Лесті бет

Бұ л бө лшектің жалпы беттік кө лемі немесе массасы. Ү лесті бет - бұ л негізгі қ асиеттердің бірі, ол белгілі бір дә режеде кинетиканы анық тайды. Ү лесті бет – формағ а, материалдың тығ ыздығ ына жә не бө лшектің ө лшемдеріне байланысты. Ү лесті беттің анық тауының екі бағ ыты бар.

1- газө тімділікке негізделген ә діс. Товарова ә дісі

зерттелетің ұ нтақ ты кюветағ а орналастырады. (5)кранды ашқ ан кезде асператордан (4)ағ атын сұ йық тық тү тікшеде сиретілу тұ ғ ызады. Ол монометрмен (3)ө лшенеді. Қ ысым ә серінен ұ нтағ ы бар тү тіктен газ сорылады жә не процестің динамикасы формағ а жә не бө лшектің ө лшемдеріне байланысты ә ртү рлі болады. Ү лесті бет келесі формуламен анық талады:

Ө -ұ нтақ тың тығ ыздығ ы; А- кюветаның қ олдану қ имасы; Р- монометр кө рсеткіші; ρ - ұ нтақ тың сеппелі тығ ыдығ ы; q- ауа жылдамдығ ы; ŋ - ауа тұ тқ ырлығ ы; Н- кюветадағ ы ұ нтақ тың биіктігі; 14- эмперикалық клэфицент

2- физикалық адсорбцияғ а негізделген ә діс. Бранауи Элит Теллер

Бұ л ә діс физикалық адсорбцияны қ олдануғ а негізделген. Вандервальс кү шінің ә серінен бө лшектің бетіне моно молекулалар қ алыптасады. Ұ нтақ бетіндегі адсорбирленген газ кө лемін анық тап, жә не газ малекуласының ө лшемдері мен ұ нтақ тың массасын біле отырып удель. Поверхн анық тауғ а болады. Vm- бө лшектің бетіндегі адсорберленген кө лем, Vµ- мольдік кө лем N-авагадро саны G- бір малекуланың алатын кө лемін; m-ө лшенген ұ нтақ тың массасы.

Ұ нтақ тардың технологиялық қ асиеттері: анық тамасы, анық тау ә дістемесі, ө лшем бірліктері.

Ұ нтақ тың технологиялық қ асиеттеріне:

1 дозалауы, яғ ни ақ қ ыштығ ы

2 форманы толтыру қ асиеті, яғ ни бұ рыштың табиғ и жақ тауы

3 Сеппелі тығ ыздық

4 вибротығ ыздығ ы

5 тығ ыздау

6 престеу

7 ұ нтақ ты пішіндеу

Ақ қ ыштық – ауырлық кү штің ә серінен ұ тақ тар белгілі бір ө лшемдермен колибровалы тесігі арқ ылы d=2, 5мм себілуі. Ол бө лшектің мө лшеріне, формасына, беттің жағ дайына, ылғ алдылығ ына байланысты.

Бұ рыштың табиғ и жақ тауы – себілген ұ нтақ тың горизонтальді беткейіндегі конустың бұ рыш қ ұ райтын бү йірлері атайды. Ол бө лшектің мө лшеріне, формасына, беттің жағ дайына, ылғ алдылығ ына байланысты.

Сеппелі тығ ыздық – бұ л ұ нтақ тың себу кезіндегі кө лемінің массасы.

Вибротығ ыздық – бұ л вибротығ ыздалу операциясынанкейінгі ұ нтақ тың массасы.

Тығ ыздау – бұ л ұ нтақ тың қ ысым немесе вибрация ә серінен оның кө лемінің ө згертуін айтады. Кө бінесе цилиндрлік пресформада 200-800МПа қ ысымда жү реді.

Престеу – қ ысымның ә серінен ұ нтақ тың белгіленген форма, ө лшем, тығ ыздық қ а ие болуын айтады.

Ұ нтақ ты пішіндеу – ұ нтақ қ а берілген форманы кеуектіліктің кез-келген диапазонында ө згертпеуі.

Нтақ тарды пішіндеу. Пішіндеу ә дістерінің жіктелуі. Теорияның негіздірі. Пішіндеу массаларды дайындау: қ ұ рғ ақ, икемділікті, сұ йық ақ қ ыштық ты массалар.

Пішінге келтіру ә діс-ң жіктелуі.

1 Престеу-преспішін-де сыртқ ы кү ш ә серімен ұ нтақ -ғ а белгіленген физ-мех қ асет-р ж/е пішін беру, тығ ыздау.

Кү ш тү сіру сұ лбасы б/ша:

Біржақ ты; екіжақ ты; изостат-қ

Кү ш тү сіру сипаттамасы б/ша: Вибрац-қ, статик-қ, динамик.

Температура б/ша: Суық престеу(бө лме темп); Ыстық

Пішіндеу ортасы б/ша: тотық тыру, инертті, реакциялық, вакуумді

Механизация дә режесі б/ша: қ олмен, прессавтомат-да престеу

Тығ ыздау кү шін жасау ә дісі б/ша: пневмохим, гтдродинам, жарылғ ыштық т.б.

Пішінделетін масса тү рі б/ша: Қ ұ рғ ақ; Жартылай қ ұ рғ ақ; Пласт-қ

Мү штіктік пішін-у. Арнайы қ ұ рылғ ы-мү штік арқ иілгіш пресмасса-н редуцир-у жолы-н берілген физ-мех қ асиет-н ж/е пішін беру.

1-плунжер, 2-контейнер, 3-мү штік, 4-иілгіш масса, 5-пішінделетін бұ йым

3)Ұ нтақ тар илегі (прокатка)Айналатын валка-ң арасым ө ткізу рақ ылы пішін мен

1-бункер, 2-ұ нтақ, 3-валкалар, 4-пішінделг ұ нтақ

4) Шликерді пішіндеу.Шликер-ді пішінге қ ұ ю ж/е байланыстырғ ышты алу жолым тығ ыз-у, пішін ж/е қ асиет-р беру

5) Газофазалы пішіндеу.Зат-ң булануы ж/е конденсациясы жолым пішін мен қ асиет-р беру тығ ыздау

Престеу – бұ л ұ нтақ ты денеге сыртқ ы кү штердің ә серімен пресформада белгілі бір пішінді, мө лшерді, физико-химиялық қ асиетті беру.

Престеу ә дісінің тү рлері:

1Кү штің ә сер етуі бойынша – біржақ ты, екіжақ ты, изостатикалық (кө пжақ ты)

2 Кү штің сипаттамасы бойынша – статикалық, динамикалық, вибрациялық

3 Температура бойынша – сұ ық бө лме температурасында, ыстық жоғ арғ ы температурада

4 Кү йежентектеу ортасында – вакуумдық, инерттік ортада (аргон), реакциондық ортада (оттегі, азот, сутегі).

Қ олданылуы:

1 Материалдың тығ ыздығ ы жоғ ары болу қ ажет

2 Ауамен ә рекеттесуі метал ұ нтағ ының тотық сыздануын алдын алады

3 Технологиялық жә не эксплуатациялық қ асиеттерді жақ сартады.

5 Механизациялау дә режесі бойынша – автоматты тү рде адамның қ атысуынсыз жұ мыс істейді, қ олмен

6 Тығ ыздалушы кү штің бар болумен – гидравликалық, гидродинамикалық, пневмомеханикалық, жарылысты престеулер.

Пішіндеу массаларын дайындау келесі тү рлерге бө лінеді:

1 Қ ұ рғ ақ – ылғ ылдылығ ы 0, 2-0, 3% аспайтын ұ нтақ.

2 Жартылай қ ұ рғ ақ – байланыстырғ ыш біркелкі таралғ ан ұ нтақ байланыстырғ ышты ұ нтақ тардың пішінделуін жақ сарту ү шін қ осады. Байланыстырғ ыш кө бінесе керамикалық материалдан ұ нтақ жасау ү шін қ олданылады. Жартылай қ ұ рғ ақ массаларда байланыстырғ ыш ретінде: поливенильді спирт, карбометил целюлоза ертіндісі, каучуктың бензиндегі ертіндісі қ олданылады. Байланыстырғ ыш жалпы заттың 3-10% қ ұ райды. Жартылай қ ұ рғ ақ массалардың технологиялық қ асиеттерін жақ сарту ү шін жартылай қ ұ рғ ақ массаларды арнайы аппараттарда тү йіршіктейді, ұ яшығ ының ө лшемі 0, 5-5мм болатын елеу арқ ылы елейді. Алынғ ан тү йіршіктерді кептіреді, сонын салдарынан массалар сусымалы болады.

3 Икемділікті – қ амыр тә різді консистенция, қ атты фаза жә не сұ йық пластификатордан дисперсті калойдты материал тұ рады. Ұ нтақ тың бө лшектері мен сұ йық пластификатор ө зара физико-химиялық ә рекеттеседі.

Бө лшектердің арасындағ ы байланыс кү ші қ атты жә не сұ йық фазалардың табиғ атына, бө лшектердің ө лшемдеріне, қ абаттың қ алың дығ ына байланысты.

Икемділікті фазаның жартылай қ ұ рғ ақ тан айырмашылығ ы – сұ йық фазаның табиғ атына байланысты. Себебі, сұ йық фаза сұ йық фазада байланыстырғ ыш қ ызметін емес, пластификатор қ ызметін атқ арып тұ р. Аталғ ан айырмашылық материалғ а пластикалық деформациялануғ а мү мкіндік береді.

4 Сұ йық -ақ қ ышты массалар (шликерлер) – сұ йық тық тағ ы ұ нтақ бө лшектерінің орнық ты суспензиясы.

Келесі қ осымша қ асиетттермен сипатталады:

1) Ақ қ ыштық - массаның кү рделі формаларды толтыру қ асиеті. Ақ қ ыштық материадың тұ тқ ырлығ ымен сипатталады. Тұ тқ ырлық неғ ұ рлым кө п болса, ағ ғ ыштық соғ ұ рлым тө мен болады.

2) Тұ рақ тылық – материалдың белгілі бір уақ ыт аралығ ында материалдың қ абатттарғ а бө лінбеу қ асиеті.

Тұ рақ тылық бө лінеді:

· Седиментациондық – ауырлық кү шінің ә серінен бө лшектердің тұ нуы.

· Агрегаттық – бө лшектерден агломератттар тү зілу процесімен сипатталады.

· Қ оюлану – уақ ыт бойынша тұ тқ ырлық тың ө згеруі.

Қ атты фаза жә не оның сипаттамасы.

Дисперстілік – ақ қ ыштық, тұ рақ тылық, қ оюлану сияқ ты қ асиеттерді анық тайды. Ұ нтақ неғ ұ рлым ірі болса, шликердің ақ қ ыштығ ы соғ ұ рлым жоғ ары, бірақ седиментациондық тұ рақ тылығ ы тө мен болады.Жоғ ары дсперсті ұ нтақ тар ақ қ ыштық ты тө мендетеді, тұ рақ тылық ты жоқ арлатады. Жоғ ары дисперсті ұ нтақ тар меншікті кө лемдері ү лкен болғ андық тан, сұ йық фазаны кө п мө лшерде қ ажет етеді. Сұ йық тық тың кө п болуы кү йежентектеуге кері ә серін тигізеді, яғ ни жарық тар пайда болуы мү мкін.

Сфера бө лшектер ү шін ең ынғ айлы форма. Тү йіршіктердің оптималды қ ұ рамы тә жірибе жү зінде жасалады.

Сұ йық фазағ а келесі қ асиеттер тә н болу керек:

1 жанбайтын болу керек

2 улы болмау керек

3 будың қ ысымы тө мен болу керек (қ алыпты жағ дайда оң ай булану керек)

4 тұ тқ ырлығ ы тө мен болу керек

5 қ атты фазамен химиялық ә рекеттеспеуі керек

Сұ йық фаза ретінде су, глицерин, парафин, воск, сұ йық заттарды қ олдануғ а болады.

Суық престеу қ атаң дық ты пішіндерде. Сұ лбалар. Пресс-қ ұ рал сайман. Технологиялық параметрлер.

Қ ұ ралдың қ ұ рлымына байланысты престеу формасы кү штің тү суіне байланысты таң далады. Кү ш материал бетіне бірқ алыпты тү суі керек.

Престеудің топтары:

1 топ: бір жақ ты – биіктіктің диаметрге қ атынасы 0, 8 кіші болғ анда, екі жақ ты- 0, 8 ү лкен болғ анда, екі жақ ты престеу біржақ ты приводта.

3 топ: екі жақ ты престеу екі жақ ты приводта, екі жақ ты престеу бір жақ ты приводта серпімді матрицамен.

5 топ: екі жақ ты престеу ү ш жақ ты приводта, екі жақ ты престеу бір приводты серпімді матрицамен.

Сұ ық престеудің сұ лбасы:

Пресстің класификациясы: механикалық, гидравликалық.

Механикалық престің сұ лбасы:

1 пресс стө л – матрица стө лі бекітіледі

2 ползун - пуансон пресформасы бекітіледі

3 бағ ыттаушы

4 кривошип

5 тректер

6 тісті маховик

7 привод

Жұ мыс істеу принципі:

Айналмалы маховик 6 энергияны реттейді. Маховик айналу осі кривашиттің айналу осімен қ осылады. Соң ғ ы айналым 2 кривошитті шатунның механизмін қ ұ райды. Ползунның жұ мыс кезінде ұ нтақ тығ ыздану жұ мысына айналады.

Артық шылығ ы: жұ мыстың жоғ арғ ы қ арқ ындылығ ы, ө німділіктін жоғ ары болуы.

Кемшілігі: іске қ осылмауы, энергияның бітуін байланысты.

Гидравликалық престің сұ лбасы:

1 прес стө лі

2 траверс

3 бағ ыттаушы

4 кү штік гидравликалық цилиндр

5 поршень

6 реттеуші қ обдиша

7 гидравликалық насос

8 майлы бак

Жұ мыс істеу принципі:

Насос жоғ ары қ ысымды сұ йық ты 6 қ обдишағ а береді. Сұ йық реттеуші қ обишадан труба арқ ылы 4 кү штік гидравликалық цилиндрге ө теді. 2 таверса 5 поршенмен байланысады. Сұ йық ты қ ысымына бағ ынып, ұ нтақ ты тығ ыздайды.

Артық шылығ ы: ә мбебаптылығ ы, Кемшілігі: ө нім тө менділігі.