Тақырып: Философиядағы адам мәселесі.

Философия тарихындағ ы адамның шығ у тегі жә не оның мә ні туралы идеялар. Адам мә селесі, оның ішінде шығ у тегі, мә ні табиғ аттағ ы орны жә не қ оғ амдық ө мірдегі рө лі мә селелері фундаменталдық философиялық тақ ырыптардың бірі болып табылады. Философия пайда болғ аннан қ азіргі уақ ытқ а дейін адам оның басты назарында болды, ал бү гігі кү ндері адам ә рекетінің ә р тү рлі қ ырларын зерттеуді негізгі мақ сат тұ татын ө зге де ғ ылыми салалар пайда болады. Ежелгі Қ ытай философиясы да адам туралы ө зіндік ілімқ алыптастырады. Оның ең кө рнекті ө кілдерінің бірі Конфуций болып табылады. Оның тү пкі тұ жырымы ретінде «аспан» концепциясын алуғ а болады, ө йткені ол ә лем мен адам дамуын анық тайтын тек табиғ ат бө лігі ғ ана емес, жоғ арғ ы рухани кү шті де білдіреді. Демокрит-адам туралы ілімдегі материялисттік моноизмнің ө кілі. Демокрит бойынша, адам табиғ аттың бө лігі, табиғ ат сияқ ты ол да атомдардан тұ рады. Адамның жаны да атомдардан қ ұ ралады. Платон бойынша, адам ө мірінің мә ң гі трагизмі жанның тұ тастығ ында жә не жан мен тә ннің қ арама-қ арсылығ ында.

Аристотель концепциясында адам қ оғ амдық, мемлекеттік, саяси деп қ арастырылады. Жә не адамның бұ л ә леуметтік табиғ атты оны жануарлардан да, «адамгершілік тұ рғ ыда жетілмегендерден» де, «жоғ арғ ы адамнан» да ерекшелендіреді. Ортағ асырларда адам ең алдымен қ ұ дай бекіткен ә лемдік тә ртібінің бө лігі ретінде қ арастырылады. Ортағ асырлық христяндық философияның кө рнекті ө кілі Аврелий Августиннің пікірінше, адам- бір-біріне тә уелсіз жан мен тә ннің қ арама-қ айшылығ ы.Алайда, тек жан ғ ана адамды адам ете алады. Ж.Ламетридің «Адам - машина» деп аталатын жұ мысында механистік материализм кө з қ арасы негізделді.Ол бойынша, тек біртұ тас материалдық субстанция ғ ана ө мір сү реді, ал адам ағ засы сағ ат тетігі тә різді дербес оталатын машина.Канттың пікірінше, адам бір жағ ынан табиғ и қ ажеттілікке жатса, екінші жағ ынан адамгершілік еркіндік пен абсолюттік қ ұ ндылық тарғ а жатады.Сезімдік ә лемнің қ ұ раммдас бө лігі ретінде ол қ ажеттілікке бағ ынса, ал руханилық тың тасымалдаушысы ретінде ерікті.

Гегельдің антропологиялық концепциясы, оның бү кіл философиясы сияқ ты рационализммен тұ нып тұ р.Адамның жануардан артық шылығ ының ө зі, ең алдымен адамзатқ а оның аамдығ ы туралы хабар беретін ойлауында.Экзистенциализм, ең біріншіден, индивидулады адам ө мір сү руінің шынайылығ ына мазасызданды.Ол еркіндікті табиғ илық тан да, барлық тұ лғ асыз кү штерден де іздейді.Алдынғ ы орынғ а сезім, бірақ жай ғ ана сезім емес, сезіну, аландау, мазасыздану ү дерісі шығ ады.

Дара адам (индивив) – кө птің бірі, жалпы адамзаттың нақ ты ө кілі, дара. Кө птің бірі болу ү шін оғ ан жалпы адамзатқ а тиісті қ асиеттер мен келбетке ие болса болғ аны. Оның санасы жоғ ары ма, жоқ па, елмен сө йлесе ала ма, ә лде сө йлесе алмай ма, бұ лардың оғ ан қ ажеті аз. Ә лемде қ анша миллиард адам бар, соның ә рқ айсысы – жеке-дара адам. Ерекшелікті адам (индивидуальность). Ол - ө зіндік, тек соғ ан тә н дауысы, жү ріс-тұ рысы, білімі, бет пішіні, тү р-сипаты, азаматтық қ асиеті, т.б. бар адам. Ерекшелікті адам – сол қ асиеттермен қ айталанбас феномен. Ол дү ниеге бір-ақ рет келеді, ә ркімнің орны бө лек. Кісі, тұ лғ а, жетілген кә мелетке жеткен адам. Жас нә ресте де, бала да – адам. Олардың нақ ты ерекшеліктері бар. Бірақ олар кісі болғ ан жоқ, кә мелетке жетпеген. Кісі деп ер жеткен, бұ ғ анасы қ атқ ан, ақ ылы толғ ан, ө з ісіне ө зі жауап бере алатын адамды айтады. Ондай адамның дү ниеге кө зқ арасы бар.

Кісі дегеніміз – жаң а сапалы, индивидтің ө зімен бірге іштен тумағ ан, белгілі тарихи-мә дени ортада ө тетін ө мір барысында қ алыптасатын ә леуметтік-психологиялық жә не моральдық қ асиеттер қ осындыларының иесі, ақ иқ атты, болмысты тануғ а жә не ө згертуге бағ ытталғ ан жасампаз ә рекет субъектісі.

Ә леуметтану индивидке сырттан еріксіз танылатын жай емес, керісінше, оның белсенді араласумен, ө зінің қ имылы мен мінез-қ ұ лқ ын, қ оғ ам талабына лайық тап, ү немі дұ рыс жолғ а салып, ө згертіп отыруы арқ ылы іске асады.