Темір жол желілері

Темір жол кө лігінің қ арқ ынды дамуы қ озғ алысты ұ йымдастырумен, жылжымалы қ ұ рамның, жолдың, электрмен қ амтамасыз ету қ ұ рылғ ыларының жә не басқ а да техникалық қ ұ ралдардың пайдаланымғ а берілуімен айналысатын бө лімшелер мен қ ызмет орындарының ашық қ арым-қ атынасын талап етеді.

Технологиялық байланыстың ролі, ә сіресе тікелей пойыз қ озғ алысын басқ аруда, жү к ағ ымдарын реттеу мен жылжымалы қ ұ рамның ә лдеқ айда тиімді қ олданылуын ұ йымдастыруда ө те зор. Ә р тү рлі темір жол қ ызметтерінің (жолаушылар, локомотивті, вагонды тасымалдау қ ызметтері, жолдарды, сигнал беруді жә не байланысты электрмен қ амтамасыз ету жә не т.б.) тә ртіппен жә не тоқ таусыз жұ мысын қ амтамасыз ету ү шін, технологиялық байланыс желісі қ ұ рылады.

Технологиялық байланыс пойыз қ озғ алыстарын басқ аруда, жү ктерді сұ рыптауда, жол жө ндеу жұ мыстарын басқ аруда шешуші роль атқ арады жә не темір жол кө лігін басқ арудағ ы технологиялық процестің ажыратқ ысыз бө лігі болып табылады.

Кө лік жә не коммуникациялар министрлігіндегі байланыс желілерінің негізі болып, біріншілік желі табылады. Біріншілік желі – темір жол кө лігінде басқ ару иерархиясына сә йкес келетін тарату арналарының желілік желісін қ ұ ратын тү йіндердің, желілік станциялар мен тарату жолдарының жиынтығ ынан қ ұ ралады. Біріншілік желі магистральді, жолды, бө лімшелік, жергілікті жә не станциялық желілер болып, 5 тү рге топтастырылады.

Магистральді біріншілік желі министрлік пен РГП арасындағ ы екіншілік электр байланыс желілерін ұ йымдастыруғ а арналғ ан, сондай-ақ РГП ө зара байланыстыруғ а арналғ ан топтық трактілер мен тональді жиілік (ТЧ) арналарының қ ұ рылуын қ амтамасыз етеді.

Жолды біріншілік желі жол басқ армалары мен бө лімшелері арасында екіншілік желіні ұ йымдастыруғ а арналғ ан, сондай-ақ бө лімшелерді бір-бірімен байланыстыруғ а арналғ ан топтық трактілер мен тональді жиілік (ТЧ) арналарынан тұ рады.

Бө лімшелік біріншілік желі жол бө лімшесі шегінде екіншілік желілерді ұ йымдастыруғ а арналғ ан тональді жә не тө мен жиілікті арналардың, топтық трактілердің қ ұ рылуын қ амтамасыз етеді.

Станциялық байланыс желілерінің қ ұ рамына темір жол станциясы шегінде ұ йымдастырылатын жергілікті жә не жедел-технологиялық байланыстар кіреді.

10-сурет. Технологиялық байланыс тү рлерінің қ ұ рылымдық сұ лбасы

Темір жол кө лігінде біріншілік желіні қ амтамасыз ету ү шін ә уе, кабельді (соның ішінде талшық ты-оптикалық) жә не радиорелелік байланыс жолдары қ олданылады.

Қ олданылу аймағ ына қ арай екіншілік технологиялық желілер: жалпы қ ызметтік жә не жедел-технологиялық байланыс желілері болып бө лінеді (10-сурет).

Жалпы қ ызметтік қ олданыстағ ы байланыс пен жергілікті телефон байланысының желілері темір жол кө лігінің бө лімшелеріндегі жұ мыстарды ортақ басқ аруғ а арналғ ан, жә не де жалпы қ олданыстағ ы телефон желісіне (ТфОП) шығ ыстары болуы керек.

Берілетін ақ параттар тү ріне қ арай, технологиялық байланыстың екіншілік желілері: телефонды (сө з), телеграфты (ә ріпті-санды тескт жіберуге арналғ ан), мә ліметтер таратушы, телемеханикалық (телебасқ ару жә не телебақ ылау сигналдарын таратуды қ амтамасыз ететін) болып бө лінеді. Сонымен қ атар, кө лікте технологиялық радиобайланыс желілері жұ мыс жасайды. Сымды жә не радиобайланыс желілері ө здерінің тағ айындалуы бойынша ортақ технологиялық байланыс желісін қ ұ райды.

Станциялық технологиялық байланыс желісін мә ліметтерді беру желісімен толық тырады, ол темір жол кө лігінің басқ ару жү йесін авматтандырылғ ан жү йемен (АСУЖТ), сондай-ақ темір жол желісінің кез-келген пункттері арасында қ ызметтік телеграфты хабарларды беру ү шін қ ызмет ететін, технологиялық телеграфты байланыс желісімен жұ мыс істеуді қ амтамасыз етеді.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Кө ліктік желі қ андай базаларда қ ұ рылады?

2. Желі қ ұ рылымы дегеніміз не?

3. Желі қ ұ рылымын сипаттау аспектілерін атаң ыз?

4. Біріншілік жә не екіншілік желілердің интеграциялану процессі ПС жә не ВС болып атала отырып, біріктірілгені қ алай аталады?

5. Коммуникативтілік дегеніміз не?