен қ орғ ау жө ніндегі іс-шаралар кө зделуі қ ажет.

31. Технологиялық жабдық пен, жарық беретін қ ұ ралдармен жұ мыс істеушілерді жылумен сә улелендіру қ арқ ындылығ ы, тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз жұ мыс орындарындағ ы инсоляция дененің 50% жә не одан да кө п мө лшері сә улеленген кезде 1 шаршы метрге 35 ваттан (бұ дан ә рі – Вт/м²) аспауы тиіс, дененің 25-тен 50% дейінгі мө лшері сә улеленген кезде – 70 Вт/м², дененің сә улелену мө лшері 25%-дан аспағ ан кезде – 100 Вт/м².

32. Ашық жылу кө здерінен (қ ыздырылғ ан металл, шыны, " ашық жалын") жұ мыскерлердің жылумен сә улелену қ арқ ындылығ ы дененің 25%-дан аспай сә улеленген кезде жә не жеке қ орғ аныш қ ұ ралдарын, оның бет пен кө здің қ орғ аныш қ ұ ралдарын міндетті тү рде пайдалану кезінде 140 Вт/м² аспауы тиіс.

33. Бұ л ретте тұ рақ ты жұ мыс орындарындағ ы ауаның температурасы жылдың жылы кезең і ү шін осы Санитариялық қ ағ идаларғ а3-қ осымшада кө рсетілген оң тайлы мә ндердің жоғ арғ ы дең гейі; тұ рақ ты емес жұ мыс орындарында – тұ рақ ты жұ мыс орындары ү шін рұ қ сат етілген мә ндердің жоғ арғ ы дең гейінен аспауы тиіс.

34. Жұ мыскерлерге жылыту кө здердің ә сері болғ ан жағ дайда жұ мыс орындарда ауаның температурасы жұ мыстың санатына байланысты мынадай шамадан: Iа жұ мыс санатында +25°С, Iб жұ мыс санатында +24°С, IIа жұ мыс санатында +22°С, IIб жұ мыс санатында +21°С, III жұ мыс санатында +20°С. аспауы тиіс.

35. Сыртқ ы ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ы жоғ ары аудандарда орналасқ ан ө ндірістік ү й-жайларда, жылдың жылы кезең інде, тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз жұ мыс орындарында ауаның салыстырмалы ылғ алдылығ ын жоғ арылатуғ а жол беріледі, бірақ оның мө лшері осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 3-қ осымшада кө рсетілген ауаның ә ртү рлі температуралық параметріне сай кө рсетілген рұ қ сат етілген дең гейдің 10% аспауы керек.

36. Бұ л ретте жылдың жылы кезең інде ауаның рұ қ сат етілген температурасының жоғ ары дең гейін тұ рақ ты жә не тұ рақ сыз жұ мыс орындарында арттыруғ а жол беріледі, бірақ жең іл жұ мыс кезінде сә йкесінше +31+32⁰С, орташа ауырлық тағ ы жұ мыс кезінде +30+31⁰С, ал ауыр жұ мыс кезінде +29+30⁰, ал ауаның қ озғ алыс жылдамдығ ы секундына 0, 1 метрге артуы, салыстырмалы ылғ алдылығ ы рұ қ сат етілген жоғ арғ ы дең гейден басталатын ә рбір жоғ арылағ ан градус ү шін 5% тө мендеуі тиіс.

37. Технологиялық талаптарды жә не техникалық жолмен оларды орындауғ а мү мкіндіктер болмайтындық тан, соның салдарынан микроклиматтың рұ қ сат етілген нормативтік дең гейін белгілеу мү мкін емес ө ндірістік ү й-жайларда жұ мыскерлерді ыстық тан немесе суық тан (жергілікті ауаны тоң азыту, арнайы киімдерді қ олдану, жұ мыс уақ ыты мен демалу мө лшерін реттеу) қ орғ ау жө ніндегі іс-шаралар кө зделуі тиіс. Ыстық тан болатын жарақ аттардың алдын алу мақ сатында қ оршау қ ұ рылғ ыларының температурасы +45⁰С аспауы тиіс.

38. Жұ мыс орындары ө те тығ ыз орналасқ ан ү й-жайларда жергілікті жылу, суық немесе ылғ алды кө здер болмағ ан кезде температураны, салыстырмалы ылғ алдылық ты, ауаның жылжу жылдамдығ ын ө лшеу учаскелері осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 4-қ осымшағ а сә йкес ү й-жай бойынша біркелкі таралады.

39. Жұ мыс орындарында болу уақ ытының рұ қ сат етілген жоғ ары немесе тө мен дең гейіндегі ауа температурасы кезінде осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 5- қ осымшаның 1 жә не 2-кестелеріне сә йкес белгіленеді.

40. Шу спектрінің сипаттамасы бойынша:

1) кең белдеулі, ү здіксіз спектрлі, ені бір октавадан артық;

2) ү ндес, спектрінде айқ ын дискреттік ү ні бар деп бө лінеді.

41. Шудың ү ндес сипаты бір жолдағ ы дыбыстық қ ысым дең гейінің кө рші жолдағ ыдан 10 дБА-дан аз емес жоғ арылауы бойынша ү шінші-октавалық жолақ тардағ ы жиіліктерді ө лшеумен белгіленеді.

42. Шу уақ ытша сипаттамалары бойынша:

1) тұ рақ ты, қ олданыстағ ы стандартқ а сә йкес шу ө лшегіштің «баяу» деген уақ ытша сипаттамасындағ ы ө лшеулерде 8 сағ аттық жұ мыс кү нінде дыбыс дең гейі уақ ытпен 5дБА-дан артық емес ө згереді;

2) тұ рақ ты емес, қ олданыстағ ы стандартқ а сә йкес шу ө лшегіштің «баяу» деген уақ ытша сипаттамасындағ ы ө лшеулерде 8 сағ аттық жұ мыс кү нінде дыбыс дең гейі уақ ытпен 5дБА-дан артық ө згереді деп бө лінеді.

43. Тұ рақ ты емес шу:

1) тербелмелі – шу, дыбыс дең гейі ү здіксіз белгілі заң дылық сыз уақ ытпен ө згереді;

2) ү зік – шу, дыбыс дең гейі 5 дБА-ғ а сатылы жә не аралығ ының ұ зақ тығ ы 1 секундтан артық (бұ дан ә рі – сек) ө згереді, ол уақ ытта дең гейі тұ рақ ты болып қ алады;

3) импульсты – бір немесе бірнеше дыбыстық дабылдан тұ ратын, ұ зақ тығ ы 1 секундтан аз шу. Онда, шу ө лшегіштің – «им­пульс» жә не «баяу» деген уақ ытша сипаттамаларына сә йкес ө лшенген, дыбыстың импульстық дең гейі дБA I жә не дБА 7 дБА-дан аз ерекшеленеді.

44. L=20 lg х (Р: Р_о), формуласы бойынша анық талатын 31, 5; 63, 125, 250, 500, 1000, 2000, 4000 жә не 8000 герц (бұ дан ә рі –Гц) орташа геометриялық жиіліктермен октавалық жолақ тардағ ы дБА-дағ ы L дыбыстық қ ысымдардың дең гейі жұ мыс орындарындағ ы тұ рақ ты шудың сипаттамасы болып табылады:

мұ ндағ ы Р – дыбыстық қ ысымның орта квадраттық мә ні, Паскаль (бұ дан ә рі – Па);

Р_о– дыбыстық қ ысымның бастапқ ы мә ні. Ауадағ ы р_о=2 х 10^-5 Па.

45. Шамамен алынғ ан бағ а ү шін жұ мыс орындарындағ ы тұ рақ ты кең белдеулі шудың сипаттамасы ретінде шу ө лшегіштің «баяу» деген уақ ытша сипаттамасында ө лшенген жә не L_A=20 Ig х (Р _А: Р_{0_}), _{_}формуласы бойынша анық талатын дБА-дағ ы (бұ дан ә рі - L_A) дыбыстың тү зетілген дең гейін қ абылдауғ а рұ қ сат етіледі. Мұ ндағ ы Р_a— шу ө лшегіштің «А», Па. тү зетуін есепке ала отырып, дыбыстық қ ысымның орта квадраттық мә ні.

46. Осы нормативтерге сә йкес анық талатын дБА-дағ ы дыбыстың эквивалентті (энергиясы бойынша орташаланғ ан) дең гейі интегральды критерийі жұ мыс орындарындағ ы тұ рақ ты емес шудың сипаттамасы болып табылады.

47. Осы нормативтерге сә йкес анық талатын шу мө лшерін немесе шудың салыстырмалы мө лшерін тұ рақ ты емес шудың сипаттамасы ретінде пайдалануғ а жол беріледі.

Рұ қ сат етілетін доза ө ндірістік шудың ә сер етуінің 8 сағ аты ү шін оның рұ қ сат етілетін дең гейіне немесе кү ндізгі уақ ыттың 8 сағ аты ішіндегі ө ндірістен тыс шудың рұ қ сат етілген дең гейі немесе тү нгі уақ ыттың 8 сағ атының дең гейі сә йкес келгенде 1 дозағ а тең. Ө ндірістік жә не ө ндірістен тыс шудың жиынтық ә сер етуін бағ алау ү шін орташа тә уліктік доза пайдаланылады.

Шудың дозаларын есептеу осы Санитариялық қ ағ идаларғ а6-қ осымшағ а сә йкес дБА немесе дБ Аэкв-дегі дыбыстың нақ ты жә не рұ қ сат етілетін дең гейлері арасындағ ы айырмашылық бойынша жү ргізіледі.

48. Жұ мыс орындарындағ ы шуды ө лшеу осы Санитариялық қ ағ идаларғ а сә йкес орындалуы тиіс.

49. Ө ндірістік ү й-жайлардағ ы шудың дең гейлерін бө лудің кө рнекі графикалық кө рінуі ү шін шу карталары жасалуы тиіс.

50. Шу жұ мыскерлерге қ олайсыз ә сер еткен кезде шуғ а қ арсы іс-шаралар жү ргізіледі.

51. Жұ мыскерлердің кез келген октавалық жолақ тағ ы 135 дБА-дан жоғ ары дыбыстық қ ысым дең гейі бар аймақ тарда болуына рұ қ сат берілмейді.

52. Нормативті жиілік диапазоны тө мендегідей белгіленеді:

1) жергілікті діріл ү шін октавты жолақ тар тү рде орташа геометриялық жиілікте: 8; 16; 31, 5; 63; 125; 250; 500; 1000 Гц;

2) жалпы діріл ү шін октавты немесе 1/3 октавты жолақ тағ ы орташа геометриялық жиілікте: 0, 8; 1; 1, 25; 1, 6; 2, 0; 2, 5; 3, 15; 4, 0; 5, 0; 6, 3; 8, 0; 10, 0; 12, 5; 16, 0; 20, 0; 25, 0; 31, 5; 40, 0; 50, 0; 63, 0; 80, 0 Гц.

53. Қ оздыру кө зінде дірілді азайту бойынша мынадай негізгі шаралар орындалады:

1) дірілден оқ шаулау тіректері арқ ылы, қ атты тө сем, конструкциялық ү зіліс, ре­зонаторлар, қ аптама жә не басқ алардың кө мегімен дірілді оқ шаулау;

2) қ оршау конструкцияларды дірілден оқ шаулау, резонансты азайту қ ұ рылғ ыларын ұ йымдастыру, қ абырғ аларды, тө белерді, едендерді ө ң деу;

3) компрессорлық қ ұ ралдарды жабдық тау ү шін дірілді оқ шаулау фундаменттерін, ауаны желдету мен баптағ ыш жү йелерін, қ ондырғ ыларын қ олдану;

4) дірілді акустикалық тұ рғ ыдан ө ндірістік цехтардың, ү й-жайлардың жә не ғ имараттардың тиімді қ ұ рылыстық жә не кө лемді-жоспарлау шешімдері;

5) жаң а жә не қ олданыстағ ы қ ұ ралдарды, агрегаттарды жә не жабдық тарды ә зірлеу жә не жаң ғ ырту кезінде оның қ оздыру кө здеріндегі дірілді тө мендеуіне бағ ытталғ ан конструктивтік жә не технологиялық іс-шаралар;

6) учаскелер мен цехтарды қ айта жаң арту кезінде діріл бермейтін технологиялық процесстер мен агрегаттарды қ олдану, станоктар мен жабдық тарды орналастырудың неғ ұ рлым тиімді схемасын пайдалану;

7) машиналардың немесе жабдық тардың жұ мысы кезінде туындайтын дірілді конструкциялар мен материалдардың дірілді-демпфирлік қ асиеттері мен қ аттылығ ын ұ лғ айту, тө зімділігін жә не бө лшектердің басқ а да қ асиеттерін тұ рақ тандыру арқ ылы тө мендету;

8) жұ мыс орындарда тиімді діріл жә не шу жағ дайларын қ ұ ру бойынша ә кімшілік ү й-жайларды, ғ имараттардағ ы ө ндірістік цехтер мен учаскелерді тиімді жобалау.

54. Ең бекте діріл қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету ү шін ұ йымдастыру жә не емдеу-профилактикалық іс-шаралар кешені мыналарды қ амтуы тиіс: жұ мыскерлерді профилактикалық медициналық тексеріп-қ арауды; діріл қ аупі мамандығ ының адамдары ү шін ең бек пен демалыс режимдерін енгізуді жә не сақ тауды; дірілдің ә сер ету уақ ытын шектеуге бағ ытталғ ан; ө ндірістік гимнастиканың арнайы кешенін; жеке қ орғ аныш қ ұ ралдарын пайдалануды.

55. Діріл беретін қ ол машиналары мен қ ұ ралдарды, мақ саты бойынша емес жә не паспортынан ө згеше режимде жә не жұ мыстан тыс пайдалануғ а тыйым салынады.

56. Ө ң дейтін бө лшегі бар қ ол машинасының салмағ ы 100 кг аспауы тиіс. Салмағ ы 60 кг асатын машинаның (ішіне салынатын аспаптың, біріктірілетін тұ тқ аның, шланганың жә не басқ алардың массасын қ оса алғ анда) ұ стап тұ ратын қ ұ рал-жабдығ ы болуы тиіс.

57. Қ ол машиналармен жұ мыс жабық жылытылатын ү й-жайларда температурасы +16°С тө мен емес, салыстырмалы ылғ алдылығ ы 40-60 % жә не ауа қ озғ алысының жылдамдығ ы 0, 3 м/с аспайтын кезде жү ргізілуі тиіс, бұ л ретте сығ ылғ ан ауаның немесе пайдаланылғ ан булардың шығ уы қ олғ а ү рленбеуі жә не жұ мыскерлердің тыныс алу аймағ ын ластамауы тиіс.

58. Дірілі 12 дБ (4, 0 есе) асатын жә не кез келген октавтық жолақ тағ ы дыбыс қ ысымының дә режесі 135 дБ жоғ ары кө рсеткіштері бар машиналармен жабдық пен жұ мыс істеуге жә не оларды қ олдануғ а жол берілмейді.

59. Нақ ты діріл-шу жү ктемесін азайту жә не оның қ олайсыз ә серінің алдын алу ү шін жұ мыскерлер жеке қ орғ аныш қ ұ ралдарын пайдалануы тиіс.

60. Жұ мыскерге діріл жү ктемесінің спектральдық кө рсеткіштерінің нормалары осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 7-қ осымшада келтірілген.

61. Ө ндірістік ү й-жайларды табиғ и жарық тандыру ө ндірістік ғ имараттардың сыртқ ы қ оршайтын конструкцияларындағ ы ойық тар арқ ылы кү н сә улесінің тү суі есебінен жү зеге асырылады. Табиғ и жарық тандырудың тү рлері:

1) жоғ арғ ы – шатыр арқ алығ ындағ ы жарық фонарлары арқ ылы;

2) бү йірлік – сыртқ ы қ абырғ алардағ ы терезелер арқ ылы;

3) қ ұ рама – жарық фонарлары мен терезелер арқ ылы.

Табиғ и жарық тандырудың осы немесе ө зге жү йелерін пайдалану ү й-жайлардың қ олданылу мақ саты мен кө лемдеріне, оның ғ имарат жоспарында орналасуына, сондай-ақ жергілікті жердің климаттық ерекшеліктеріне байланысты.

62. I-III разрядты кө ру жұ мыстары бар ө ндірістік ү й-жайларғ а біріктірілген жарық тандыру орнату керек. Жұ мыс ү й-жайдың еденінен ә ртү рлі дең гейлердегі айтарлық тай кө лем бө лігінде жә не бос жұ мыс жерлерінде ә ртү рлі орналастырылғ ан кең істікте орындалатын ірі аралық қ ұ растыру цехтарында жоғ арғ ы табиғ и жарық тандыруды қ олдануғ а жол беріледі.

63. Адамдар тұ рақ ты болатын ү й-жайларда табиғ и жарық тандыру болуы тиіс.

64. Жарық ты генерациялау қ ағ идатымен ерекшеленетін қ ызу шамдары жә не газды-разрядты шамдар жасанды жарық тандыру кө здері болып табылады.

65. Жасанды жарық тандыру жұ мыс, апаттық, кү зет жә не кезекші деп бө лінеді.

66. Жасанды жарық тандыру жү йелері мыналарғ а бө лінеді:

1) ү й-жайдың барлық алаң ы бойынша шамшырақ тарды біркелкі орналастырғ ан кезде жалпы бірқ алыпты;

2) жабдық тар мен жұ мыс орындарын орналастыруды есепке ала отырып шамшырақ тарды орналастыру кезінде оқ шаулауғ а;

3) жалпы жарық тандыру жү йесіне – егер жұ мыс бекітілген жұ мыс орындары болмағ ан кезде, жабдық тарды жоғ ары тығ ыздық та орналастырғ ан кезде, кө ру жұ мыстарының жоғ ары емес дә лдігі кезінде цехтың кез келген нү ктесінде жү ргізілсе;

4) жергілікті – тек жұ мыс бетін жарық тандыру ү шін;

5) қ ұ рама – жоғ ары дә лдікті жұ мыстарды орындағ ан кезде, тік жә не кө лбеу беті бар жабдық кезінде, тү сетін жарық ты тұ рақ ты ө згертуді талап ететін жұ мыс беттерінде пайдаланылады.

67. Шамшырақ тар шаң ө тпейтін, жабық, судан қ орғ алғ ан, жарылыстан қ орғ алғ ан жә не химиялық белсенді ортағ а арналғ ан болуы тиіс.

68. Жұ мысшы жарық тандыру барлық ө ндірістік ү й-жайлар, сондай-ақ жұ мысқ а, адамдардың ө туіне жә не кө лік қ озғ алысына арналғ ан ашық кең істіктердің учаскелері ү шін кө зделеді. Табиғ и жарық тандырудың ә ртү рлі шарттарымен жә не ә ртү рлі жұ мыс режимдерімен аймақ тары бар ү й-жайлар ү шін осындай аймақ тарды жарық тандыруды бө лек басқ ару қ ажет.

69. Қ ажет болғ анда жұ мыс немесе апаттық жарық тандыру шамшырақ тарының бір бө лігі кезекші жарық тандыру ү шін пайдаланылуы мү мкін.

70. Ү й-жайлардағ ы жә не ғ имараттың сыртындағ ы жарық тандырудың нормаланатын сипаттамалары жұ мысшы жарық тандыру шамшырақ тары тә різді қ ауіпсіздікті жарық тандыру жә не (немесе) кө шіруді жарық тандыру шамшырақ тарын олармен бірлескен ә рекеттермен қ амтамасыз етуі мү мкін.

71. Ү й-жайларда I - III, IVа, IVб, IVв, Vа разрядттардағ ы жұ мыстарды орындағ ан кезде қ ұ рама жарық тандыру жү йесі қ олданылуы тиіс. Жалпы жарық тандыру жү йесін кө здеуге техникалық мү мкіндік болмағ анда немесе жергілікті жарық тандыру қ ұ рылғ ысы мақ сатқ а сай болмағ анда рұ қ сат етіледі, ол мемлекеттік санитариялық -эпидемиологиялық қ адағ алау органдарымен келісілген жарық тандырудың салалық нормаларымен нақ тыланады.

Бір ү й-жайда жұ мыс жә не кө мекші аймақ тар болғ ан кезде жұ мыс аймақ тарын оқ шауланғ ан жалпы жарық тандыру (жарық тандырудың кез келген жү йесінде) жә не оларды VIIIа разрядына жатқ ызып, кө мекші аймақ тарды аз қ арқ ынды жарық тандыру кө зделуі керек.

72. Қ ұ рама жү йедегі жалпы жарық тандыру шамшырақ тарынан тү сетін жұ мыс бетінің жарық тануы жергілікті жарық тандыру ү шін қ олданылатын жарық тың кө здеріндегі қ ұ рама жарық тандыру ү шін нормаланатын жарық тандырудың кемінде 10%-ын қ ұ райды. Бұ л ретте жарық тандыру разрядты шамдар кезінде кемінде 200 лк, қ ызу шамдары кезінде кемінде 75 лк қ ұ райды. Қ ұ рама жү йедегі жалпы жарық тандырудың жарығ ы тек негіздеме болғ анда разрядты шамдар кезінде 500 лк астамды жә не қ ызу шамдары кезінде 150 лк астамды қ ұ райды.

Табиғ и жарығ ы жоқ ү й-жайларда қ ұ рама жү йедегі жалпы жарық тандыру шамшырақ тарынан тү сетін жұ мыс бетінің жарық тануы бір сатығ а кө терілуі тиіс.

73. Ең кө п жарық тандырудың ең аз жарық тандыруғ а қ атынасы I - III разрядтардағ ы жұ мыстар ү шін люминесцентті шамдар кезіінде 1, 3, жарық тың басқ а кө здері кезінде – 1, 5, IV-VII разрядтардағ ы жұ мыстар ү шін – 1, 5 жә не сә йкесінше 2, 0 аспауы тиіс.

Жарық тандырудың біркелкі еместігі технология шарттары бойынша жалпы жарық тандыру шамдарын алаң дарда, колонналарда немесе ү й-жайлардың қ абырғ аларына орнатуғ а болатын жағ дайларда ғ ана 3, 0-ге дейін жоғ арылатуғ а рұ қ сат етіледі.

74. Ө ндірістік ү й-жайлардағ ы жұ мыс жү ргізілмейтін ө ткелдер мен учаскелердің жарық тандырылуы жалпы жарық тандыру шамшырақ тарынан тү сетін нормаланатын жарық тандырудың 25%-нан асырмай, бірақ разрядты шамдар кезінде кемінде 75 лк жә не қ ызу шамдары кезінде кемінде 30 лк қ ұ рауы тиіс.

75. Толық автоматтандырылғ ан технологиялық ү дерісі бар цехтарда жабдық тардың жұ мысын бақ ылау ү шін жарық тандыру, сондай-ақ жө ндеу-реттеу жұ мыстары кезінде қ ажетті жарық тандыруды қ амтамасыз ету ү шін жалпы жә не жергілікті қ осымша қ осылатын шамшырақ тар кө зделуі керек.

76.Жалпы жарық тандыру (жарық тандыру жү йесіне қ арамастан) шамшырақ тарынан тү сетін шағ ылысу кө рсеткіші осы Санитариялық қ ағ идаларғ а 8-қ осымшада кө рсетілген мә ндерден аспауы тиіс.

Ұ зындығ ы шамшырақ тардың еденнен аспалы ілінуінің қ ос биіктігінен аспайтын ү й-жайлар ү шін, сондай-ақ адамдар уақ ытша болатын ү й-жайлар ү шін жә не ө туге немесе жабдық тарғ а қ ызмет кө рсетуге арналғ ан алаң дар ү шін шағ ылысу кө рсеткіші шектелмейді.

77. Жұ мыс орындарын жергілікті жарық тандыру ү шін жарық тү сіретін шағ ылдырғ ыштары бар шамшырақ тар пайдаланылуы керек. Шамшырақ тар олардың жарық тү сіретін элементтері жарық тандырылатын жұ мыс орнында жә не басқ а жұ мыс орындарында жұ мыскерлердің кө зіне тү спейтіндей орналастырылуы тиіс.

Жұ мыс орындарын жергілікті жарық тандыру жарық тандыруды реттеуіштермен жабдық талады.

78. Ажыратудың ү ш ө лшемді объектілері бар кө ру жұ мыстарын жергілікті жарық тандыру:

1) фонның диффузиялы шағ ылысуы кезінде — оптикалық ось тігіне кемінде 30° бұ рышқ а жұ мыс орнының орталығ ына бағ ытталғ ан кезде оның жұ мыс бетінің ү стіне орналасу биіктігіне жарық тү сетін бетінің ең ү лкен сызық тық ө лшемінің қ атынасы кемінде 0, 4 қ ұ райтын шамшырақ пен;

2) фонның бағ ытты-шашыраң қ ы жә не аралас шағ ылысу кезінде оның жұ мыс бетінің ү стіне орналасу биіктігіне жарық тү сетін бетінің ең кіші сызық тық ө лшемінің қ атынасы кемінде 0, 5, ал оның жарық тығ ы – 2500-ден 4000 кд/м² дейінгі шамшырақ пен орындалуы керек.

79. Жұ мы