Има әдісі. Ішкі күштері

Материалдар кедергісі ғ ылымының негізгі болжаулары

Материалдар қ асиеттері, кү штер жә не деформацияларғ а қ атысты ық шамдайтын болжаулар алынбаса, материалдар кедергісінің нақ ты есептерін шешу мү мкін емес.

Б1.Берілген дененің материалы тұ тас жә не ү зілліссіз

Б2. Берілген дененің материалы изотропты жә не біртекті..

Б3. Сыртқ ы кү штері ә сер етпей денеде ішкі кү штері пайда болмайды.

Б4. Берілген дененің деформациялары дене ө лшемдеріне қ арағ анда ө те кіші.

Б5. Берілген дененің деформациялары абсолюттік серпімді.

Б6. Ә сер етуші кү ш жә не одан пайда болатын деформация араларында сызық ты тә уелдік бар (Гук заң ы).

Б7. Берілген денеге кү штер жү йесінің ә сері жеке кү штер ә серлерінің қ осындысына тең жә не кү штердің ә сер ретінен тә уелсіз (кү штер ә серінің тә уелсіздік принципі).

Б8.Дененің деформацияғ а дейін жазық қ ималары деформация кезінде жә не деформациядан кейін жазық болып қ алады. (Я. Бернулли гипотезасы).

Б9.Сыртқ ы кү штер ә сер ететін қ ималардан қ ашық тық та орналасқ ан дене нү ктелеріндегі ішкі кү штер сыртқ ы кү штерінің ә серлеу ә дісінен тә уелсіз (Сен-Венан принципі).

Сыртқ ы кү штердің классификациясы

Берілген денеге бө тен денелерден тү сетін кү штер сыртқ ы кү штер деп аталады.Сыртқ ы кү штердің тү рлері:

а) беттік жә не кө лемдік

б) қ адалғ ан жә не таралғ ан

в) статикалық жә не динамикалық

г) қ айталып - ө згермелі

(а) жә не (б) тү сініктері теориялық механикадан белгілі.

Шамалары жә не бағ ыттары ө згеруінің жылдамдығ ы соншалық ты кіші, пайда болғ ан ү деуін ескермеу болатын кү штер статикалық кү штері деп аталады. Шамалары жә не бағ ыттарының ө згеруі ү лкен жылдамдық пен ө тетін кү штер динамикалық кү штері деп аталады.Динамикалық кү штерге соқ қ ы кү штері де жатады.Соқ қ ы кү штері ө те аз уақ ытта шекті шамағ а ө эгереді..

Кү штердің шамалары жә не бағ ыттары ө згеріп, ө згеруі белгілі уақ ытта қ айталанып отырса, ондай кү штер қ айталанып-ө згермелі кү штері деп аталады.

Материалдар кедергісінің негізгі нә тижелері статикалық кү штері ү шін табылғ ан.

има ә дісі. Ішкі кү штері

Материалдар кедергісінің негізгі есептерін ішкі кү штерді анық тамай шешу мү мкін емес. Ішкі кү штерді қ има ә дісімен анық тайды.Қ има ә дісінің реті тө мендегідей:

а) К – сырық ты кез келген жазық тық пен кесеміз,

б)А Т – кесілген бір бө лігін (ойша) алып тастаймыз,

в) Т –қ алғ ан сыртқ ы кү штерді ө ткізілген қ имадағ ы материал бө лшектері арасында пайда болғ ан ішкі кү штермен тең естіреміз,

г) К – ө ткізген қ имадағ ы ішкі кү штерді эквиваленттік бас векторы жә не бас моменті -ғ а келтіреміз (келтіру центрі – қ иманың салмақ центрі).

.

Ішкі кү штердің бас векторы жә не бас моменті -ды координат ө стері бойымен жіктейміз.Координат басын ө ткізілген қ иманың салмақ центрінде орналастырып, z ө сін қ иманың нормалімен бағ ыттап, ал х, у ө стерін қ има жазық тығ ында орналастырамыз.

1.2суреті.

Бас векторы мен бас моменттің қ ұ раушыларын – N, Q_x, Q_y, T, M_x, M_y деп белгілейік.Белгіленген қ ұ раушылардың аттары: N – бойлық кү ші; Q_x, Q_y - кө лденең кү штері, Т – бұ ралу моменті; M_x, M_y – иілу моменттері. Аталғ ан 6 шамалары ішкі кү ш факторлері (І.К.Ф) деп аталады.

Сыртқ ы кү штері жә не І.К.Ф ә сер ететін кесілген сырық бө лшегінің тепе –тең дігін қ арастырайық:

Таблица 1.1

І.К.Ф-не байланысты кедергілер (деформациялар) тү рлерінің классификациясы

№ п/п	І.К.Ф.	Сурет	Кедергі тү рінің аты
1.	N		Ортадық созылу мен сығ ылу
2.	Qx, Qy		Ығ ысу(Кесу)
3.	Т		Бұ ралу
4.	Мх		Иілу
5.	N, Qx, Qy, T, Mx, My		Кү рделі

S F_x = 0, Q_x + F_1x + F_2x + … + F_Kx = 0,

S F_y = 0, Q_y + F_1y + F_2y + … + F_Ky = 0, (1.1)

S F_z = 0, N + F_1z + F_2z + … + F_Kz = 0,

S M_x = 0, M_x + M_1x + M_2x + … + M_Kx = 0,

S M_y = 0, M_y + M_1y + M_2y + … + M_Ky = 0,

S M_z = 0, T + M_1z + M_2z + … + M_Kz = 0.

(1.1) тең деулерінен 6 І.К.Ф-н анық таймыз. Еске алуы керек: ө ткізген қ иманың тек бір жағ ында ә сер ететін сыртқ ы кү штері есептеледі.

Алты І.К.Ф-ің ә р қ айсысы кедергінің белгілі бір тү рімен байланысты.