Лекция №2.

Жоспар:

1. Діннің ә леуметтік, танымдық, психологиялық негіздері.
2. Діннің ә леуметтік негіздері.
3. Діннің танымдық, негіздері.
4. Діннің психологиялық негіздері.

Сабақ тың мақ саты: Дін қ оғ амда атқ аратын қ ызметтері мен ролін айқ ындау, дін классификациясының принциптерін тү сіндіру жә не олардың ә леуметтік-психологиялық негіздерін тү сіндіру.

Сабақ тың міндеті: Дін мен мемлекет арасындағ ы қ арым-қ атынасты тү сіндіру. Тақ ырып бойынша мә ліметтерді толық мең геру.

Діни сана, ә р тарихи кезең де, тү рлі қ оғ амда ә ртү рлі дә режеде қ ызмет атқ арып, кө рініп отырады.Негізінен оның ү ш сатысын атауғ а болады. Бірінші сатысы-діни сана қ оғ ам санасында жетекші орын алады; діни тұ рмыс бү кіл қ оғ амның ә леуметтік тұ рмысының қ ұ рамды бө лігі болады; ә леуметтік қ атынастарда діни сенімдер міндетті тү рде ескеріледі; ө кімет билігі діни жә не азаматтық салалардан тұ рады. Бұ л ү рдіс сакрализация (латын тілінде sakra-қ асиетті) деп аталады.

Екіншісі-діни сана қ оғ амдық санада басымдық пен кө рінбейді, одан азаматтық дү ниетаным мен мә дениет озық тұ рады; діни қ ызмет барғ ан сайын ө зінің негізгі қ ызмет аясына дейін тарыла береді; қ оғ амдық қ атынастар діни қ атынастардан оқ шауланады; бірақ, діни тұ тастық бұ рынғ ысынша этностық тұ тастық қ а ұ мтылады.

Ү шіншісі-діни сана қ оғ амдық ойғ а мейлінше аз ық пал жасайды, діни қ ызмет тек діни ұ йымдардың ісі болып қ алады, діни ортақ тастық этникалық, мемлекеттік тұ тастық мә селесімен сә йкестігін жояды, діни жә не азаматтық ө кіметбиліктері біржола ажыратылады.Бұ л ү рдіс секуляризация ү рдісі(латынша saecularis-зайырлы)деп аталады.

Діни қ ызмет: ілімдік жә не ғ ұ рыптық болады.Діни қ ызмет дегеніміз-діни ілімді жинақ тап, саралау, тү сіндіру жә не тарату, діни идеологияны жасап, орнық тыру.

Діни насихат, дінді уағ ыздау, діни оқ у орындарында білім беру де- осы қ ызмет саласының міндеттері.Одан кейінгі қ ұ лшылық жасау салттары діни мейрамдарды ө ткеру, қ ұ лшылық жасайтын ғ имараттар тұ рғ ызу т.б діни қ имыл-ә рекеттердің бә рі ғ ұ рыптық қ ызметтер деп аталады.

Діни бірлестіктің мынадай тү рлері бар: діни мекеме (мешіт, шіркеу, діни оқ у орны т.б), діни секта жә не деноминация.Бұ лардың ішінде шіркеу, мешіт т.б. бірлестіктің неғ ұ рлым кең тү рі саналады.Олардың орталық тандырылғ ан(бір ортағ а бағ ынатын) қ ұ рылымы жә не тө менне жоғ арығ а дейіні басқ ару жү йесі бар.

Секта (латынның –ойлау тә сілі, ілім, бағ ыт деген мағ ынадағ ы сө зінен шық қ ан)ә детте орнық ты діни ілімге оппозициялық ағ ым, ә леуметтік, дү ние-танымдық, ғ ұ рыптық қ арсылық тү рінде пайда болады, тек ө зінің ұ станғ ан жолының дұ рыстығ ына кү мә нсіздігімен ерекшеленеді.Секталарғ а тә н нә рсе- ө здерінің қ ұ дайдың қ алаулы адамдары екендігіне берік сенім, оқ шауланушылық, ғ ұ рыптарына ерекше беріктік, секта мү шелерінің тең дігін жариялау.

Деноминация (латынның denomen-атын ө згерту сө зінен)не басқ а діни бірлестіктерден бө ліп шығ ады, не ә уелгі бастан дербес қ алыптасады. Оғ ан тә н нә рселер мыналар: иланушылардың қ ұ дайдың қ алаулы пенделері екендігіне деген сенім; кез-келген иланушының рухани қ айта тууына деген сенім; оқ шаулану міндетті саналмайды; қ оғ ам ө міріндегі жә не діни тұ рмыстағ ы белсенделік; қ ауымның мү лтіксіз ұ йымдық тә ртібі; мү шелерінің қ ұ қ ық тық тең дігі жә не басшыларының сайланбалылығ ы; дін қ ызметшілері мен қ атардағ ы қ ұ лшылық иелеріне бө лінбеу, сонымен қ атар кә сіби ғ ұ рып атқ арушыларының болуы.

Ә дебиеттер:

1. Дінтану негіздері. Ғ.Есім., А.Артемьев., С.Қ анаев., Г.Білә лова Алматы. 2003
2. Дін жә не еркін ойшылдық. Аханов Б. Алматы. 2002
3. Діндер тарихы мен теориясы жә не еркін ой. Мұ ханов К., Ә йтімбетова Г. Алматы 1996