Тақырып: ХІХ-ХХ ғасырдын басындағы орыс философиясы

Орыс философиясының ерекшеліктері. Ресейдің дамуын еуропалық ү лгі бойынша насихаттайтын бағ ыт-бұ л батысшылдық. Бұ л бағ ыттың ө кілдері қ атарына А.И.Герцен, Н.П. Огарев, К.Д. Кавелин, Н.Г.Чернышевский, Т.Н. Грановский сияқ ты ойшылдар жатады, олармен В.Г.Белинский, И.С. Тургеневтер тығ ыз қ атнас орнатты. Олардың барлығ ы шіркеуді сынап, материализмге сү йенді, бұ л ағ ымнан орыстың революциялық демократтары ө сіп шық ты. Басшылдар Ресейдің «еуропаландыру» идеясые насихаттады жә не қ орғ ады. Олардың пікірінше, ел Батыс Еуропағ а бағ дар ұ стай отырып, тарихи қ ысқ а уақ ыттың ішінде экономикалық жә не мә дени артта қ алушылығ ын жойып, еуропалық жә не ә лемдік ө ркениеттің толық қ анды мү шесі болуы тиіс. Славянофильдік болса орыстың ерекше философиялық – идеологиялық ағ ымы болып табылады. Славянофильдер Ресейдің ә лемдегі ерекше мессияндық (қ ұ тқ арушылық) идеясын негіздеді. Славянофильдік ө кілдері батысшылдарғ а да, революциялдық демократтарғ а да қ арсы шық ты. Бұ л бағ ытта діни орыс философиясы ө сіп шық ты. Славянофильдіктің негізін қ алаушылар А.С. Хомиков, И.В. Киреевский, К.С. Аксоков, Ю.Ф. Самариндер болды. Бұ л идеялық позицияғ а В.И. Даль, А.Н. Островский, В.И. Тютчев сияқ ты ақ ын жазушылар жақ ын болды. Бұ л қ оғ ам қ айраткерлерінің шығ армашылығ ы бойынша, философия-Ресей ө ркениетті елдермен бірқ атар болу ү шін Батыстапн алынғ ан ү лгілердің бірі емес, ұ лттық дамудың рухани жетістіктері шең беріндегі қ ажетті элемент. Еркіндік пен қ ажеттілік ү йлесімділігі мә селесін шешу ү шін славянофильдер ө здерінің философиялық кө зқ арастардағ ы маң ызды принцп- соборшылдық ұ ғ ымын енгізді. Бұ л ұ ғ ымдыдаярлағ ан А.С. Хомяков (1804-1860). Ол Русьтегі патриархалдық ө мірді қ алпына келтіру, «Қ асиетті Русь» идеялдарына бет бұ ру, православиені ең жоғ арғ ы бастау ретіндегі концепциясын бекіту сияқ ты идеяларды қ олданды. Орыстың діни философиясы. Мистикалық бағ ытта ең алдымен В.С.Соловьевті бө ліп атауғ а болады. В.С.Соловьев (1853-1900) діни орыс философиясының, білімнің біртұ тастығ ы мен бү тіндігі туралы идеяның негізін қ алаушы, орыстың кө рнекті християндық философы. В.С.Соловьев философиясы діни философиялық дә стү рдің бү кіл рухы мен кейпін білдіреді. Кө птеген ірі философтар ө здерін Соловьевтің ізбасарлары ретінде санайды. дә уіріне Трубецкой шығ армашылығ ын, Флоренцкий мен Бердяевтің ерте шығ армашылығ ын жатқ ызуғ а болады. Қ арастырылып отырғ ан кезең де, яғ ни ХІХ ғ асырдың соң ы мен ХХ ғ асырдың бірінші жартысында Н.Ф.Федоровтың (1828-1903) философиялық кө зқ арастарына тоқ тала келген жө н. Ол орыс космизмі мен гуманизмінің кө рнекті ө кілі болып табылады. Ойшылдың ө зіндік кө зқ арастары мен негізгі ілімі «Жалпы іс философиясы» деген ең бектерінде жарияланғ ан. Ресей есчімі ә лемге танымал болғ ан, орыстың діни философиясы дамуына ө лшеусіз ү лес қ осқ ан Н.А.Бердяев (1874-1948) сияқ ты ұ лы ойшылдары дү ниеге ә келді. Бердяв философиясының мә ні-болмыс мә нін субьект, яғ ни адам арқ ылы тану. Оның философиясының бастапқ ы нү ктесі еркіндіктің болмыстан басымдылығ ы болып табылады. Онымен бір қ атарда шығ армашылық, тұ лғ а, рух, Қ ұ дай ұ ғ ымдары тұ рады. Адамдағ ы болмыс адам арқ ылы ашылады. Ло Қ ұ дай бейнесіне ұ қ сас жаратылғ ан микрокосмос болғ андық тан шексіз жә не шығ армашылжан болып табылады. Адамдағ ы шексіздік Қ ұ дайғ а тә н қ ұ діреттілікпен, ал шолақ тық -табиғ и қ ырымен байланысты. Бұ л жағ дайда Қ ұ дайдың ө зі табиғ и кү ш емес, ә лемнің мә ні мен ақ иқ аты ретінде тү сіндіріледі. Сондық тан, Бердяевтің пікірінше, Қ ұ дайсыз адам жеткілікті толысқ ан жан деп есептелмейді. Қ ұ дай жоқ болса, онда мә н де, жоғ арғ ы ақ иқ атта, мақ сатта жоқ. Онда бұ л ү мітсіздік пен бейшаралық. Осылайша, Бердяев Қ ұ дайды жоқ қ а шығ арып, адамды Қ ұ дайғ а айналдыратынгуманизмге қ арсы шығ ады. Орыстың діни философиясында антиинтелектуализм позициясының кө рнекті ө кілдерінің бірі Л.Шестов (1866-1938) болғ ан. Оның іліміндегі негізгі нә рсе ақ ыл мен сенімнің қ арама-қ айшылығ ы, тіпті сә йкессіздігі туралы тезис болып табылады. Оның пікірінше, сезім бұ л адам болмысының ерекше, анағ ұ рлым толық, жоғ арғ ы беткейі. Сенім адамның ө мірінде сү енетін барлық идеялары қ ұ рсауынан тысқ а шығ уғ а ұ мтылуы. Шестов ө зінің дінтанулық ізденістерінде ортодоксалдық протестантизм позициясын ұ станады. П.А.Флоренский (1882-1937) ө зінің философиялық кө зқ арастарын діни сана шең берінде дамытты. Болмыстың бү тіндігін, тұ тастығ ын, ү йлесімділігін негіздеуде тырыса отырып, ол жалпы тұ тастық тың метафизикасын дайындайды. Флоренскийдің ойы «барлық жаратылыс тұ тастығ ы қ ұ дайда» деген тұ жырымғ а сү йене отырып, ғ арыштан оның негізгі Абсолютке қ арай «ө рлейді». Бұ л тұ тастық ты тү сіндіру ү шін ол софиологияғ а бет бұ рды. София-«Қ ұ дай жаратқ андардың идеялды анық тамаларының тұ тастығ ы», «Киелі тү пбейнелердің бейбіт жиыны»-ғ арыш болмысы ү йлесімділігінің тү бірі болып табылады. София тұ ғ ыры мә селесі ортодоксалды православиелік дінтанушылартарапынан сынғ а ұ шырады, ө йткені Ү штіктегі тө ртінші тұ ғ ыр туралы мә селе туындайтын еді. Флоренский кө зқ арасынан тағ ы бір кү мә н туындайды: егер София жаратылыс «тү бірі» болса, зұ лымдық пен қ асірет қ айдан шығ ады?