Пішіндеуіш материалдар. 4 страница

1. Тісте қ уыс қ алыптастыру;
2. Ү лгі алу жә не тіс модельімен тіс қ атарынан модель қ ұ ю;
3. Салманың балауыз репродукциясын алу;
4. Балауыз репродукциясын металғ а ауыстыру, егерде салма фарфордан жасалатын болса – фарфорлы массаны кү йдірілуі жү ргізіледі;
5. Салманың дұ рыс дайындалғ аны тексеріліп, ауыз қ уысында бекітіледі.

Алынбайтын қ ұ рама кө піртектес протездерді, протез бекітілетін тірек тістер бір – біріне ө те қ исайғ ан жағ дайда қ олданылады. Протезді тұ рақ тандыру айтарлық тай қ иындық тар туғ ызады. Қ ұ рама кө піртектес протездің денесі екі бө ліктен дайындалғ ан, олар бір – бірімен қ ұ йылғ ан кламмер немесе қ ұ лыпты байланыстырғ ыш арқ ылы байланысады.

Пластмасса дегеніміз табиғ и заттардан химиялық жолдармен алынатын немесе тө менгі молекулалық заттардан синтез арқ ылы тү зілетін кү рделі органикалық заттар. Табиғ атта пластмассаның негізін қ ұ райтын заттар: табиғ и газ, тас кө мір, мұ най, торф жә не басқ а табиғ и заттар.

Пластмассалар жеке (плексиплас, полистирол) жә не бірнеше полимерлердің (аминопластмассалар, фенопластар жә не сополимерлер) қ осындысынан тұ руы мү мкін. Жоғ арғ ы температураның пластмассаның физикалық, механикалық жә не химиялық қ асиеттеріне тигізетін ә серіне байланысты пластмассалар термопластикалық жә не термореактивтік болып екіге бө лінеді.

Термопластикалық пластмассалар жоғ арғ ы температурада жұ мсарады. Ал температура тө мендегенде ө зінің қ ұ рамын ө згертпестен, қ айтадан қ атаяды. Термопластикалық полимерлерге мына материалдар жатады полиметилметакрилат, полистирол, капрон, поливинихлорид, полиэтилен, полипропилен, фторопласт, поликарбонат. Полиэтилен мен полипропиленнің қ ұ рамы біртұ тас.

Жоғ арғ ыда кө рсетілген металдар физикалық, механикалық қ асиеттерінің акрилаттармен салыстырғ анда артық болғ андарына қ арамастан, техникалық қ иыншылық тарғ а байланысты стоматологияда қ олданылмайды. Мысалы: В.Н.Копейкиннің басшылығ ымен поликарбонатты полимерден алмалы-салмалы жасанды тістердің негізінде қ олданылатын материал карбонет алынғ ан болатын. Тістерді жасау технологиясының кү рделігіне жә не оның технологияылық қ ұ рал-жабдық тары ө те қ ымбатқ а тү суіне байланысты карбодент іс жү зіне кең қ олдау таппады.

Стоматологияда кең қ олданылатын пластмассалар акрилаттар. Олар акрильді жә не метакрильді қ ышқ ылдардың полимерлерін немесе сополимерлері. Термореативті полимерлерге бакелит, аминопласт, фенопласт жатады. 1940 жылғ а дейін бакелиттен (иксолан, стомалит, эфнелит) негізгі материалдар жасалынғ ан. Кейін бұ л заттар кейбір кемістіктеріне байланысты жаппай қ олданылудан ығ ып қ алғ ан.

Пластмассаны қ олдану ү шін оғ ан қ ойылатын негізгі талаптарды білу қ ажет. Пластмассалар организм ү шін оның зиянсыз болуы, ауыз қ уысының шырышты қ абық тарын тітіркендірмей жә не ауыз сілекейімен реакцияғ а тү спеуі, ауыз қ уысының кілегей қ абығ ымен тү стес болып жә не ө зінің тү сін ұ зақ уақ ыт ө згертпеуі, технологиялық алу жолдарының оң ай жә не қ ұ нының арзан болуы, кейбір физикалық жә не механикалық кө рсеткіштерінің талапқ а сай болуы, басқ а материалдармен оң ай жә не берік байланысуы, металмен жә не басқ а пластмассалармен химиялық байланысқ а тү спеуі, пластмассадан жасалғ ан жасанды тістер сынғ ан жағ дайда оң ай жө нделуі қ ажет.

Тә уелсіз мемлекеттер бірлестігінде шығ атын жасанды тіс жасау ү шін шығ арылатын ө німдердің ішінде жоғ арғ ы талаптарғ а сай материалдар акрилатты полимерлер болып отыр. Қ азіргі уақ ытта стоматологияда кең қ олданылатын материалдар: этакрил немесе АКР – 15, фторакс, акронил, бакрил.

Бұ л материалдардың бір-бірінен айырмашылығ ы олардың физикалық, механикалық немесе химиялық қ асиеттерінде. Мысалы: фторакстың беріктігі, мық тылығ ы, соқ қ ығ а тұ рақ тылығ ы жә не басқ а кө рсеткіштері этакрилден 1, 5-2 есе жоғ ары. Технологиялық алу жолдары бірдей болса да, температуралық ереже жоғ арыда кө рсетілген заттардың физикалық жә не механикалық кө рсеткіштеріне ә р тү рлі ә сер етеді.

Полимерлі материалдарды химиялық байланыстарғ а байланысты ү ш тү рге бө леді: жазық тізбекті полимерлер, тігілген полимерлер, егілген полимерлер.

Бірінші топтағ ы матреиалдардың полимерлерінің немесе сополимерлерінің молекулаларының структурасы ұ зын тізбектелген мономерлерден тұ рады, мысалы метилметакрилат бө лшектері. Тізбектелген молекулалар иіліп оралып жатады. Материал ө зіне тә н еріткіштерде еруге бейім. Бұ л топтағ ы материалдарғ а Этакрил жатады.

Екінші топтағ ы материалдардың полимерлерінің молекулаларының структурасы ұ зын тізбектеліп, бір-бірімен кейбір жерлерде байламдар арқ ылы жалғ асқ ан, мысалы глинольдің диметакрил эфирі. Тізбектер бір-брімен жалғ асқ андық тан еркін орын алмастыра алмайды. Бұ ндай материалдар ешбір еріткіштерде ісінеді. Бұ л топтың ө кілі ретінде Акрелді айтуғ а болады.

Ү шінші топтағ ы материалдардың полимерлерінің молекулаларының ұ зын тізбектері қ ұ рамында фторы бар каучуктермен жалғ астырылғ ан. Егілген сополимерлердің ө те ұ сақ бө лшектері бұ л топтың материалдарына соқ қ ығ а тө зімділік жә не эластикалық сияқ ты қ асиеттер береді. Бұ л топтың негізгі ө кілдері ретінде «Фторакс», «Акронил» сияқ ты материалдарды келтіруге болады.

Стоматологияда қ олданылатын акрилатты пластмассалар екі заттың қ оспасынан тұ рады. Полимер – ұ нтақ жә не мономер – сұ йық. Этакрилдің ұ нтағ ы ү ш эфирдің сополимері: метил жә не этил эфирлерінің меракрилді қ ышқ ылдарымен, акрил қ ышқ ылының метил эфирінің қ осындылары. Қ атынастары 89: 8: 2. Этакрилдің мономері метилакрилат жә не метилметакрилаттың қ осындыларынан тұ рады. Қ атынастары 89: 8: 2. Мономердің қ ұ рамында ингибитор гидрохинон (0, 005%) жә не пластификатор дибутилфталат (1%) бар.

Фторакс – қ ұ рамында фтор бар акрилаттардың сополимері. Фторакс пластмассасының физикалық жә не химиялық қ асиеттері ө те жақ сы: химиялық тұ рақ тылығ ы жә не мық тылығ ы ө те жоғ ары. Ол жартылай мө лдір тү сі ауыз қ уысының жұ мсақ тканьдеріне мейлінше жақ ын.

Акронил – метилметакрилаттың сополимері, қ ұ рамында поливиниэтилал бар. Мономерінің қ ұ рамында пластмассаның молекулалық байланысы кү шейтетін диметакрилат триэтиленгликоль бар жә не ингибитор антиескірткіш қ осылғ ан. Акронил басқ а материалдармен салыстырғ анда технологиялық кө рсеткіштері жоғ ары жә не суда ісіну кө рсеткіші тө мен.

Бакрил – басқ а материалдармен салыстырғ анда ө те берік, мық ты алмалы-салмалы тістерді жасауғ а қ олданылатын негізгі акрилатты пластмасса. Бакрил полимерінің қ ұ рамында эластомер бар. Бакрилдің қ ұ рамында полимеризациядан кейінгі болатын мономердің қ алдығ ының дә режесі де тө мен 0, 2-0, 3%.

Полимер жә не мономер қ осылғ анда химиялық реакция – полимеризация жү реді. Полимеризация дегеніміз тө менгі молекулалы заттардың химиялық реакциясынан пайда болатын жоғ арғ ы молекулалы зат алу.

Бұ л пластмассаларды алудың ү ш технологиялық жолы бар: а) полимермен мономер қ осындысының қ амыртә різдес тү рінде ү лкен қ ысымның ә серімен полимеризациялау; ә) полимер мен мономер қ осындысын қ ыл тә різдес тү рінде қ ұ ю; б) полимер мен мономер қ осындысын қ ұ м тектес тү рінде қ ұ ю.

Пластмассаның химиялық, физико-механикалық кө рсеткіштеріне полимер мен мономердің салмақ қ атынастарының ә сері бар.

Ә дебиеттер:

1. Гаврилов Е.И., Щербаков А.С. «Ортопедическая стоматология»;
2. Демнер Л.М. «Зубопротезная техника»;
3. Гаврилов Е.И., Альшиц И.М. «Ортопедическая стоматология»;
4. Копейкин В.Н. «Руководство по ортопедической стоматологии»

Қ орытынды сұ рақ тар:

1. Пластмассадан жасалғ ан кө піртектес протездерді дайындау технологиясы
2. Технологический метод изготовления мостовидных протезов из биокерамики
3. Технологический метод изготовления мостовидных протезов из металлических сплавов