Практика. Педагогикалық зерттеулердегі сауалнама құрау және оларды қолдану әдістемесі.

Педагогика саласындағ ы зерттеулер – бұ л білім заң дылық тары, оның қ ұ рылымы мен механизмдері, мазмұ ны, принциптері мен технологиясы жө ніндегі жаң а мə ліметтерді алуғ а бағ ытталғ ан ғ ылыми ізденіс процесі жə не оның нə тижесі. Педагогикалық зерттеулердің міндеті- деректер мен қ ұ былыстарды тү сіндіру жə не оларды алдын ала болжастыру жә не эксперимент жасау. Жоғ ары оқ у орнының кә сіби маман даярлаудағ ы басты мақ саты - алдың ғ ы қ атарлы жастар тә рбиелеу, адамзаттың мә дени жә не ө негелік дең гейі мен оның кә сіби ой-ө рісін арттыру, жоғ ары кә сіби білімді маман иелерін қ азіргі заман талабына сай дайындау.Педагогикалық зерттеудің қ андайда бір ə діс не тə сілінің педагогикалық тиімділігін анық тау, оқ у ү рдісіне педагогикалық эксперимент жасау арқ ылы, білім беру жү йесін дамыту болып табылады.

Педагогикалық эксперимент - педагогика ғ ылымындағ ы негізгі ә діс. Эксперимент - оқ ыту жә не тә рбиенің қ андай да бір ә дісін, тә сілін тә жірибе арқ ылы сынақ тан ө ткізу.

Педагогикалық эксперименттің негізгі міндеті - педагогикалық ық пал мен оның нә тижелері арасында байланыс орнату. Эксперимент ө ткізер алдында белгілі бір педагогикалық ә діс-тә сілдің тиімділігі туралы ғ ылыми гипотеза айтылады. Гипотеза - ғ ылымғ а сү йеніп жасалғ ан, алдын-ала айтылғ ан ой.

Кө лемдіэкспериментке кө поқ ушыларқ атысады. Жергілікті, микроэксперименттерге аз оқ ушы қ атысады. Кең кө лемді, іріэксперименттердімемлекеттік, ғ ылымимекемелержә небілімберудібасқ аруоргандарыө ткізеді. Мысалы, XX ғ асырдық 60-жылдарында балағ аалтыжастанбастапжалпыбілім беру ү лгісітексеріліп, оғ ан кө п оқ ушылар қ атысқ ан эксперимент ө тті. Нә тижелері жақ сыболғ ансоң балаларалтыжастанбастапбілімалуғ акө шті.

Ойдағ ы эксперимент - іс-ә рекеттісанадажасау. Жасандыжағ дай - бір не бірнешеоқ ушыныұ жымнанбө лу. Эксперимент педагогикалық жұ мыстың қ андай да бірә дісінің тиімділігітуралы қ орытынды болғ анда ө ткізіледі.

Тексеру эксперименті, ғ ылыми педагогикалық зерттеу институттары шығ арғ ан оқ улық тарының пайдалылығ ын арнайы мектептерде тексеру эксперименті арқ ылы зерттейді. Мектептегі озат тә жірибелерді зерттеу процесінде пайда болғ ан болжамды анық тау ү шін тексеру эксперименті қ олданылады. Мысалы, педагогикалық ғ ылыми-зерттеу институттары жаң адан шығ арылғ ан оқ улық тардың, бағ дарламалардың тиімділігін тексеру эксперименті арқ ылы зерттейді. Оқ у мен тә рбиенің мазмұ нын ұ йымдастыру тү рлерін, принциптері мен ә дістерін жаң адан қ ұ ру ү шін арнаулы эксперимент жү ргізіледі, оны жасампаз эксперимент дейді.

Тексеру эксперименті, ғ ылыми педагогикалық зерттеу институттары шығ арғ ан оқ улық тарының пайдалылығ ын арнайы мектептерде тексеру эксперименті арқ ылы зерттейді. Мектептегі озат тә жірибелерді зерттеу процесінде пайда болғ ан болжамды анық тау ү шін тексеру эксперименті қ олданылады. Мысалы, педагогикалық ғ ылыми-зерттеу институттары жаң адан шығ арылғ ан оқ улық тардың, бағ дарламалардың тиімділігін тексеру эксперименті арқ ылы зерттейді. Оқ у мен тә рбиенің мазмұ нын ұ йымдастыру тү рлерін, принциптері мен ә дістерін жаң адан қ ұ ру ү шін арнаулы эксперимент жү ргізіледі, оны жасампаз эксперимент дейді.

Мектеп қ ұ жаттарын зерттеуде кейбір кү дікті жайттарды қ ұ жаттарғ а сү йеніп зерттеуге болады. Мұ рағ ат мә ліметтері, сынып журналдары, оқ ушы кү нделіктері, сыныптың оқ у-тә рбие жоспары, ү йірме жұ мыстарының жоспары мен есеп, ү йірме мү шелерінің баяндамалары, педагогикалық кең естің хаттамалары, мектептің жылдық есебі, мұ ғ алімдердің озат тә жірибесі негізіндегі ә дістемелік баяндамалар жә не тә рбие жұ мыстарының тақ ырыптарына жазылғ ан баяндамалар мен ғ ылыми мақ алалар жатады. Педагогика тарихының мә селелерін мұ рағ ат мә ліметтеріне сү йеніп зерттейді. Оқ у жұ мысының жетістіктері менкемшіліктерін ашып, тиісті қ орытынды шығ аруғ а мү мкіншілік береді.

Оқ ушылардың жұ мысын зерттеу. Оқ ушылардың жазба, бақ ылау жә не графикалық жұ мыстары, суреттері, пә ндер бойынша дә птерлері, ә р тү рлі тақ ырыптарғ а жазылғ ан баяндамалары мен рефераттары жә не ең бек сабақ тарында жасағ ан заттары зерттеушіні кейбір қ ажетті мә ліметтермен қ аруландырады. Оқ ушылардың дербес қ абілетін, оқ уғ а жә не ең бекке кө з-қ арасын, тә жірибелік даярлығ ын, мұ ғ алімдердің де іс-ә рекетін зерттеп анық тауғ а болады. Оқ ушылардың ө з бетімен жұ мыс істеуінің жаппай жә не дербес орындайтын жұ мыстарын ұ штастырып жү ргізудің жә не осы сияқ ты дидактикалық мә селелерді қ олданудық тиімді жолдарын іздестіреді.

Кибернетикалық жә не математикалық ә дістерді педагогикалық зерттеулерге енгізу. Бұ л ә дістер ә р тү рлі педагогикалық қ ұ былыстардың ө зара сандық байланыстарын, олардың ө лшемін, сапалық ерекшеліктерін айқ ындау ү шін қ олданылады. Бұ л ү шін ә р тү рлі кө рсеткіштерді, мысалы, оқ ушының сабақ қ а қ атысуын, алғ ан бағ аларын, мектепте таза, жинақ ты жү руін, т.б. белгілі уақ ыт ішінде қ алай ө згеруін тіркеу, тә ртіпке келтіру немесе реттендіру, яғ ни, бө ліп отыру жү йелі жү ргізіледі.

Педагогикалық зерттеулерде математикалық ә дістерді қ олдану эксиперименттік зерттеулердің сандық деректеріне статистикалық ө ң деу жасау ү шін қ ажет.

Педагогикалық эксперимент міндеттері:

1) жобаланғ ан педагогикалық қ ұ былыс жə не оның іске асуында кө рініс беретін себеп-салдарлы байланыстар мə нін зерттеу;

2) педагогикалық қ ұ былысқ а зерттеушінің белсенді ық пал жасауы;

3) педагогикалық ық пал мен ық палдастық тың нə тижесін ө лшестіру.

Эксперимент келесі кезең мен ө ткізіледі:

– теориялық (проблема қ ою, зерттеу мақ сатын, нысанын жə не денін анық тау, міндеттер мен гипотеза белгілеу);

- ə дістемелік (зерттеу ə дістемесі мен оның оның жоспарын айқ ындау, бағ дарлама тү зіп, алынғ ан нə тижелерді ө ң деу ə дістерін нақ -тылау);

- эксперимент жұ мысы – бірнеше тə жірибелік зерттеу ə рекеттерін орындау (ситуация тү зу, бақ ылау, тə жірибені басқ ару жə не зерттеушілердің жауап ə рекеттерін бағ алау);

- талдау – сандық жə не сапалық сарапқ а салу; алынғ ан деректерге тү сініктеме беру; қ орытынды жасап, практикалық ұ сыныстар енгізу.

Эксперимент тү рлері: табиғ и (қ алыпты оқ у-тə рбие процесі жағ дайында) жə не зертханалық – қ андай да ə дістің тиімділігін тексеру ү шін жасанды жағ дайлар тү зу (экспериментке алынғ ан балалар тобы ө з алдына бө лектенеді). Кө п жағ дайларда табиғ и эксперимент қ олданылады. Ол зерттеуге алынғ ан педагогикалық қ ұ былыс мазмұ ны, мақ саты жə не т.б. орай ұ зақ қ а созылғ ан не қ ысқ а мерзімді болуы мү мкін.

Егер эксперимент педагогикалық процестің нақ ты жағ дайымен танысуғ а бағ ытталғ ан болса, деректеуші (констатирующий) аталып, ал оқ ушы не сынып ұ жымының дамуына қ ажет жағ дайларды анық тауғ а арналғ ан кү нде мұ ндай эксперимент- қ айта жасаушы (дамытушы) деп аталады. Қ айта жасау экспериментінде салыстырып баруғ а керек бақ ылау топтары тү зіледі.

Эксперименттік ə дістің қ иындығ ы: оны жү ргізу техникасын жете білу қ ажет, бұ л зерттеу барысында ұ йымдастырушының аса ү лкен сыпайылығ ы мен ə дептілігі, кө регендігі мен егжей-тегжейлілігі, зерттеудегілермен қ атынас тү зу қ абілеттілігі де маң ызды келеді.

Педагогика ғ ылымында жас зерттеушілердің араласуын кү тіп жатқ ан, ə лі анық талмай елеусіз болғ ан қ ұ былыстар байланысы мен тə уелділіктері ұ ланғ айыр, тың халінде. Педагогиканың жемісті дами тү суінің басты шарты – ғ алымдар мен педагог-практиктердің бірлікті іс-ə рекеті. Егер осы теориялық жə не тə жірибелік ізденістер аталғ ан педагогикалық ə дістер жү йесін жете білумен жү ргізілетін болса ғ ана, педагогтың ө з тə жірибесі де, басқ алардың да педагогикалық ұ сыныстары мақ сатты бағ ытта зерттеліп, талданады, соның нə тижесінде оқ у-тə рбие ұ йымдастыру жолындағ ы табыстары мен жаң алық тары ғ ылыми тұ ғ ырғ а орнығ уы сө зсіз.