Лекция №1.

Дінтану» пә нінен лекция тезистері

Лекция №1.

Жоспар:

1. Дін
2. Мифология
3. Мә дениет

Сабақ тың мақ саты: Дінтану ғ ылымына пә н жә не ғ ылым ретінде тү сінік беру, дін ұ ғ ымы, мә ні, зерттеулер мә селелері, дін туралы жә не діни сенім теорияларды тү сіндіру мен діннің қ оғ амдағ ы ролі туралы мағ лұ мат беру.

Сабақ тың міндеті: Дінтану саласының басқ а гуманитарлық жә не жаратылыстану ғ ылымдарымен арақ атынастарын ашық тап тү сіндіру.Тақ ырып бойынша мә ліметтерді толық мең геру.

Дін– ә лемдік ө ркениеттегі барлық қ оғ амдық қ ұ рылыстарғ а тә н тарих, саяси-ә леуметтік, дү ниетанымдық жә не психологиялық қ ұ былыс.Ол ық ылым заман-дардан бә рі адамзатпен бірге жасасып келеді.Оны ең тұ жырымды тү рде Қ ұ дай мен адамның арақ атынасы, адамның танымынан тыс кү штердің барлығ ын мойындау жә не соғ ан илану деп анық тауғ а болады.

«Дін» тү сінігі латынның «геlіgіо» сө зінен шық қ ан. Бұ л дегеніміз ар-ұ ятты қ арым-қ атынас, ар-ұ ят, абырой, мә дениет заты. Дінтануда дінге нақ ты анық тама берілмеген. Кө рсетілген анық тамалар діннің тек кейбір аспектілерін ғ ана қ амтиды. Дінге біржолата анық тама беру мү мкін емес, «дін» мағ ынасын тек дін қ ұ рамынан анық тауғ аболады.

Дін туралы арнайы ғ ылымды – дінтану дейміз. Дінтану ғ ылымы дінді теологиялық, философиялық -ә леуметтік, биологиялық, психологиялық жә не этнологиялық (грек тілінде ethnos-халық, logos-ілім) тұ рғ ылардан бө ліп қ арас-тырады. Теология (кө не грек тілінде teos-қ ұ дай, logos-ілім) немесе конфессионалдық ілім(кө не грек тілінде konfessio-мойындау, ғ ибадат қ ылу; белгілі бір дінді мойындайтын діни бірлестік) адам мен Жаратушының, адам мен Абсолюттің, адам ман біздің тү сінігімізден тыс кү штердің қ атынасын зерттейді, дінді оның қ ағ идаларының ө зіне сү йеніп негіздейді.

Мифология дегеніміз- адамдардың ө здерін қ оршағ ан орта туралы тү сінігін тарихи, ө здігінен болды деп сенетін тү рлі бейнелер кейіпкерлер мен оқ иғ алар арқ ылы жеткізуі.Бірақ, бұ л бір ғ ана қ ұ былысқ а, жеке бейнеге, бір оқ иғ ағ а қ атысты болса, ол миф деп аталады. Ал мифология - адамдардың жалпы дү ние- танымынан қ абардар ететін немесе оны тегістей дерлік қ амтитын осы мифтердің қ атар тү зеген жү йесі.Ғ алымдар мифологияны ұ жымдық сана деп есептейді. Яғ ни, мифологиядағ ы бейнелер арқ ылы ұ жымдық тү сінік қ алыптасады. Адам-дардың ә р тобының ө здері мекен қ ылғ ан жердің ерекшеліктеріне қ арай тү йсік – тү сініктері ә ртү рлі болуынан бір таным объектісі немесе бір қ атардағ ы адамшы-лық нормалары туралы ә ң гімелейтін мифологиялық материалдарының сан алуан болуы ық тимал.Олардың байқ ағ андары, кө ргендері жә не тү йгендері санасында екшеліп, кө ркем ө нер ү лгілері тү рінде(сурет, ә н, би, т.б.)кө рініс береді.Осыдан біртіндеп ә лемдік мә дениет нұ сқ алары жинақ тала бастайды.

Мифологиялық сананың ерекшклігі – онда адам мен қ оршағ ан орта бө лек нә рселер деген тү сінік жоқ, жеке бір адамның санасы ру не тайпа санасы ауқ ы-мынан асып шық пайды, санадағ ы бар нә рсе объективті бар немесе болғ ан деп саналады.Ажыратылмағ ан ұ жымдық сана сол кү йінде табиғ атқ а, қ ауымғ а кө шіріледі, табиғ атты „табиғ атты жандандырып”оғ ан адам бейнесі беріледі. Мифтерге ә сірелеу(метафора), бейнелер арқ ылы жеткізу (символизм) т.б.тә н.

Мифтер ө зінің мазмұ нына қ арай космогониялық (ә лемнің жаратылысы туралы), теогониялық (қ ұ дайлардың пайда болуы туралы), астрогониялық (планеталар мен жұ лдыздардың пайда болуы туралы), антропогендік (адамдардың пайда болуы туралы), этногендік(рулар мен тайпалардың пайда болу туралы), эсхатологиялық (ақ ырзаман, топан суы туралы), қ аһ армандақ, т.с.с. болып бірнешеге тарайды. Осылай сананың пайда болып, жетілуінің ең ерте кезінде мифология ә лемді танудың, қ абылдаудың жә не ә лемдегі барды тү сіндірудің бірден-бір тә сілі, сол кездегі адамдардың білімінің жиынтық кө рінісі болды.

Ә дебиеттер:

1. Дінтану негіздері. Ғ.Есім., А.Артемьев., С.Қ анаев., Г.Білә лова Алматы. 2003
2. Дін жә не еркін ойшылдық. Аханов Б. Алматы. 2002
3. Діндер тарихы мен теориясы жә не еркін ой. Мұ ханов К., Ә йтімбетова Г. Алматы 1996