Тақырып. Сырғанау және тербелу подшипниктері.

Подшипниктер біліктермен ө стердің тірегі ретінде қ олданылады жә не олардың еркін айналуын қ амтамасыз етеді. Подшипниктер радиалды жә не ө стік кү штерді қ абылдап, оларды машинаның рамасына станинасына таратады. Подшипниктер ү йкеліс тү ріне байланысты екі тү оге бө лінеді:

1. Сырғ анау подшипниктері. Бұ л подшипниктердің ішкі беті біліктер мен ө стер бетімен жанасады жә не олардың арасында ө зара сырғ анау пайда болады.

2. Домалау подшипниктері. Бұ л подшипниктерде біліктер мен тіректер арасында шриктер мен роликтер орналастырылады. Сондық тан оларды домлау ү йкелісі пайда болады.

Сырғ анау подшипниктері. Қ азіргі кезде сырғ анау подшипниктері машина жасау ө ндірісінде кең інен пайдаланылуына байланысты олар тек тө менде кө рсетілген жағ дайларда ғ ана қ олданылады:

1. егер біліктердің салмағ ы ауыр болып, біліктердің подшипниктеріне ө те кө п кү ш тү сетін болса;

2. егер білікке ү лкен соқ қ ы немесе айнымалы кү штер ә сер ететін болса;

3. қ ұ растыру жағ дайына, алынып-салынуына (ауыспалылығ ына) байланысты (иінді біліктерде)

4. біліктер бірімен бірі жағ ын орналасқ ан жағ дайларда;

5. конструкцияның қ арапайымдылығ ына жә не тез алынып-салынуына байланысты.

Подшипниктер корпустан жә не астардан тұ рады. Подшипниктердің астарларын антифрикцилық материалдардан жасайды жә не олардың тозуына байланысты асатарлар ауыстырмалы болуы қ ажет (кө бінесе астарларды екі бө лікке бө лінетін етіп жасайды, себебі тозғ ан жағ дайда ауыстыру оң ай). Астарлардың берік болуы ү шін олар болаттан шойыннан немесе антифрикциялық материалдардың қ ұ ймасынан жасалады. Ө те жоғ ары жылдмдық пен айналатын жә не ө те жоғ ары қ ысымда жұ мыс істейтін бө лшектерде қ алайы қ осылғ ан баббиттер, қ орғ асын қ осылғ ан қ ола жә не кейбір алюминий мен темір қ осылғ ан қ ола қ олданылады.

Домалау подшипниктері. Қ азіргі кезде біздің подшипник жасау ө неркә сібіміз домалау подшипниктерінің мың нан астам тү рін шығ арады. Ал олардың ішкі диаметрлерін 1 мм-ден 5 м-ге дейін, салмағ ын 0, 5 г-нан 3, 5 т-ғ а дейін жуық тап жасайды. Кө бінесе домалау подшипниктері домалау жолдары (науашалары) бар сыртқ ы жә не ішкі шығ ыпшық тан, осы шығ ыршық жолдарында домалайтын шариктерден немесе роликтерден (домалау бө лшектерінен) жә не сеператордан тұ рады. Сеператор домалау бө лшектерін бір-бірінен бө ліп бағ ыттап, олардың дұ рыс жұ мыс істеуін қ амтамасыз етеді.

Бірқ атар жағ дайларда домалау подшипниктеріннің ө лшемдерін кішірейту ү шін шығ ыршық тардың алынып тасталуы мү мкін. Мұ ндай подшипниктерде домалау бө лшектері біліктегі немесе ө стегі домалау жолдарында (науашаларда) қ озғ алып тұ рады.

Сырғ анау подшипниктерімен салыстырғ ында домалау подшипниктері аса кө п кү тімді қ ажет етпейді жә не жұ мыс кезінде мұ ндай ү йкеліс бө лшектерінің қ ызуы шамалы болады. Сонымен бірге бұ л подшипниктерде ү йкеліс кү шінің моменті мен жү ргізу моменті аз жә не майлау материалы да кө п жұ мсалмайды. Міне осы артық шылық тр домалау подшипниктерінің машина жасау жә не прибор жасау ө неркә сіптерінде кең інен қ олданылуын қ амтамасыз етеді. Домалау подшипниктері кең інен стандартталғ ан жә не оларды ө ндіру ісі мамандандырылғ ан заводттарды шығ ырланғ ан. Бұ л заводтарда домалау подшипниктерін жаппай ө ндіру олардың сапасының жоғ ары жә не бағ асының тө мен болуына мү мкіндік береді.

Осындай артық шылық тарымен қ атар домалау подшипниктерінің сырғ анау подшипниктеріне

қ арағ анда бірқ атар кемшіліктері де бар. Атап айтқ анда, жоғ ары бұ рыштық жылдамдық пен ү лкен кү ш ә сер еткенде подшипниктердің шыдамдылығ ының кемуі; соқ қ ы жә не айнымалы кү штерді қ абылдау шектілігі; ү лкен кү штерде жұ мыс істейтін подшипниктердің диаметрлерінің ү лкен болуы; подшипниктерді аз шығ арғ анда олардың қ ымбатқ а тү суі. Осығ анорай тиісті машина жасау ө неркә сібінің кейбір салаларында домалау подшипниктерінің орнына сырғ анау подшипниктері шығ арылады..