Эмоционалдық аясының бұзылуын түзеуге бағытталған әдістер.

Эмоционалды ерік аясы бұ зылғ ан балалардың мінез қ ұ лқ ындағ ы ауытқ уларды тү зеу жұ мыстары барысында шағ ын бағ дарламалар қ олданылады. Бұ л бағ дарламалар балалардың бойында қ оршағ ан ортағ а деген сенімділікті қ алыптастыруғ а, ө здігімен басындағ ы мә селені шеше білуге, эмоционалдық реакцияларын дұ рыстауғ а, мінез-қ ұ лық стереотиптерін жоюғ а, «мен» бейнесінің ү йлесімді болуына ү йретеді.

Психикалық дамудың кешеуілдеуінің негізгі ерекшелігі – баланың психикалық ә рекетінің қ алыптасуының бірқ алыпты болмауы. Инфантильді балалар ө зінің қ ұ рдастарынан жас, олардың ойлары да тұ рақ сыз болады. Оларды ми қ абілеті де тә улік бойына ө згереді. Кейде сабақ тың аяғ ына таман немесе шаршағ ан уақ ыттарда болады. Бұ л балаларғ а тә н ерекшелік зейіні мен жұ мыс қ абілетінің ең тө менгі дең гейде болуғ а тиіс. Кейбір балаларда іс — ә рекеттің басында зейіндері жоғ ары болады да, ал кейін тө мендей бастайды. Ұ зақ мерзімді есте сақ тауы мен қ ысқ а мерзімді еске сақ тауының тө мендеуі, есте сақ тауының беріктілігінің жетіспеуі, сондай – ақ интеллектуальдық белсенділігінің тө мендеуі – осы категориялардағ ы балаларғ а тә н ерекшеліктер. [3.46]

Ойлау ә рекетіне келсек, кө рнекі амалды ойлаудың кемістігі аз мө лшерде кө рініс береді. Кө бінесе нақ тылы – бейнелі ойлауы бұ зылады, яғ ни бейнелі образдық ойлауы жеткіліксіз болады. Қ арапайым есептер кө рнекі материалдарғ а бағ ытталса, бірақ баланың ө мірлік тә жірибесіне қ атыссыз болса, оларғ а қ иындық туғ ызады.

Балалардың танымдық белсенділіктері жеткіліксіз. Ол баланың тез шаршауымен, тежелуімен сипатталады. Психикалық дамуы кешеуілдеген балалар есептің шартын, диктантқ а арналғ ан сө здерді жә не сө йлемдерді есінде сақ тамайды. Олар зейіндерін тапсырмағ а шоғ ырландыра алмайды, кей кездері мектептің тә ртібіне бағ ынбайды. Мұ ндай балалар кө ң іл бө лгенді қ ажет етеді. Тү зету жұ мыстарын, арнайы оқ ыту процестерін емдеу мекемелерін талап етеді.

Психикалық дамудың кешеуілдеуіндегі ә ртү рлі дә режеде сипатталады. Жең іл тү рде кө рініс берген жағ дайда бұ л балалар кө мекті жалпы білім беретін мекемелерде ұ йымдастыруғ а болады. Ауыр жағ дайлардабалаларда арнайы білім беретін мектептерге немесе мекемелерге оқ ытады.

Психикалық дамуы кешеуілдеген балалардың белсенді жағ дайдан баяулық қ а, жұ мыскерлік кө ң іл – кү йден, жұ мыссыздық қ а жиі ө ту процестері жү йкелік – психикалық жағ дайлармен байланысты. Балалар қ андай да бір тапсырманы орындауда ү лкендердің кө мегін қ ажет етеді. Ересектердің кө мегін қ ажетсіну, іс — ә рекеттің нә тижесін мең геру, оны ұ қ сас ә рекеттерге тасымалдау жә не психикалық дамуы кешеуілдеуі бар балаларды ақ ыл – есі кем балалардан ажыратуғ а болады.

Тү зету жұ мыстары барысында келесі ә дістер мен тә сілдерді қ олдануғ а болады:
1.Мінез-қ ұ лық бұ зылуы жә не тұ лғ а аралық қ арым-қ атынастың бұ зылуын тү зеуге бағ ытталғ ан ә дістер
-гештальттренинг, арттерапия, психодрамалық ә дістер: ә сіресе «айна» техникасы мен рольдерді ауыстыру ә дісі.
-рольдерді ауыстыру арқ ылы агрессивтікті азайтуғ а арналғ ан тренингтер.
-кең естер беру, ә ң гімелесу. Мінез- қ ұ лық тү рлері жә не олардың акцентуациясы туралы ә ң гімелесу.
-кә сіптік бағ дарлау- бағ ыттау бойынша жү ргізілетін жаттығ улар мен ойындар.
2.Коммуникативтік аясының бұ зылуын тү зеуге бағ ытталғ ан ә дістер
-ө зін -ө зі бағ алауды кө теруге бағ ытталғ ан тренингтер
-қ арым-қ атынас тобын ұ йымдас-
тыру арқ ылы тілдің коммуникативтік жағ ын дамыту
-кү нделікті мә дениеттану сабақ тарын ө ткізу
-жеке тұ лғ а типологиясы бойынша жә не конфликтер тү рлері бойынша ә ң гімелесулер, лекциялар ө ткізу
-жеке кең естер ө ткізу.
3.Оқ ыту процесінің бұ зылуын тү зеуге бағ ытталғ ан ә дістер
-мектептік тақ ырыпта ойын тренингтерін жү ргізу, осы тақ ырыптар бойынша рольдер ауыстыру арқ ылы психодрама ұ йымдастыру
-қ арым-қ атынасты жақ сарту тренингтері
-ө зін-ө зі бағ алауды кө теруге жә не ү рей, қ обалжу кү йлерін азайтуғ а бағ ытталғ ан тренингтер
-топтық басқ ару, кә сіптік таң дау туралы ә ң гімелесу, кең ес беру.
4.Қ аң ғ ырып кетіп қ алуғ а бейімділікті тү зеуге бағ ытталғ ан ә дістер
-ө зін-ө зі бағ алауды кө теруге бағ ытталғ ан тренингтер
-рольдерді ауыстыру психодрамасы
-жанұ ялық тақ ырыптағ ы «айна» техникасы
-қ арым-қ атынасты жақ сарту тренингтері
-қ обалжу жә не ө зін-ө зі кінә лә у сезімін жоюғ а арналғ ан жеке жұ мыс-
тар
-оқ ыту тренингтері
-жеке тұ лғ а типологиясы бойынша жә не конфликтер тү рлері бойынша ә ң гімелесулер, лекциялар ө ткізу
5.Ата-анамен қ арым-қ атынастың бұ зылуын тү зеуге бағ ытталғ ан ә дістер
-ө зін -ө зі бағ алауын кө теруге бағ ытталғ ан тренингтер
-ертегілер материалында жү ргізілетін «психологиялық театр» ә дісі
-қ арым-қ атынасты жақ сарту тренингтері
-жанұ ядағ ы қ арым-қ атынас тү рлері туралы ә ң гімелесу, пікір таластыру
-жеке тү рде дараланғ ан кең естер беру
-бала мен ата-ана бірлескен топтық тренингтер
6.Эмоционалдық аясының бұ зылуы
-қ обалжуды азайтуғ а, жоюғ а бағ ытталғ ан тренингтер
-релаксация жә не ө зін-ө зі басқ ару дағ дыларына ү йрету
-арттерапия
-агрессивті кү йді шешуге бағ ытталғ ан белсенді ойындар мен жаттығ улар
-қ орқ ыныш сезімін жоюғ а бағ ытталғ ан ойын терапиясы
-психогимнастика
Психологиялық тү зеу жұ мыстары барысында тренингтердің алатын орны ерекше. Тренинг барысында талданатын мә селелер кү нделікті ө мірде кездесетін қ арапайым мә селе болуы керек. Мысалы: мектепте сені не толғ андырады? Ата-аналармен қ арым-қ атынаста қ иындық неліктен туындайды? Неге біз кө п ашуланамыз? Ө з бойымызда қ андай жағ ымды қ асиеттерді дамытқ ымыз келеді? т.с.с.

Билет