Бап. Сот отырысын ашу

1. Істі талқ ылау ү шін белгіленген уақ ытта тө рағ алық етуші сот отырысын ашады жә не қ андай азаматтық іс қ аралуғ а тиіс екенін жария етеді.
2. Сот сот отырысын аудио- немесе бейнежазу қ ұ ралдарын (аудио-, бейнехаттаманы) пайдаланғ ан кезде тө рағ алық етуші бұ л туралы хабарлайды.
Сот отырысын аудио- немесе бейнежазу қ ұ ралдарын пайдалану мү мкін болмағ ан жағ дайда, сот отырысының хатшысы сот отырысының хаттамасында мұ ндай мә ліметтерді кө рсете отырып, бұ л туралы сотқ а баяндайды.
Ескерту. 180-бап жаң а редакцияда - Қ Р 2009.12.10 № 227-IV (01.01.2010 бастап қ олданысқ а енгізіледі); ө згеріс енгізілді - Қ Р 17.11.2014 № 254-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң ымен.

181-бап. Процеске қ атысушылардың келуін тексеру

1. Сот отырысының хатшысы осы іс бойынша шақ ырылғ ан адамдардан кімнің келгенін, келмеген адамдарғ а хабар берілген-берілмегенін жә не олардың келмеу себептері туралы қ андай мә ліметтердің бар екенін сотқ а баяндайды.
2. Тө рағ алық етуші келгендердің кім екенін анық тайды, сондай-ақ лауазымды адамдар мен ө кілдердің ө кілеттіктерін тексереді.

182-бап. Аудармашығ а оның міндеттерін тү сіндіру

1. Тө рағ алық етуші аудармашығ а - оның сот жү ргізіліп отырғ ан тілді білмейтін адамдардың тү сіндірмелерін, айғ ақ тарын, мә лімдемелерін, ал бұ л адамдарғ а іске қ атысушы адамдар мен куә лардың тү сіндірмелерінің, айғ ақ тарының, мә лімдемелерінің, жария етілетін жә не істе бар қ ұ жаттардың, дыбыс жазбалардың, сарапшылар қ орытындыларының, мамандар консультацияларының, сондай-ақ судья ө кімдерінің, сот қ аулылары мен шешімдерінің мазмұ нын аудару міндетін тү сіндіреді.
2. Тө рағ алық етуші аудармашығ а кө рінеу дұ рыс аударма жасамағ аны ү шін Қ азақ стан Республикасының Қ ылмыстық кодексінде кө зделген жауапкершілік жө нінде ескертеді. Аудармашының бұ л туралы қ олхаты сот отырысының хаттамасына қ оса тіркеледі. Аудармашы сотқ а келуден немесе ө з міндеттерін орындаудан жалтарғ ан жағ дайда оғ ан ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы заң дарғ а сә йкес ә кімшілік жаза белгіленуі мү мкін.

183-бап. Куә ларды сот отырысы залынан шығ ару

Келген куә лар сот отырысы залынан шығ арылады. Тө рағ алық етуші жауап алынғ ан куә лардың жауап алынбағ ан куә лармен сө йлеспеуіне шаралар қ олданады.

184-бап. Сот қ ұ рамын жария ету жә не қ арсылық
білдіру қ ұ қ ығ ын тү сіндіру

1. Тө рағ алық етуші сот қ ұ рамын жария етеді, прокурор, сарапшы, маман, сот отырысының хатшысы ретінде кімдердің қ атысатынын хабарлайды жә не іске қ атысушы адамдарғ а олардың қ арсылық білдіру қ ұ қ ығ ын тү сіндіреді.
2. Қ арсылық білдіру ү шін негіздер, мә лімденген қ арсылық ты шешу тә ртібі жә не осындай мә лімдеулерді қ анағ аттандыру салдарлары осы Кодекстің 40-43-баптарымен айқ ындалады.
Ескерту. 184-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ Р 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғ ы 1 қ аң тардан бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

185-бап. Iске қ атысатын адамдарғ а олардың қ ұ қ ық тары мен
мiндеттерiн тү сiндiру

Тө рағ алық етушi iске қ атысатын адамдар мен ө кiлдерге олардың iс жү ргiзу қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiн, оның iшiнде тараптарғ а олардың дауды медиация тә ртібімен шешу не осы дауды шешу ү шiн тө релікке немесе аралық сотқ а жү гiну қ ұ қ ығ ын жә не мұ ндай ә рекеттiң салдарларын тү сiндiредi.
Ескерту. 185-бап жаң а редакцияда - Қ Р 03.07.2013 125-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

186-бап. Соттың іске қ атысушы адамдардың
ө тініштерін шешуі

Іске қ атысушы адамдардың жә не ө кілдердің істі қ арауғ а байланысты мә селелер жө ніндегі ө тініштері іске қ атысушы басқ а адамдардың пікірлері тың далғ ан соң сот ұ йғ арымдарымен шешіледі.

187-бап. Іске қ атысушы адамдар мен ө кілдердің
сот отырысына келмеу салдарлары

1. Іске қ атысушы адамдар келмеу себептері туралы сотқ а хабарлауғ а жә не бұ л себептердің дә лелді екендігіне дә лелдемелерді ұ сынуғ а міндетті.
2. Іске қ атысушы адамдардың біреуі сот отырысына келмеген жағ дайда, оларғ а хабарланғ аны жө нінде мә ліметтер жоқ болса, істі қ арау кейінге қ алдырылады.
3. Егер іске қ атысушы адамдар сот отырысының уақ ыты мен орны туралы тиісінше хабарланса, олардың келмеу себептері дә лелді деп танылғ ан жағ дайда сот істі қ арауды кейінге қ алдырады.
4. Сот отырысының уақ ыты мен орны туралы тиісінше хабарланғ ан іске қ атысушы адамдардың қ айсыбірі келмеген жағ дайда, егер олардың келмеу себептері дә лелсіз деп танылса, сот істі қ арауғ а қ ұ қ ылы. Сот отырысының уақ ыты мен орны туралы тиісінше хабарланғ ан жауапкер болмағ ан жағ дайда, сырттай іс жү ргізу тә ртібімен, егер келмеу себептері туралы мә ліметтер жоқ болса не сот оның келмеу себептерін дә лелсіз деп тапса, не жауапкер іс бойынша іс жү ргізуді қ асақ ана созып отыр деп таныса, сот істі қ арауғ а қ ұ қ ылы.
5. Тараптар соттан істі олардың қ атысуынсыз қ арау жә не оларғ а шешімнің кө шірмесін жіберу туралы жазбаша ө тінуге қ ұ қ ылы. Егер бұ л істің мә н-жайлары бойынша қ ажет болса, сот тараптардың сот отырысына қ атысуын міндетті деп тани алады.
6. Сот отырысының уақ ыты мен орны туралы хабарланғ ан іске қ атысушы адам ө кілінің келмеуі істі қ арауғ а кедергі бола алмайды. Іске қ атысатын адамның ө тініші бойынша сот оның ө кілі дә лелді себептермен келмеуіне байланысты істі қ арауды кейінге қ алдыра алады.

188-бап. Сот отырысына куә нің, сарапшының, маманның,
аудармашының келмеу салдарлары

1. Сот отырысына куә, сарапшы немесе маман келмеген жағ дайда сот іске қ атысушы адамдардың істі олар жоқ та қ арау мү мкіндігі туралы пікірін тың дап, сотта іс қ арауды жалғ астыру немесе оны кейінге қ алдыру туралы ұ йғ арым шығ арады.
2. Сот отырысына аудармашы келмеген жағ дайда, егер аудармашыны ауыстыру мү мкіндігі болмаса, сот істі қ арауды кейінге қ алдыру туралы ұ йғ арым шығ арады.
3. Егер шақ ырылғ ан куә, сарапшы, маман немесе аудармашы сот отырысына сот дә лелді емес деп танығ ан себептер бойынша келмесе, олар ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық туралы заң дарғ а сә йкес ә кімшілік жазағ а тартылуы мү мкін. Осы Кодекстің 119-бабына сә йкес олар сондай-ақ мә жбү рлеп келтірілуі де мү мкін.
4. Сотта айғ ақ беруден бас тартқ аны немесе жалтарғ аны ү шін куә осы Кодекстің 17-бабында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, Қ азақ стан Республикасы Қ ылмыстық кодексінің 421-бабына сә йкес қ ылмыстық жауаптылық та болады.
Ескерту. 188-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2011.03.25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

189-бап. Істі қ арауды кейінге қ алдыру

1. Осы Кодексте кө зделген жағ дайларда, сондай-ақ егер сот процеске қ атысушылардың біреуінің келмеуі, қ арсы талап қ ою, қ осымша дә лелдемелер ұ сыну немесе талап ету, іске қ атыстыруғ а басқ а адамдарды тарту қ ажеттігі, ө зге де ә лдеқ андай іс жү ргізу ә рекеттерін жасау қ ажеттігі салдарынан істі осы сот отырысында қ арау мү мкін емес деп тапса, істі қ арауды кейінге қ алдыруғ а жол беріледі.
2. Іс кейінге қ алдырылғ ан кезде істің жаң а сот отырысында шешілуін қ амтамасыз етуге мү мкіндік беретін уақ ыт ескеріле отырып, жаң а сот отырысының кү ні белгіленеді, бұ л жө нінде келген адамдарғ а қ ол қ ойдырылып хабарланады. Келмеген жә не процеске қ атысуғ а жаң адан тартылғ ан адамдарғ а жаң а сот отырысының уақ ыты мен орны туралы шақ ыру қ ағ азы (хабар) жіберіледі.

190-бап. Істі қ арау кейінге қ алдырылғ ан кезде
куә лардан жауап алу

Егер сот отырысына тараптар қ атысып отырса, істі қ арау кейінге қ алдырылғ ан кезде сот келген куә лардан жауап алуғ а қ ұ қ ылы. Бұ л куә ларды жаң а сот отырысына екінші рет шақ ыруғ а қ ажет болғ ан жағ дайларда ғ ана жол беріледі.

191-бап. Сарапшы мен маманғ а олардың қ ұ қ ық тары
мен міндеттерін тү сіндіру

Тө рағ алық етуші сарапшы мен маманғ а олардың қ ұ қ ық тары мен міндеттерін тү сіндіреді, сарапшығ а кө рінеу жалғ ан қ орытынды бергені ү шін қ ылмыстық жауапкершілік туралы ескертеді, ол туралы сарапшыдан қ олхат алынады. Қ олхат сот отырысының хаттамасына қ оса тіркеледі.

192-бап. Істі мә ні бойынша қ араудың басталуы

Iстi мә нi бойынша қ арау тө рағ алық етушiнiң қ уынушы ө з талаптарын қ олдайтыны-қ олдамайтыны, жауапкер қ уынушының талаптарын мойындайтыны-мойындамайтыны жә не тараптар iстi бiтiмгершiлiк келiсiммен аяқ тауды немесе iстi тө релікке немесе аралық сотқ а қ арауғ а берудi не дауды медиация тә ртібімен шешуді қ алайтыны-қ аламайтыны туралы мә селелердi анық тауынан басталады.
Ескерту. 192-бап жаң а редакцияда - Қ Р 03.07.2013 125-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

193-бап. Талап қ оюшының талап қ оюдан бас тартуы,
жауапкердің талап қ оюды мойындауы, тараптардың
бітімгершілік келісімі жә не дауды (жанжалды)
медиация тә ртібімен реттеу туралы келісім

Ескерту. Тақ ырыпқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

1. Талапкердің талап қ оюдан бас тартуы туралы арызы, жауапкердің талап қ оюды мойындауы немесе тараптардың татуласу келісімінің шарттары не дауды (жанжалды) медиация тә ртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары жазбаша тү рде беріледі, олар іс материалдарына қ оса тіркеледі, бұ л туралы сот отырысының хаттамасында кө рсетіледі.
2. Талап қ оюдан бас тарту қ абылданғ анғ а не талап қ ою мойындалғ анғ а немесе тараптардың бітімгершілік келісімі, дауды (жанжалды) медиация тә ртібімен реттеу туралы келісім, дауды (жанжалды) медиация тә ртібімен реттеу туралы келісім бекітілгенге дейін сот талап қ оюшығ а, жауапкерге немесе тараптарғ а тиісті іс жү ргізу ә рекеттерінің салдарын тү сіндіреді.
3. Талап қ оюдан бас тартуды қ абылдау, тараптардың бітімгершілік келісімін немесе дауды (жанжалды) медиация тә ртібімен реттеу туралы келісімді бекіту туралы сот ұ йғ арым шығ арады, сол арқ ылы осымен бір мезгілде іс бойынша іс жү ргізу тоқ татылады. Ұ йғ арымда тараптардың сот бекітетін бітімгершілік келісімінің немесе дауды (жанжалды) медиация тә ртібімен реттеу туралы келісімнің шарттары кө рсетілуге тиіс.
4. Жауапкер талап қ оюды мойындағ анда жә не оны қ абылдағ ан кезде сот мә лімденген талаптарды қ анағ аттандыру туралы шешім шығ арады.
5. Сот осы Кодекстің 49-бабының екінші бө лігінде кө зделген негіздер бойынша талапкердің талап қ оюдан бас тартуын, талап қ оюды мойындауды қ абылдамағ ан, татуласу келісімін немесе тараптардың дауды (жанжалды) медиация тә ртібімен реттеу туралы келісімін бекітпеген жағ дайларда, сот бұ л туралы ұ йғ арым шығ арады жә не істі мә ні бойынша қ арауды жалғ астырады.
Ескерту. 193-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қ олданысқ а енгізіледі); 17.11.2014 № 254-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң дарымен.

194-бап. Іске қ атысушы адамдардың тү сініктемелері

1. Сот талап қ оюшының жә не оның тарапынан қ атысатын ү шінші тұ лғ аның, жауапкердің жә не оның тарапынан қ атысатын ү шінші тұ лғ аның, сондай-ақ іске қ атысушы басқ а да адамдардың тү сініктемелерін тың дайды. Прокурор, мемлекеттік органдардың, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының, ұ йымдардың ө кілдері, сотқ а басқ а адамдардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ауғ а жү гінген азаматтар бірінші болып тү сініктемелер береді. Іске қ атысушы адамдар бір-біріне сұ рақ тар қ оюғ а қ ұ қ ылы.
2. Іске қ атысушы адамдардың жазбаша тү сіндірмелерін, сондай-ақ сот осы Кодекстің 73 жә не 76-баптарында кө зделген тә ртіппен алғ ан тү сіндірмелерді тө рағ алық етуші жария етеді.
3. Сот іске қ атысатын адамдардың тү сініктемелерін осы адамдар орналасқ ан жердегі сот арқ ылы нақ ты уақ ыт режимінде бейнебайланыс арқ ылы алуы мү мкін.
Ескерту. 194-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 17.11.2014 № 254-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi).

195-бап. Дә лелдемелерді зерттеу тә ртібін белгілеу

Сот іске қ атысушы адамдардың тү сініктемелерін тың дап жә не олардың пікірлерін ескеріп, ө зге дә лелдемелерді зерттеудің тә ртібін белгілейді.

196-бап. Жауап беруден бас тартқ аны ү шін жә не
кө рінеу жалғ ан жауап бергені ү шін
жауапкершілік жө нінде куә ғ а ескерту

1. Куә дан жауап алынғ анғ а дейін тө рағ алық етуші куә нің жеке басын анық тайды, оның міндеттері мен қ ұ қ ық тарын тү сіндіреді жә не оғ ан айғ ақ тар беруден бас тартқ аны ү шін жә не кө рінеу жалғ ан айғ ақ тар бергені ү шін қ ылмыстық жауаптылық туралы ескертеді. Куә ғ а, сондай-ақ ө зіне-ө зі, жұ байына (зайыбына) жә не жақ ын туыстарына қ арсы айғ ақ тар беруден, ал діни қ ызметшілерге тә убе ү стінде ө здеріне ішкі сырын сеніп ашқ ан адамдарғ а да қ арсы айғ ақ тар беруден бас тартуғ а қ ұ қ ылы екені тү сіндіріледі. Куә мынадай мазмұ нда ант береді: " Сотқ а іс бойынша ө зіме белгілі болғ ан барлық мә н-жайды, тек қ ана шындық ты, барлық шындық ты айтуғ а жә не шындық тан басқ а ешнә рсе айтпауғ а ант етемін.". Куә дан оғ ан ө з міндеттері мен жауаптылығ ының тү сіндірілгені туралы қ олхат алынады. Қ олхат сот
отырысының хаттамасына тіркеледі.
2. Он алты жасқ а толмағ ан куә ғ а судья оғ ан іс бойынша мә лім нә рсенің бә рін шынайы айтып беру міндетін тү сіндіреді, бірақ оғ ан жауап беруден бас тартқ аны ү шін жә не кө рінеу жалғ ан жауап бергені ү шін қ ылмыстық жауапкершілік жө нінде ескертілмейді.
Ескерту. 196-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 2007.06.29. N 270 Заң ымен.

197-бап. Куә дан жауап алу тә ртібі

1. Ә рбір куә дан жауап жеке-жеке алынады. Ә лі айғ ақ бермеген куә лар істі қ арау кезінде сот отырысы залында бола алмайды.
2. Тө рағ алық етуші куә нің іске қ атысушы адамдарғ а қ атысын анық тайды жә не іс бойынша оғ ан ө зіне мә лім нә рсенің бә рін сотқ а хабарлауды ұ сынады.
3. Бұ дан кейін куә ғ а сұ рақ тар қ ойылуы мү мкін. Бірінші болып арызы бойынша куә мен оның ө кілі шақ ырылғ ан адам, содан соң іске қ атысушы басқ а адамдар мен ө кілдер сұ рақ қ ояды. Судья куә дан жауап алудың кез келген сә тінде оғ ан сұ рақ қ оюғ а қ ұ қ ылы.
4. Қ ажет болғ ан жағ дайда сот осы немесе келесі отырыста куә дан екінші рет жауап ала алады, сондай-ақ олардың айғ ақ тарындағ ы қ айшылық тарды айқ ындау ү шін куә лар арасында беттестіру жү ргізеді.
5. Егер сот оғ ан ертерек кетуге рұ қ сат бермесе, жауап алынғ ан куә істі қ арау аяқ талғ анғ а дейін сот отырысы залында қ алады.

198-бап. Куә нің жазбаша материалдарды пайдалануы

1. Жауап ә лдеқ андай цифрлармен немесе есте сақ тау қ иын басқ а деректермен байланысты болғ ан жағ дайларда, куә жауап беру кезінде жазбаша материалдарды пайдалана алады. Бұ л материалдар сотқ а жә не іске қ атысушы адамдарғ а кө рсетіледі жә не соттың ұ йғ арымы бойынша іске қ оса тіркелуі мү мкін.
2. Куә ғ а оның айғ ақ тарына қ атысты оның қ олында бар қ ұ жаттарды оқ уына рұ қ сат етіледі. Бұ л қ ұ жаттар сотқ а кө рсетіледі жә не оның ұ йғ арымы бойынша іске қ оса тіркелуі мү мкін.

199-бап. Кә мелетке толмағ ан куә дан жауап алу

1. Он тө рт жасқ а толмағ ан куә дан жауап алу, ал соттың қ алауы бойынша он тө рттен он алты жасқ а дейінгі куә дан жауап алу да сотқ а шақ ырылатын педагогтың жә не заң ды ө кілдерінің қ атысуымен жү ргізіледі. Кө рсетілген адамдар тө рағ алық етушінің рұ қ сатымен куә ғ а сұ рақ тар қ оя алады.
2. Істің мә н-жайын анық тау ү шін қ ажет болатын ерекше жағ дайларда, кә мелетке толмағ ан куә дан жауап алынғ ан уақ ытта сот ұ йғ арымы бойынша сот отырысы залынан іске қ атысушы қ андай да бір адам шығ арылуы мү мкін. Бұ л адам сот отырысы залына қ айта келгенде оғ ан кә мелетке толмағ ан куә нің айғ ақ тарының мазмұ ны хабарланып, куә ғ а сұ рақ тар қ ою мү мкіндігі берілуге тиіс.
3. Он алты жасқ а толмағ ан куә сот бұ л куә ні сот отырысы залында болуы қ ажет деп танығ ан жағ дайларды қ оспағ анда, куә одан жауап алу аяқ талғ ан соң сот отырысы залынан шығ арылады.
Ескерту. 199-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 17.11.2014 № 254-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi).

200-бап. Куә нің жауаптарын жария ету

Куә лардың осы Кодекстің 73, 74, 190-баптарында кө зделген тә ртіппен жиналғ ан айғ ақ тары сот отырысында жария етіледі, осыдан соң іске қ атысушы адамдар осы айғ ақ тарғ а ө з кө зқ арастарын білдіруге жә не олар бойынша тү сініктемелер беруге қ ұ қ ылы.

201-бап. Қ ұ жаттарды зерттеу

Осы Кодекстің 73, 74, 75, 76-баптарында жә не 170-бабының 9) тармақ шасында кө зделген тә ртіппен жасалғ ан қ ұ жаттар немесе оларды қ арау хаттамалары сот отырысында жария етіледі жә не - іске қ атысушы адамдарғ а, ө кілдерге, ал қ ажет болғ ан жағ дайларда сарапшыларғ а, мамандарғ а жә не куә ларғ а кө рсетіледі. Осыдан соң іске қ атысушы адамдар тү сініктемелер бере алады.

202-бап. Азаматтардың жеке хат алысуын жә не
телеграфтық хабарларын жария ету жә не зерттеу

Азаматтардың жеке хат алысу жә не жеке телеграфтық хабар беру қ ұ пиясын қ орғ ау мақ сатында хат алысу мен телеграфтық хабарлар ашық сот отырысында тек хат алысқ ан немесе телеграфтық хабарлар алысқ ан адамдардың келісімімен ғ ана жария етілуі жә не зерттелуі мү мкін. Бұ л адамдар келісім бермесе, олардың жеке хат алысулары мен жеке телеграфтық хабарлары жабық сот отырысында жария етіледі жә не зерттеледі. Осыдан соң іске қ атысушы адамдар тү сініктемелер бере алады.

203-бап. Заттай дә лелдемелерді зерттеу

1. Заттай дә лелдемелерді сот қ арайды жә не олар - іске қ атысушы адамдарғ а, ө кілдерге, ал қ ажет болғ ан жағ дайларда сарапшыларғ а, мамандарғ а жә не куә ларғ а кө рсетіледі. Заттай дә лелдемелер кө рсетілген адамдар қ арап шығ уғ а байланысты қ андай да бір мә н-жайларғ а сот назарын аудара алады. Бұ л арыздар сот отырысының хаттамасына енгізіледі.
2. Осы Кодекстің 73, 76, 88, 89-баптарында жә не 170-бабының
9) тармақ шасында кө зделген тә ртіппен жасалғ ан заттай дә лелдемелерді қ арау хаттамалары сот отырысында жария етіледі, осыдан соң іске қ атысушы адамдар тү сініктемелер бере алады.

204-бап. Орналасқ ан жерінде қ арау

1. Сотқ а ұ сынылуы қ иын немесе жеткізуге болмайтын қ ұ жаттар мен заттай дә лелдемелер олар орналасқ ан жерде қ аралады жә не зерттеледі. Орналасқ ан жерінде қ арау туралы сот ұ йғ арым шығ арады.
2. Қ арау уақ ыты мен орны туралы іске қ атысушы адамдарғ а, олардың ө кілдеріне хабарланады, алайда олардың келмеуі қ арауды жү ргізуге кедергі келтірмейді. Қ ажет болғ ан жағ дайларда сарапшылар, мамандар жә не куә лар шақ ырылады.
3. Қ арау нә тижелері сот отырысының хаттамасына енгізіледі. Хаттамағ а қ арау кезінде жасалғ ан немесе тексерілген жоспарлар, тә сімдер, сызбалар, есептеулер, қ ұ жаттардың кө шірмелері, сондай-ақ қ арау кезінде жасалғ ан қ ұ жаттардың жә не заттай дә лелдемелердің фотосуреттері, бейнежазбалар мен киноматериалдар қ оса тіркеледі.

205-бап. Дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды,
киноматериалдарды кө рсету жә не оларды зерттеу

1. Жеке сипаттағ ы дыбыс жазбаларын жария ету, бейнежазбаларды, киноматериалдарды кө рсету кезінде, сондай-ақ оларды зерттеу кезінде осы Кодекстің 202-бабында кө зделген ережелер қ олданылады. Дыбыс жазбаны жария ету, бейнежазбаны, киноматериалдарды кө рсету сот отырысы залында не осы мақ сат ү шін арнайы жабдық талғ ан ү й-жайда жү ргізіледі, сот отырысының хаттамасында материалдың ерекше белгілері жә не жария ету уақ ыты кө рсетіледі. Осыдан соң сот іске қ атысушы адамдардың тү сініктемелерін тың дайды.
2. Қ ажет болғ ан жағ дайда дыбыс жазбасын жария ету жә не бейнежазбаны, киноматериалдарды кө рсету толығ ымен немесе олардың ә лдеқ андай бө ліктері қ айталануы мү мкін.
3. Дыбыс жә не бейнежазбалардағ ы, киноматериалдардағ ы мә ліметтерді анық тау мақ сатында сот маманды іске тартуы, сондай-ақ сараптама тағ айындауы мү мкін.

206-бап. Сарапшы қ орытындысын зерттеу

1. Сарапшы қ орытындысы сот отырысында жария етіледі. Қ орытындыны тү сіндіру жә не оны толық тыру мақ сатында сарапшығ а сұ рақ тар қ ойылуы мү мкін.
2. Арызы бойынша сараптама тағ айындалғ ан адам жә не оның ө кілі бірінші болып, ал содан соң - іске қ атысушы басқ а адамдар мен ө кілдер сұ рақ тар қ ояды. Сот тағ айындағ ан сараптама жү ргізу тапсырылғ ан сарапшығ а бірінші болып талап қ оюшы мен оның ө кілі сұ рақ қ ояды. Сот сарапшығ а одан жауап алудың кез келген сә тінде сұ рақ тар қ оюғ а қ ұ қ ылы.
3. Осы Кодекстің 98-бабының бірінші бө лігінде кө зделген жағ дайларда сот қ осымша сараптама тағ айындай алады.
4. Осы Кодекстің 98-бабының ү шінші бө лігінде кө зделген жағ дайларда сот қ айталама сараптама тағ айындай алады.
5. Қ осымша сараптама тағ айындау жә не жү ргізу осы Кодекстің 98-бабының екінші жә не алтыншы бө ліктерінде, қ айталама сараптама - осы Кодекстің 98-бабының тө ртінші, бесінші, алтыншы бө ліктерінде кө зделген тә ртіппен жү зеге асырылады.

207-бап. Маманның консультациясы (тү сіндірмесі)

1. Арнайы зерттеулер жү ргiзу талап етiлмейтiн жағ дайларда маман coтқ a ауызша немесе жазбаша нысанда консультация (тү сiндiрме) бередi.
Маманның жазбаша нысанда берiлген консультациясы сот отырысының (тиiстi iс жү ргiзу ә рекетiнiң) хаттамасына қ осымша тү рiнде тiркеледi жә не сот отырысында жария етiледi. Ауызша консультация тiкелей сот отырысының (ic жү ргiзу ә рекетiнiң) хаттамасына енгiзiледi.
2. Консультацияны тү сіндіру жә не толық тыру мақ сатында маманғ а сұ рақ тар қ ойылуы мү мкін. Арызы бойынша маманды тартқ ан адам жә не оның ө кілі бірінші болып, ал содан соң іске қ атысушы басқ а адамдар жә не ө кілдер сұ рақ тар қ ояды. Сот шақ ырғ ан маманғ а бірінші болып талап қ оюшы жә не оның ө кілі сұ рақ қ ояды. Сот маманғ а кез келген сә тте сұ рақ қ оюғ а қ ұ қ ылы.
Ескерту. 207-бапқ а ө згерту енгізілді - Қ азақ стан Республикасының 2006.07.04. N 151 Заң ымен.

208-бап. Дә лелдеменің жалғ андығ ын мә лімдеу

1. Істегі дә лелдеменің жалғ ан екені мә лімделген жағ дайда осы дә лелдемені ұ сынғ ан адам соттан оны дә лелдемелер қ атарынан алып тастап, істі ө зге дә лелдемелердің негізінде шешуді ө тіне алады.
2. Дә лелдеменің жалғ андығ ы туралы мә лімдеуді тексеру ү шін сот сараптама тағ айындай алады, сондай-ақ тараптарғ а ө зге дә лелдемелер беруді ұ сына алады.
3. Егер ұ сынғ ан дә лелдемесі жалғ ан деп танылғ ан адамның ә рекеттерінде қ ылмыстық қ ұ қ ық бұ зушылық белгілері болса, сот материалдарды сотқ а дейінгі тергеп-тексеруге бастамашылық жасау ү шін прокурорғ а жібереді.
Ескерту. 208-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 04.07.2014 № 233-V Заң ымен (01.01.2015 бастап қ олданысқ а енгізіледі).

209-бап. Мемлекеттік органдар мен жергілікті
ө зін-ө зі басқ ару органдарының қ орытындысы

Осы Кодекстің 57-бабының негізінде сот іске қ атысуғ а жіберген мемлекеттік органдардың жә не жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының қ орытындысы сот отырысында жария етіледі. Сот, сондай-ақ іске қ атысушы адамдар мен ө кілдер қ орытындыларды тү сіндіру жә не толық тыру мақ сатында осы органдардың уә кілетті ө кілдеріне сұ рақ тар қ оя алады.

210-бап. Істі мә ні бойынша қ арауды аяқ тау

Барлық дә лелдемелер қ аралғ аннан кейін судья іске қ атысушы адамдар мен ө кілдерден олардың іс материалдарын ә лденелермен толық тыруғ а ниеттерінің бар-жоғ ын анық тайды. Мұ ндай мә лімдеулер болмағ ан жағ дайда тө рағ алық етуші істі зерттеу аяқ талды деп жариялап, сот соттағ ы жарыссө здерге кө шеді.

211-бап. Сот жарыссө здері

1. Сот жарыссө здері іске қ атысушы адамдар мен ө кілдердің сө здерінен тұ рады.
2. Алдымен талап қ оюшы жә не оның ө кілі, ал содан соң - жауапкер мен оның ө кілі сө з сө йлейді. Басталып кеткен процесте даудың нысанасы бойынша дербес талаптар қ ойғ ан ү шінші тұ лғ а мен оның ө кілі тараптар мен олардың ө кілдерінен кейін сө з сө йлейді. Даудың нысанасы бойынша ө з бетінше талаптар қ оймағ ан ү шінші тұ лғ а мен оның ө кілі талап қ оюшыдан немесе ү шінші тұ лғ а іске ө зі қ атысатын жақ тағ ы жауапкерден кейін сө з сө йлейді.
3. Прокурор, мемлекеттік органдардың жә не жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының, ұ йымдардың ө кілдері жә не басқ а адамдардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын жә не заң мен қ орғ алатын мү дделерін қ орғ ау ү шін сотқ а жү гінген азаматтар сот жарыссө здерінде соң ынан сө з сө йлейді.