ТӨСЕМДІК МАТЕРИАЛДАР

Тө семдік материалдар дентин, кейде ұ лпа мен тұ рақ ты пломба немесе уақ ытша пломба арасындағ ы аралық қ абаттағ ы материал болып табылады.

Емдік жә не аралық тө сем деп екіге бө лінеді.

Емдік тө семдер терапиялық жә не қ орғ аныс қ ызметін атқ аратындық тан келесі қ асиеттерге ие болуы керек:

•тіс ұ лпасын тітіркендірмеу керек;

•қ абынуғ а қ арсы, антимикробты, дентин тү зеуші ә сер етуі керек;

•астындағ ы дентинді жақ сы қ орғ ау керек.

Бір тө сем толық қ анды барлық терапиялық спектрлі ә сер етпейді. Сондық тан ұ лпа қ абынуы кезінде алғ ашында кү шті қ ысқ а мерзімді жансыздандырушы жә не қ абынуғ а қ арсы ә сері бар емдік тө семді қ ояды. Мұ ндай тө семдер тез ex tempore даярланады немесе даяр тү рлері де болады.

Олардың қ ұ рамында глюкокортикоидтар (гидрокортизон, преднизолон) немесе стероидты емес қ абынуғ а қ арсы (индометацин, мовалис, диклофенак) ә сері бар препараттар болады. Емдік тө семдер қ ұ рамында микробқ а қ арсы ә сері бар препараттар болады: хлоргексидин, метронидазол, гипохлорид натрий.

Мұ ндай емдік тө семдерді емдік нә тижесі тө мен болуына байланысты ө те сирек қ олданады. Қ абыну ү рдісі басылғ аннан кейін бұ л емдік тө семдерді орынбасушы дентиннің тү зілуін ынталандыратын тө семдемен алмастыру керек. Міне осындай тө семдер ұ зақ уақ ыт ә сер етуі қ ажет. Оларды тұ рақ ты пломбаның астына қ оюғ а болады.

Кальций гидроксиді негізінде жасалғ ан материалдар бү гінде кең інен қ олданыс тапты: Dycal»;»Life»; «Alkaliner»; «Calmicol», «Calmicol LC».

Бұ л препараттар қ ойыртпақ -қ ойыртпақ негізінде (негізгі жә не қ атайтушы) бірдей кө лемде алынып араластырылатын материал ретінде жасалғ ан.

Материалды дентин аймағ ына жұ қ а қ абатпен тіс ұ лпасы жақ ын орналасқ ан аймақ қ а қ ояды. Материалды тісжегі қ уысына апарып қ оюғ а арналғ ан тү ймені еске салатын, бірақ бас жағ ы ү лкенірек арнайы зонд жасалғ ан. Материал ауыз қ уысы жылуы жә не дентин тү тікшелеріндегі сұ йық тық ә серінен тез қ атаяды.

Материалдар ө те аз салмақ ты ғ ана ұ стап тұ ратындық тан С (фосфат цементтен қ ысымғ а беріктілігі 10–15есе аз), ү стінен шыныполиалкенатты цементпен жабу керек. Кальций гидроксидтің ү стін аралық лактарды қ олданып жабу ө зін ақ тағ ан жоқ. Гидроксидқ ұ рамдас препараттардың кемшілігі тұ рақ ты пломба астында ө зінен ө зі еріп кетуі болып келеді.

Аралық тө семдер тіс ұ лпасын тұ рақ ты пломбалардың улы ә серінен қ орғ ауғ а арналғ ан материалдар. Цементтерді сұ йық тық пен араластырғ аннан кейін пайда болатын қ ышқ ылдар қ алдығ ы аталатын, ал композиттердің қ атаюынан кейін пайда болатын бос радикалдарда тіс ұ лпасына улы ә сер етеді. Ө здігінен қ атаятын композиттердің қ атаю ү рдіснен кейін пайда болатын жылулық та тіс ұ лпасына зиянды ә сер етеді.

Амальгаманда жылу ө ткізгіштік ө те жоғ ары. Жоғ арыда аталғ ан зиянды факторлардың ә серін тө мендету ү шін аралық тө семдерді қ олданады. Бү гінгі таң да стоматологияда барлық аралық тө семдерді базалық жә не жұ қ а қ абатты аралық тө семдер деп екіге бө леді.

Базалық аралық тө семдерді тұ рақ ты пломбаның негізі ретінде қ алың дығ ы 1 мм жә не одан қ алың дық та тө сем ретінде қ олданады. Бұ ндай тө семдер тісжегі қ уысының геометриясын қ айталау керек жә не ұ лпаны температуралық, химиялық тітіркендіргіштерден қ орғ ай отырып, кіреуке дентин шекарасына дейін қ ойылады.Олар тұ рақ ты материалдардың қ олдануын кә дімгідей ү немдейді. Қ айта қ алпына келтіру жұ мыстарын жү ргізу барысында, ә сіресе эстетика жағ ын еске алатын болсақ, тө сем ретінде жартылай жылтыр тү сті ә мбебап опак материал немесе дентинге ұ қ сас материал қ олдану дұ рыс болады.

Базалық тө семдер ретінде минералды жә не полимерлі цементтер, ал соң ғ ы жылдары компомерлер мен композиттерді кең інен қ олдануда.

Жұ қ ақ абатты тө семдер –бұ л лактар жә не полимерлі жабысқ ақ жү йесі. Лактарды қ айта қ алпына қ елтіру стоматологиясында органикалық еріткіште ерітілген полимерлі шайырлар деп атайды. Лакты тісжегі қ уысына енгізгеннен кейін ерітінді бұ лануғ а ұ шырайды жә не тісжегі қ уысының қ абырғ алары мен табанына жұ қ а қ абық ретінде жауып тұ ратын шайыр тү зейді.

Лайнерлердің қ ұ рамында гидроксид кальций, фторид натрий немесе мырыш тотығ ы сияқ ты емдік қ оспалар болады. Лайнерлерден кальций, фтор иондары цементтермен салыстырғ анда, ә сіресе қ атаймайтын қ ойртпақ тарғ а қ арағ анда кө п бө лінбейді.

Лактарды жә не лайнерлерді екі қ абаттап жағ ады. Қ азіргі кезде стоматологияда тіс тіндеріне биологиялық ү йлесімдігі мен жабысуы ө те жоғ ары болуына байланысты шыныполиалкенатты цементтерді жә не жабысқ ақ жү йені кең інен қ олданады. Сондық тан лактар мен лайнерлер ө те аз қ олданылады. Амальгама пломбасының астына аралық тө сем ретінде цинк фосфаттың цементті қ ою кезінде оның қ ұ рамындағ ы ортофосфорлы қ ышқ ылының ұ лпағ а зиянды ә сер етуінен қ орғ ау ү шін, «Air Flow» ауалы –абразивті аспаппен тістерді тісжегі қ ақ тарынан тазалау кезінде пайда болатын жоғ ары сезімталдық тың алдын алу ү шін алдыменен қ уысқ а немесе тіс мойындарына арнайы аралық лактар жағ ылуы керек.

Бү гінде аралық лактар ретінде «Cavalite», «Amalgam Liner», «Silcot», Pupidor» материалдары кең інен қ олданыс тапқ ан..

Полимерлі жабысқ ық тық жү йені аралық тө сем ретінде қ олдану, ә сіресе қ айта қ алпына келтіру стоматологиясында бү гінгі таң да кең інен қ олдану классикалық аралық тө семдердің маң ызы мен оның орнын қ айта қ арау керектігі туындап отыр.

Шынытолық тырылғ ан жабысқ ақ тық жү йе дентин тү тікшелерін жә не майда саң ылауларды толық тай тығ ыз жаба отырып, ұ лпағ а зиянды ә сер ететін факторлардың жә не микроорганизмдердің енуіне жол бермейді.

Сондық тан замануи жабысқ ақ тық жү йе егеп тазалаудан кейін тіс ұ лпасында пайда болатын сезімталдық ты жә не екіншілік тісжегінің дамуын жояды.