V А тобы элементтеріне жалпы сипаттама.

ДӘ РІС 3

Дә ріс тақ ырыбы: V А тобы элементтері.

Дә ріс тексті

V А тобы элементтеріне жалпы сипаттама.

VА тобы элементтері – , , , , - галогендер жә не халькогендер терминдеріне ұ қ сас «пниктогендер» деп аталады, атау типтік элементтер мен символдарынан тү зілген. Жоғ арыдан тө мен топ бойынша электрондық қ абаттың артуына байланысты элементтер қ асиеттерінің ө згерісінде екіншілей периодтық байқ алады.

Типтік элементтер азот пен фосфор арасында айтарлық тай айырмашылық бар:

1) жай зат азот – газ, жай зат фосфор – қ атты зат;

2) ақ фосфор молекулалық азотқ а () қ арағ анда анағ ұ рлым химиялық активтірек;

3) атомдық азот, атомдық фосфорғ а қ арағ анда активтірек;

4) , ;

5) азоттың атомдық радиусы (0, 052 нм) фосфордан ~1, 8 еседей аз.

Себебі: орбиталь кайносимметриялы, кайносимметриялы орбиталь жоқ, фосфорда бос орбиталь бар, сондық тан оның электрондары азотқ а қ арағ анда ядромен ә лсіз байланысқ ан.

Егер азот қ ос жә не ү ш байланыс тү зуге ұ мтылса, ү лкен радиусты фосфор керісінше байланыстарын жә не полимерлі қ осылыстар тү зуге бейім.

Мышьяк топшасы элементтері () кесек кү йінде металдық ө ткізгіштікке ие. Фосфордан висмутқ а қ арай +3 тотығ у дә режесінің тұ рақ тылығ ы артады, контракциясы болғ андық тан инертті жұ п.

Сыртқ ы электрондарды экрандайтын ішкі жә не қ атпарлары болғ андық тан қ атарында екіншілей периодтық байқ алады. Осының нә тижесінде қ атардың ортаң ғ ы элементі сурьма ү шін +5 тотығ у дә режесі мышьякқ а жә не висмутқ а қ арағ анда кө бірек тұ рақ ты.

Теріс тотығ у дә режесі азотқ а тә н жә не висмут ү шін іс жү зінде іске аспайды. Бұ л жағ дай висмуттың металл, ал пен жартылай металл екендігін сипаттайды.