Полимерлер құрылыс саласында

Полимер материалдарының қ ұ рылыста кең тарауы ешкімді таң дандыра қ оймас. Мә рмә р, кварц жә не басқ а тау жыныстарының керамика, цемент сияқ ты минералдарды байланыстырушы заттардың полимерлі табиғ атын ескермегеннің ө зінде дү ние жү зінде салынғ ан ү йлер мен қ ұ рылыстардың тең жартысынан астамы ағ аштан, жалпы айтқ анда органикалық полимерден жасалғ ан. Кейінгі кезде қ ұ рылыс жұ мыстарына жасанды полимерлер кө птеп пайдаланыла бастады.

Мұ нда асфальт пен рубероидтың алатын орыны ерекше. Асфальт дегеніміз – битум мен минералды заттардың (ә к, қ ұ м, тас) қ оспасы. Қ ұ м, қ иыршық тас араластырылғ ан асфальт жол салуғ а, ө неркә сіп қ ұ рылыстарының еденіне, гидродинамикалық материал ретінде пайдаланылады. Рубероид – битум сің ірілген картон қ ағ аздың бетіне асбест не тальк жабыстыру арқ ылы жасалады. Ол ү й шатырын жабуғ а жә не басқ а гидроизоляциялық мақ саттарғ а қ олданылады.

Синтездік полимерлер дә уірі басталғ аннан кейін қ ұ рылыс технологиясы да тү бірімен ө згерді. Жалпы қ ұ рылыс материалдарын он шақ ты топқ а бө луге болады. Соның ү штен бірі органикалық синтездік материалдар. Соның ішінде органикалық байланыстырушы жә не гидроизоляциялық материалдарды атап ө ткен жө н. Одан кейінгі орынды пайдалану қ асиеттері жағ ынан тең десі жоқ конструкциялық полимер материалдары алады: ө ң деу, дыбыс жә не жылу ө ткізбейтін, пленкалы тағ ы басқ а полимер материалдары алады. Ал кез келген қ ұ рылыс жұ мыстары полимерлі лак пен сырларсыз атқ арылмайтыны ө зінен ө зі тү сінікті. Жоғ арыда аталғ ан қ ұ рылыс материалдарының ө мірге келуінің себебі тек қ ана полимерлерге тә н байланыстырғ ыштық қ асиетінен. Мысалы, полимербетонды алайық. Ол жоғ ары молекулалық қ осылыстардың минералды толық тырғ ышпен бірге қ атырылғ ан қ оспасы. Байланыстырғ ыш полимер ретінде полиэфир, эпоксид не фенол формальдегид сияқ ты полимерлер қ олданылады.

Толық тырғ ыш ретінде кварц, қ ұ м, мә рмә р жә не басқ а ұ сақ тастар алынады. Полимербетон ө те мық ты, тез омырылмайды, су ө ткізбейді, аязғ а, зиянды сұ йық пен газдың ә серіне тө зімді. Полимербетон еденге, жолдар мен аэродромғ а тө сеуге, гидроизоляция жә не жылу сақ тағ ыш ретінде, ө ң деу жұ мыстарына пайдаланылады. Полимербетон қ оспасымен жарылғ ан, бұ зылғ ан жерлерді тегістейді.

Ғ алымдарының кө рнекті табыстарының бірі – норпласт болып табылады. Ә детте екі не одан да кө п фазадан тұ ратын гетерогенді материалдарды композициялық материалдар деп атайды. Егер бір фазасы полимер болса, оны полимер композиті дейді. Қ азіргі полимер материалдарының кө бісі газ толтырылғ ан резина, ағ аш ұ нтағ ынан жасалғ ан плита, полимербетон сияқ ты композиттер. Мұ ндай материалдың ішіндегі ең қ ымбаты - ә рине, полимер, сондық тан да композицияның қ ұ рамына бор, каолин, тальк, перлит сияқ ты арзан тролтырғ ыштар қ осылады. Егер толық ғ ыш полимермен жақ сы бірікпесе, оның мө лшерін кө бейткенде композицияның сапасы тө мендеп кетуі мү мкін. Мұ ндай қ олайсыз жағ дайдан сақ тау ү шін толық тырғ ыштың сыртын алдын-ала химиялық жолмен ө ң деп алады. Соң ғ ы кезде композит алудың жаң а перспективалы жолы табылды. Ол – полимерді толық тырғ ышпен химиялық ә діс арқ ылы байланыстыру. Толық тырғ ыштың ү стіне инициатор қ осылғ ан мономер қ ұ йып полимерлеп алады. Соның нә тижесінде толық тырғ ыштың беті полимердің жаң а қ абатымен қ апталып қ алады. Алынғ ан материалдың 90-95% анорганикалық зат болса, тек 5-10 проценті ғ ана пластиктен тұ рады. Міне мұ ндай композитті норпластик деп атайды.

Норпластан ә р тү рлі қ ұ рылыс конструкцияларын жасайды. Оның электротехникадағ ы маң ызы ө те зор, қ ұ бырлар мен металконструкцияларды коррозиядан сақ тау мү мкіндігі жоғ ары

Қ азіргі қ ұ рылыстың негізгі проблемасы - ү й салу мерзімін қ ысқ арту жә не қ ұ рылыс материалдарының салмағ ын азайту. Ауыр материалдарды қ олдану транспорт шығ ымын кө бейтеді жә не ауыр механизацияны пайдалануғ а мә жбү р етеді. Полимер материалдарының басқ а қ ұ рылыс материалдарынан негізгі артық шылығ ы жең ілдігі мен мық тылығ ы. Мысалы, темірбетон каркасты жә не қ абырғ алары полимер материалдарынан жасалғ ан ірі панельді ү йлер тас ү йден 3-4 есе жең іл келеді. Ал мық тылығ ына ешкім де шек келтіре алмайды.

Полимер материалдарының жетістіктері мен ерекшеліктерін ескере келіп, одан ү й салуғ а қ ажетті барлық конструкциялық материалдарды шығ аруғ а ден қ ойылып отыр. Мысалы, Германия заводтарында есігі мен терезесі, қ абырғ алары мен басқ а да бө лшектері пластмассадан жасалғ ан шағ ын ү йлер шығ арылады. Ү йдің бө ліктерін тиісті жерге ә келгеннен кейін арнайы синтездік желімдермен тез біріктіре салады. Мұ ндай ү йлер ү шін мық ты негіз қ алаудың да керегі жоқ, себебі жең іл ү йдің астындағ ы топырақ шө кпейді. Қ абырғ асының қ алың дығ ы бар болғ аны 3-10 сантиметр ғ ана, ал жылылығ ы ү ш қ атар тастан салынғ ан ү йден артық. Ал салмағ ы тас ү йден 1000 есе жең іл.

Енді салынғ ан қ ұ рылыстағ ы ө ң деу жұ мыстарына келейік. Мұ нда ә р тү рлі қ абыршақ тарды клеенка мен тү с қ ағ аздардан бастауғ а болады.

Негізінен поливинилхлорид жә не полиэтилен қ абыршақ тары қ олданылады. Олар мө лдір, тү сті, не ә р тү рлі ө рнекті болуы мү мкін. Беті жылтыры да, тегісі, бұ дырлысы да кездеседі. Кейбір қ абыршақ тар қ олдануғ а ың ғ айлы болуы ү шін бір жағ ы жабысқ ақ қ абатпен қ апталады, оның дайын тү рі де шығ арылады. Кө бінесе қ ағ аз не мата жапсырылғ ан тү рі кездеседі. Қ ажетіне қ арай оны қ оршау ретінде қ олданады жә не арнаулы желімдермен қ абырғ ағ а жапсырады. Желім қ абаты бар қ абыршақ тар кү шті гигиеналық талаптар қ ойылатын жерлерде (емхана, бала бақ шалары..) есікке, қ абырғ ағ а, қ оршауларғ а жабыстырылады, тұ рғ ын ү йлерде санитарлық жү йелерде пайдаланылады. Жоғ ары акустикалық талаптар қ ойылатын жерлерде дыбыс сің іретін эластикалық негізге бекітілген қ абыршақ тар қ олданылады. Тұ рғ ын ү йлерде сонымен қ атар мө лдір поливинилхлорид не полиэтилен қ абыршағ ымен қ апталғ ан тү с қ ағ аздар қ олданылады. Конструкциялық ө ң деу жұ мыстарына плиткалы полимер материалдары жиі қ олданылады.

Органикалық ә йнекті бә ріміз де білеміз. Бұ л таза полиметилметакрилат. Ол есік, терезені ә йнектеуге, мө лдір керегелер, баспалдақ жә не балкон қ оршауларын жасауғ а жұ мсалады. Одан ә р тү рлі жарық плафондарын, люменесцентті шамдар, кө ше фонарларын жасайды. Поливинилхлорид не полиуретанда қ ұ рылыс жұ мыстарына қ ажетті басқ а да кө птеген кө мекші заттар дайындалады. Мысалғ а, плинтустар, ә р тү рлі тұ тқ алар, терезе жақ таулары, есік пен терезелерді, витринаны, ірі панельді ү йлердің блоктарының қ иылысқ ан жерлерін қ ымтайтын резина ленталар осы материалдардан жасалады.

Ө рнектеуге арналғ ан полимердің ішінде лак, сыр материалдары ерекше орын алады. Қ ұ рылыс жұ мыстарында синтездік қ абыршақ тү зушілердің негізінде алынатын алкид шайыры, хлорланғ ан каучук, перхлорвинил жә не эпоксид шайырлары, полиуретан, поливинилацетат сырлары мен лактары, полимер-цемент дисперсиясы барынша кең тарағ ан.

Жоғ арыда қ ұ рылыс жұ мыстарына қ олданылатын ә р тү рлі полимерлі материалдарды қ арастырдық. Ал олардың бә рі қ олда делік, енді қ алай пайдаланамыз, қ алай қ ұ растырып тұ рғ ызғ ан жө н? Шегелеуге болмайды, кө пшілігі морт сынып кетеді немесе шытынайды, ал кейбіреулерін тесу мү мкін емес. Мұ ндайда мастик пен желім пайдаланылады. Олар да полимер қ оспаларының негізінде алынады.

Қ ұ рылыс қ ажеттеріне кумор-инден шайыры мен каучуктың қ оспасынан, хлоропрен каучугі, эпоксид шайырынан жасалғ ан мастиктер қ олданылады. Ү лкен панельдердің арасын жалғ астыруғ а, витрина, терезе саң ылауларын жабуғ а полисульфид каучугі, бутилкаучук, полиизобутилен, кремнийорган жә не хлоропрен каучуктері жарай береді.Қ ұ рылыс конструкцияларын бір-бірімен біріктіру ү шін эпоксид, фенол, мочевина, формальдегид, полиэфир, резина ө німдері қ олданылады.