Орытынды

Жоғ ары молекулалық қ осылыстар химиясы осы ғ ылымның қ арқ ынды тү рде дамып келе жатқ ан бағ ыттарының бірі. Полимерлерге деген ерекше назар аудару, соларғ а арналғ ан кө птеген ең бектер, синтетикалық полимерлерді ө неркә сіптік ө ндірудің ауқ ымды кө лемдері олардың таң ғ ажайып физико-химиялық қ асиеттеріне негізделген. Сондық тан полимерлер туралы ғ ылым химияның, физиканың жә не механиканың заң дылық тарымен тығ ыз байланысты.

Жоғ ары молекулалық қ осылыстарды синтездеудің жаң а тә сілдерін дамытатын полимерлер алу химиясымен қ атар, олардың физикасы жә не механикасы дамуда, сонымен бірге жоғ ары молекулалық қ осылыстарды химиялық тү рлендіру немесе полимерлерді модификациялау саласы дамуда. Шикізаттардан полимерлік материалдар ө ндіруге қ ажетті бұ йымдар алу тә сілдері жетілу ү стінде.

ХХІ ғ асырдың басындағ ы жылдарда қ алдық пен адамзат пайдалануындағ ы ө німнің қ атынасы 3: 1 болып, айырмасы жоғ арылай береді екен. Бұ л жерде тек полимерлер қ алдығ ы емес, сонымен қ атар ө ндіріс, тұ рмыстағ ы тұ тыну, тү сті қ ара металдар, тағ ы басқ а сол сияқ ты қ алдық тар бар.

Адамзатқ а қ ажетті заттарды шығ ару артып келеді. Бірақ ол жарамсыз қ алдық болып қ алғ анда керісінше, адамзатқ а экологиялық зардап шектіреді. Сондық тан тозғ ан қ алдық тарды жойып, экологиялық тазарту жү ргізіп отыру керек. Ол ү шін қ алдық ты екінші рет пайдаланудың жолын табу керек. Мысалы: Харьков қ аласында ә р тү рлі пластмасса қ алдығ ының 500 тоннасынан бірнеше қ ұ рылыс материалдарын жасағ ан. Олар: су қ ұ бырлары, ү й тұ рмысына керекті заттар, шелек, су сепкіш, сыпырғ ы. Дә ретхана заттары, ойыншық тар, т.б. жасап екінші рет пайдаланғ ан.

Соң ғ ы кезде ғ ылыми – зерттеу жұ мыстары резина – шина қ алдығ ынан ә р тү рлі газ тә різді жә не сұ йық, қ атты ө нім алуғ а болатыны дә лелденді. Одан мотор майы, техникалық кө міртек, т.б., алады. Соң ғ ы кездері ө ндірісте жоғ ары полимерлі биполимер – лигнин алынды. Лигнин адамның бұ лшық етін жетілдіреді. Егер ірі қ ара малдардың қ анындағ ы қ орғ асын, кадмий азайғ ан болса, соны береді. Сү т ө німдері: айран, ірімшік, май алу кезінде суды тазартады. Ол кө кө ністерде де, жемістерде де кездеспейді. Соң ғ ы кездері Англияның «ColorollnGtd» фирмасы полиэтилен, полипропилен жә не поливинилхлорид полимерлер пленкағ а 10 – нан 40% крахмал қ осу арқ ылы биполимер алды. Пленка кү н сә улесіне тө зімді болғ андық тан тамақ ө німдерін сақ тауғ а пайдаланғ ан. Егер оны пайдаланып болғ ан соң майдалап турап топырақ қ а араластырып жіберсе, топырақ тың қ ұ нарлығ ын арттырғ ан. Сондық тан оны ө зі де тың айтқ ыш орнына пайдаланылады. Соң ғ ы кездері қ ұ рылыс материалдар орнына полимерлерді пайдалану ө сіп келеді. Себебі полимерді қ олдану ғ имаратты ә рлеуге, оғ ан кететін материалдардың шығ ынын азайтуғ а, тасымалдауды жең ілдетуге, монтаждауғ а кететін уақ ытты ү немдеуге мү мкіндік береді. Оны қ олдану экономикалық жә не техникалық жағ ынан тиімді: қ ұ рылыстың беріктігі жоғ арылайды, жылу ө ткізгіштігі азаяды, химиялық ә серлерге тө зімділігі артады.

Оның пайдалы жақ тарымен қ атар, зиянды жақ тары да бар. Ол – тез жанғ ыш зат. Дү ние жү зіндегі кө п ө рт шығ уының себебі осы полимер материалдарын қ ұ рылыста кең інен қ олданылуында деп шешіп отыр. Сонымен қ атар ө ндірісте, транспортта (ұ шақ та, теміржол вагондарында, параходта) қ ауіпті болып отыр.

Полимер материалдары жанғ ан кезде ө те улы газ шығ арады. Ол эксперимент арқ ылы дә лелденген. 1кг полимер материалы жанғ анда 1м3 қ ұ рылыс ішіндегі жануарлардың (тышқ ан, қ оян, егеуқ ұ йрық)50% - ы 5 минутқ а ғ ана шыдағ ан. Мына тө мендегі кестеде ә р тү рлі полимерлер материалдарының жанғ ан кезде шығ арғ ан улы газ кө рсетілген.

Кейбір полимер материалдарының жанғ ан кезде шығ аратын улы газы.

Қ азақ стан Республикасы Конституциясының 26 – бабында «Республика азаматының ө мір сү ру мен денсаулық қ а қ олайлы қ оршағ ан ортада тұ руғ а қ ұ қ ы бар» делінген.

Полимер ө ндіретін зауыттар қ атарын кө бейтіп, оғ ан қ ажетті шикізатты ө з елімізде ө ндіруді, полимер заттарының қ алдық тарынан қ айта ө ң деп, қ ажетті тұ рмыстық заттар ө ндіретін болсақ, еліміздің экономикалық жә не экологиялық жағ дайының жақ саруына себеп болар еді деп ойлаймын.

Біріншіден, полимер қ алдық тарын қ айта ө ң деп, халық тұ рмысына пайдаланғ ан болса, екіншіден, санитарлық – гигиеналық, экологиялық жағ ынан орта тазарып, экономикалық пайда ә келген болар еді.