Практика. Педагогоикалық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу.

Педагогикалық бақ ылау. Бул ә діс кө мегімен зерттеуде жинақ талғ ан факторлардың негізінде іске асыру ү шін окушылардаң ә р тү рлі жас ерекшіліктерін аныктайтын болжам, жоба жасай алады. Зерттеу объектісі ретінде жана материалды игермекші немесе лабораториялық тә жірибе жасаушы, т.б. мақ саттарды іске асырушы окушылар, яки оку топтары болуы ыктимал. Бұ л осындай міндетке мұ ғ алімнін тү сіндіруі мен осы материалды оқ утылардың игеруі, олардың бейімділіктері мен дағ дыларының қ алыптасуына да жетеді.

Қ ужаттық бакылау. Бул ә діс аркылы негізінен оқ ушылардың жазба жумыстарын, мысалы, бақ ылау жұ мыстарын, дә птерлерін, кү нделіктерін, яғ ни барлык қ ағ азга тү сірілген жумыстарын дане иү галімдө рдің жоспарлары иен класс журкалдарын, т. б, зерттө у яү ргіэіяеді.

Бұ л айтылғ ан ә дістер, ө здерінің аттары ақ тап турғ андай, бақ ылауғ а узақ зер салып анғ ару тә сілдерін пайдалануғ а негізделген. Бұ л бақ ылау ә дісінен баска ө зінтік зерттеу мақ саты ө згешелеу болып келетін педагогикалық экс­перимент деп аталатын ә діс бар. Бақ ылау ә дістерінде зерттеутіносы зерттеут турлері тек жалпылама тү сініктер алады.

Педагогикалық эксперимент. Бул педагогикалық зерттеу ә діс ө те кү рделі. Педагогикалық экспериментпедагогикалық қ ұ былыстарды тексеруге жә не есепке алуғ а қ олайлылық туғ ызатын, бақ ылауғ амү мкіндік беретін, оқ ытуды іске асыратын ғ ылыми шара.

Бақ ылау ә дістеріндегі қ олданылатын тә сілдер окытуды ұ йымдастыруды қ ажет етпейтіндігімен жаң а ыкпалсызтіндігімен икімді.Педагогикалық эксперименттік негізі мынада:

-сабақ барысында онын мазмү нына, не оку материалының қ ұ рамына, не окыту ә дісіне, т.б. басшлық қ а алынғ ан ө згерісіне сә йкес тү бегейлі мазмұ ны бар ө згезріс енгізуі қ ажет;

-оқ у процесінің ә р тү рлі жақ тарыныи ө зара байланысы жә дуілгі жагдайғ а карағ анда айкынырақ кө рінетікдей шарттуғ ызу керек;

-оку процесіндегі сапалық жә несандық нә тижеге мен ө згерістерді есепке алу шарт.

Сондық тан, педагогикалық экспериментміндеті - оку-тә рбие жұ мысында қ олданылғ ан ә дістер пен тә сілдердің тиімді анық тау, берілетін материалдын, оны оқ итын оқ ушылардың жас ерекшеліктеріне байланыстытолық қ амтамасыз ету, оқ у материадынына бө лінген мерзімді уакытқ а лайық келбетін аныктау.

Педагогикалық экспериментбірнеше тү рі бар. Солардың ішінде кө п таралғ ан – экоперименттеліну жә не бақ ыланушы кластардағ ы оқ ыту нә тижесін салыстыру. Мундай зерттеулердің нә тижесі окушылардың тобымен эксперимент ө ткізудін барысында ғ ана мумкін. Басқ аша айтқ анда, окушылар жиынтығ ының ө згерген белігілерн зерттеу. Осындай зерттеу ө ткізуіне оң ашаланғ ан(сарапталғ ан)топтары –«совокупность выборки» деп аталады.Осы себепте, сараптанғ ан жиынтық тып алдын ала аныктау талап туады.Осындай кластарда, мектеп окушыларының бә ріне ортақ жайт деп тұ жырымдалады.

Сонымен, даярлау ә дісінін нә тижесін -сараланып алынғ ан жиынтық тың тың сипаттамасы ретінде корытыланады.Бұ лә діс саралангғ ан жиынтық тдрдың (класс, окушылар, т.б.)қ андай тү рін де қ амти алатың дай болып жү ргізілуі керек. Мысалы, эксперимент бұ дан ө те жоғ ары кластыалуғ а болмайды, немесе арнаулы мектепті, не оның класын алуғ а болмайды.

Жиынтық тын мө лшерін анық тағ анда оны арнайы формуламен есептейді, сондай қ атынаста ө ткізу керек, жіберілетін қ ате де мү мкіндігіншө аз болып шыгатындай куйге жету қ ажет.Бұ л ә діс жалпылама факторлар қ орытындысының косындысына негіздалген. Бұ л оқ ушылық ты тузету тест типтес тапсырма беру жә не бақ ылау жұ мыстарын алу аркылы іске асады.

Зерттеу кө зінде туатын екінші мә селе - эксперимент нетижесін қ алай ө лшеп аламыз немесе зерттелудің нақ ты мә нін қ алай анық таймыз деген сауалғ а байланысты. Бұ л жолда ө лшеу тә сілін іріктеп алу ө лшенетін шамалардың ө з ерекшеліктеріне байланысты.

Сонымен, индуктивтік нобайлау нә тижесінде окыту кезінде кай дидактикалық жү йе жақ сы қ орытынды беретінін белгілі дә режеде алдын ала біледі екенбіз. Ал, бул индуктивтік нобайлаудың кемшілігіның зерттеу аркылы тарамағ андыры -оның ү стіне мұ ндағ ы тү бегейлі дә лелденбеген бол-жамдар кейбір жеке тә жірибелердің карапайым, тек ың ғ айлы нә тижесі ретінде енгізілген.

Сондыктан экспериментік зерттеулер зерттелетін заттардын сыртқ ы парамө трлерін дурыс анық тау мә селесіне байланысты.

Ү лгерім тесті. Бұ л оқ ушылардың білім денгейін анық тауғ а арналып іріктелген тапсырмалар. Бұ л тестердін кө мегіен мұ ғ алім оқ ушылардың нақ ты материалды игеруін, менгеруін, дағ дысын қ алыптастырады. Тестін тиімділігі жауаптарды санап, оқ ушылардың білімін тексеруде статикалық ө ндеу жасауды онайлатады.

Анкета. Арнайы жасалып таратылатын, оқ у жә йінінә тү рлі қ ырларын тексеру міндетін аткаратын, сұ рыпталғ ан сұ рақ тарғ а оқ ушылардың берген жауабына қ арап анық тама жасайтын тә сіл.

Шарттық ә дістер. Жоғ арыда кө рсеткеніміздей, бұ л -педагогикалык қ ұ былыстар мен процестерді сандық сипаттамасы жә не оқ у материалы мен оқ ушылардың білімін тексерудің талдамасы.

Теорияяық талдау. Бұ л-теориялық талдауды іске асырушық ұ рылымдық -логикалық талдау, мысалы, оку материалы мен оқ ушылар білімінің статистикалық бағ алануы.

Дедуктивтік нобайлау. Бұ л нобайлауды зерттелетін ерекшелігіне ә йкес зерттеуші ө зі жасайды. Ол ү шін онын шамалары мен тандау ережелері жалпылама қ ағ идаланады да, сандық қ атынастағ ы жү йе пайда болады. Содан сон, математикалық (алгебралық)ә діс - формула кө мегімен керекті жү йенің қ ұ рылымы қ урылады. Пайда болғ ан жү йе зерттелетін нобай ретіндекарастырылады. 1930 жылы Л.Я.Терстон оқ ытудың осындай алралқ ы математикалық нобайын ұ сынган еді. Сонан бері мұ ндай нобайлардың бірнеше нұ сқ асы ұ сынылды. Мысалы, 1973жылы И.Б. Вреслав оқ ушылардың білім игеруінін дифференциалдық тең деумен сипатталатын нобайын ұ сынды. Бұ л нобайдың негізін жасап беруші - дифференциалдық тең деу тү рде жазды.

Кез келген кү рделі объект негізгі қ ұ рауш бө ліктерінің эаң дылыктары мен принциптерін толық зерттемейінше тү сінікті бола алмайды. Қ ысқ асы, зерттелу обьектісінің жұ мыс істеу принципі мен қ ү рылымы жайлы жеткілікті тоқ там жасау ү шін, сол зерттелетін объект барлық жағ ынан сипатталатын, бірнеше эксперимент нә тижесінде алынғ ан таза фактор қ ажет.