Жалғыз тұрған тістер

Жіктелуді аяқ тай отырып бұ лардың ә рқ айсысы ө зінің қ осымы мен алымы бар деуге болады. Кез келген жіктелу аурудың клиникасын зерттеуді жең ілдете отырып, сонымен қ атар протездеудің жоспарын толығ ымен бере алмайды, протез конструкциясын таң дау ақ аудың орналасуына ғ ана емес, сонымен қ атар сауыттың жағ дайына жә не қ алғ ан тістердің тірек аппаратына, окклюзиялық беткейге байланысты орналасуына, тістесу тү ріне, тіссіз альвеоляр ө сіндінің сипатына, науқ астың жасына жә не т.б. байланысты.

Тіс қ атарының ө здігімен қ ызмет жасайтын тістер тобына бө лінуі, функционирлеуші жә не функционирлемеуші тістер топтарының пайда болуы тістерді жартылай жоғ алту клиникасында негізгі симптом болып саналады. Тіс қ атарының біртұ тастығ ы оның функционирлеуі мен қ ызметі ү шін басты жағ дай. Жеке тіс топтарының функциясы, сонымен қ атар оның істе болуы тек тіс доғ асының қ ұ рамында болады.

Тістерді жұ лу оның біртұ тастығ ын бұ зып, оны бө лшектейді. Тістің бө лігі жоғ алғ аннан кейін тіс доғ асының біртұ тастығ ы морфологиялық, функциональдық қ атынаста да жоғ алады. Мұ ндай жағ дайда тіс қ атарлары ө з алдына топтар болып бө лінеді немесе тұ рғ ан тістер болып бө лінеді. Олардың біреуі тіс – антогонистерін сақ тап, қ ызмет жасап, функционирлеуші тіс топ қ алыптастырады. Басқ алары одан тыс қ алып функционирлемеуші тіс топтары аталады.

Пародонтқ а функциональды кү ш тү сіру жартылай тістер болмағ анда шайнау қ ысымын таратудың ө згеруіне байласынты, бұ л тіс қ атарының тұ тастығ ының бұ зылуы, тістердің санының азаюы, бұ л тістер ө зінің антогонистерімен қ атынаста болады, аралас қ ызметтің болуы, окклюзиялық беткейдің екіншілік деформациясы, бұ л деформация тістердің екіншілік ығ ысуымен туғ ан ө згерістерге байланысты.

Тістердің жартылай жоғ алуында болатын функциональды кү ш тү сіру, тез арада пайда болмайды. Жарақ атты окклюзияның дамуында жоғ алғ ан тістердің жалпы саны ә лі де анық таушы сә т болып саналмайды. Тістесудің биіктігін ұ стап тұ рушы жә не ө зіне қ ысымды қ абылдаушы жоғ алғ ан антогонистер саны маң ызды. Ақ ау маң айында басында болатын кү рделі қ айта қ ұ рылыс, жеке тістер мен тіс топтарының орнының ө згеруімен байқ алады.

Антогонистен қ алыпта окклюбзиялық қ атынасты бұ затын тіс орналасуын ө згертетін, пародонтқ а функциональды кү ш тудыратын, окклюзия кезінде қ алыптан тыс бағ ытта ең кеюіне, тіс айналуына ә сер етуші кү ш пайда болады. Сондық тан тіс орналасуының кез келген ө згерісі шамадан тыс кү ш тү суге жағ дай жасайды.

Окклюзиялық беткейдің екіншілік деформациясы жарақ атты окклюзияның дамуында басты себептерінің бірі болып табылады.

Біріншілік жә не екіншілік тістердің ығ ысуы болады. Біріншілік ығ ысу немесе бат-жақ аймағ ының форма қ алыптастыру процесімен ө тетін заң ды биологиялық процесі болатын жарып шығ ару. Екіншілік ығ ысу тү сінігіне деформация немесе басқ а патологиялар ә серінен болғ ан тіс қ атарының қ алыптасуы мен жарып шығ уынан кейін тіс орналасуының ө згерісі кіреді. Осымен байланысты беткейінің деформациясы екіншілік аталуы мү мкін.

Тіс қ атарының біртұ тастығ ы бұ зылғ ан кезде жабық кү ш шынжыры ү зіліп, артикуляциялық тепе-тең дік бұ зылады. Пайда болғ ан ақ аулар шайнау кезінде іске қ осылатын жеке кү штерді нейтронуацияланады. Мұ ндай кездерде шайнау қ ысымдар физиологиялық жә не жарақ аттаушы факторлар тіс аппаратының бұ зылуын кү шейтіп, дамытатын болады. Екіншілік тіс ығ ысуы, тіс қ атарының окклюзиялық беткейінің екіншілік деформациясы осы ыдыраудың мағ ынасы болады.

Адамның тіс аппараты ү лкен функциональды мү мкіншіліктерге ие, сондық тан шамалы тіс болмағ анда, басқ а тістер кө мегімен асты қ ажетті дә режеде ұ сақ тап, компенсирлейді. Кең інен қ ос антогонист тістердің саны қ ысқ арғ анда, шайнау ә сері азайып, тамақ ты шайнау уақ ыты ұ лғ айып, ас тү йірін қ алыптастыру фазасы ұ лғ айып, асқ орыту трактісінің тө мен жатқ ан бө ліктеріне салмақ тү седі. Тісті жұ лу сө йлеудің бұ зылуына ә келіп соғ ады. Сө йлеу тек алдың ғ ы тіс болмағ ан жағ дайда емес, сонымен қ атар бү йір тістер болмағ анда да ө згереді, ө йткені бү йір тістер дыбыс қ алыптастыруғ а қ атысады.

Соң ында тістердің болмауы науқ астың сырт бет ә лпетін бұ зып, эстетикалық норманы бұ зады.

Тістердің жартылай болмағ анында шайнау қ ысымын бө луде жадайының ө згеруіне байланысты буынның қ алыпты қ ызметінің бұ зылуы, тістесу биіктігінің тө мендеуіне жә не тістердің екіншілік ығ ысуымен тө менгі жақ тың побочный экскурсиясының пайда болуы. Осы ү ш фактор буынның қ айта қ ұ рылуымен функциональды кү ш тү сіруіне ә келеді. Басында кү ш тү сірудің ұ лғ аюы ү йрену яни компенсаторлы, қ айта қ ұ рылу, сосын ө суші функциональды қ ысым ө згеріске ә келеді.

Ә дебиеттер

1. Гаврилов Е.И., Щербаков А.С. «Ортопедическая стоматология»;
2. Демнер Л.М. «Зубопротезная техника»;
3. Гаврилов Е.И., Альшиц И.М. «Ортопедическая стоматология»;
4. Копейкин В.Н. «Руководство по ортопедической стоматологии»
5. Қ орытынды сұ рақ тар (обратная связь)