Жартылай алмалы-салмалы протездердің элементтері 2 страница

Жасанды тістер.

Тіс қ атарының ақ ауларын толық тыратын жасанды тістер арнайы талаптарды орындауы қ ажет. Жасалу материалдары тітіркендірмейді жә не кері ә серін тигізбеуі керек. Бұ л жалпы клиникалық талап. Сонымен қ атар тістерді анатомиялық пішіні табиғ и тістерге сә йкес келуі керек, ол тек қ ана шайнау функциясын ғ ана емес сонымен бірге эстсетиканы да бұ збағ аны жө н. Шайнау қ ысымы ә серінен тістер бұ зылады жә не желінеді. Жасанды тістер негізбен бір тұ тас байланысқ аны жө н. Жасанды тістер фарфордан, пластмассадан жә не металдан жасалады. Негізге бекуіне қ арай оларды крампонды тү тікшелі деп бө леді. Негізде орналасуына байланысты алдынғ а, бү йірлі, жә не шайнау деп бө лінеді. Ең кенінен қ олданатын пластмассалы тістер. Фафорлы тістер сияқ ты олар да ә р тү рлі пішінді, кө лемді болады. Пластмассалы тістер механикалық жақ сы ө ң деледі, негіздік пластмассамен біртұ тас жапысады, ө йткені олардың химиялық қ ұ рамы бірдей. Кемшіліктері: тү сін ө згертеді, желінеді. Желінуге тұ рақ ты болып фарфорлы тістер саналады. Толық алмалы салмалы протезде ү лкен азу тістерде фарфорлы тістер қ олданады.

Алынбалы протездің бекітілуі

Алынбалы протездер анатомиялық ретенция арқ ылы жә не механикалық жолмен бекітіледі. Анатомиялық ретенция тө менгі жә не жоғ арғ ы жақ тың табиғ и марфалогиялық қ ұ рылымдары салдарынан пайда болады. Олар ө зінің пішінімен жә не орналасуымен протезді сө йлеу, кү лу жә не шайнау барысында орнынан қ озғ алмауын қ амтамасыз етеді. Жоғ арғ ы жақ та жақ сы сақ талғ ан айдаршық, табиғ и тістер жә не қ атты таң дайдың айқ ын кү мбезі протездің гаризонтальды бағ ытта қ озғ алмауын қ адағ алайды. Жоғ арғ ы жақ тың тө мпешіктері протездің алғ а қ арай ығ ыспауын қ амтамасыз етеді. Егер де альиоляр ө сіндінің қ андай да бір бө лігі сенген болса, алынбалы протездің бекітілуін қ иынғ а соқ тырады. Жартылай алынбалы протезде протездің бекітілуі механикалық жолмен жү реді.

Протездің механикалық жолмен бекітілуі.

Қ азіргі уақ ытта ортопедиялық стоматлогияда механикалық жолмен конструкцияларды бекіту кө п қ олданылады. Жартылай алынбалы протезді бекіту биомеханикалық проблема болып табылады. Механикалық бекіту ә дістеріне кү ршкетер жатады. Кү ректердің иығ ы, денесі, ө сіндісі жә не окклюзиялық бастырғ ышы болады. Кейбір протездерде айтылғ ан ілмектердің барлық бө лшегі кездеседі, ал кейбіреулернде айтылғ ан бө лшектердің жартысы ғ ана болады. Ілмектің иығ ы деп серпімді бө лігі аталады, тіс сауытын қ орап тұ рады. Тә жірибелік стоматологияда тіс сауытын екіге бө леді – окклюзия жә не мойындық, осы екі аралық тан ө тетін сызық ты тістің экаторы деп атайды. Ілмектің иығ ын жасағ анда ол келесі талаптарғ а сай болуы керек:

Иық тістің ерін жә не ұ рт беттеріне айнала экватормен қ ызыл иек арасында орналасу керек;

Иық тістің максимальды нү ктесі мен жанасқ аны дұ рыс егерде бірақ нү ктеге жанасса қ ысым тү скен уақ ытта протез жылжиды жә не сол нү ктеде эмальдың некрозы пайда болады;

Протездің иығ ы протез қ озғ алғ ан уақ ытта серпімді болуы керек. Бұ л қ асиет барлық ілмектерде жоқ: сымнан жасалғ ан ілмектер эластикалы болады, ал қ ұ йылғ ан ілмектер эластикасы тө мен болып келеді. Сымнан жасалғ ан ілмектерден қ ұ йылғ ан ілмектерден артық шылығ ы – олар тістің релиефін толығ ы мен қ айталайды сонық тан тістің эмалына кері ә сері тө мен болады;

Протездің иығ ы пассифті болғ аны жө н ө йткені протездың тыныштық уақ ытында ілмек бекітілген тіске қ ысым тү сірмеуі керек. Бұ л талапты орныдамаса ә р қ ашанда тү сіп тұ ратын тітіркендіргіш функциональды кү штің тү суіне алып келеді. Ілмекті активті қ ысымы эмальдың некрозына алып келеді егерде тіс қ аптамамен капталмаса. Сондық тан ілмектер иілімді материалдан жасалғ аны дұ рыс жә не осы қ асиетін протезді алып шығ арғ анда сақ тағ аны жө н.

Ілмектің денесі қ озғ алмайтын бө лігі болып табылады. Ол тіреуіш тістің жанасу бетінде жасалады оны тістің экваторымен мойын аймағ ында орналастырмау керек, ө йткені бұ л уақ ытта протездің кигізілуі қ иынғ а соғ ады.

Ілмектің ө сіндісі протезге бекітілу ү шін қ олданылады ол тіссіз альвиоляр айдаршығ ының бойымен жасанды тістер астында орналасады. Ө сіндіні негіздің тіл жә не таң дай бетіне шығ аруғ а болмайды, олай істеген жағ дайда протездің сынуы сол сызық пен ө теді. Функциясына қ арай ілмектер ұ стағ ыш жә не тірек ұ стағ ыш болып бө лінеді. Біріншілері пртезді тек қ ана ұ стап тұ рады. Олардың кө мегі мен бекітілген протез ертикальды қ ысымды шырыты қ абатқ а қ арай бағ ыттайды бұ л уақ ытта қ ысым тіске емес шырышты қ абатқ а тү седі. Тіреп – ұ стағ ыш ілмектерде окклюзиялық бастырғ ы болады, ол тістің шайнау бетінің фиссураларында орналасады ө зінің қ ұ рылысына байланысты тіреп ұ стағ ы ілмектер горизонтальды жә не вертикальды қ ысымды бір келкі таратып отырады. Ілмектердің бірнее тү рі белгілі олардың ішінде ең кө п тарағ аны: сымды бір иық ты, сымды екі иық ты, дентоальвиолярлы, қ ызыл иектті жә не тағ ы басқ алары жзатады. Ілмектерге арнап дм 0, 6 – дан 1, 5 мм сым қ олданылады, сонымен бірге 750 – ші пробалы алтын қ ұ ймасына жасалғ ан сымдар қ олданылады.

Тақ ырыбы: Толық тіссіз жақ тардың орталық арақ атынасын анық тауы туралы тү сінің.

Ауыз қ уысын протездеуге дайындау негізі жалпы сауық тыру мен арнайы шаралардан тұ рады. Негізгі сауық тыру шараларына емдеумен қ атар ауыз қ уысын протездеуге дайындау бө лімі енеді. Бұ ғ ан тіс шө гінділерін тазалау, ауыз қ уысы кілегей қ абатын, жай жә не асқ ынғ ан тіс жегісін емдеу мен тістерді жұ лу жатады. Мұ ның барлығ ы «ауыз қ уысын сауық тыру» термині деп аталады. Протездеуге техникалық қ абылдауды жә не оның нә тижелілігін жең ілдету ү шін арнайы шаралар қ олданады. Мысалы: микростомияны жою кө шірме алуды жең ілдетсе, ал окклюзиялық жазық тық деформациясын жою протездердің нә тижесін жақ сартады. Арнайы шаралардың ө зіндік ерекшеліктеріі бар. Олар негізнен ауыз қ уысын сауық тыру мен протездеуге бағ ытталғ ан. Бұ л шараларды дә рігер-ортопедпен мә ліметтесе отырып (протездің тү рі мен қ ұ рылымы анық талғ ан соң) жү ргізеді. Арнайы дайындық қ ұ рамына терапиялық, химиялық, ортопедиялық жә не ортодонтиялық шаралар кіреді. Олардың ішінде жиі: микростомия кезінде ауыз қ уысының саң ылауын кең ейту, тыртық тарды алу, ауыз қ уысының кіреберсін терең дету, ө тпелі қ атпардың тыртық тарын кесу, ү збелердің бекитін жерлерін ауыстыру, экзосторларды, сү йектің шығ ың қ ы бө ліктерін окклюзиялық беткейінің бұ зылыстарын жою, ауытқ улық тістесуді жә не тістердің орналасу қ атарын тү зету, кілегей қ абаттың астына протез дұ рыс беку ү шін шеміршек немесе металдан қ аң қ а (каркас) салады, жалғ ан буынды жою жә не т.б. емдер жү ргізіледі. Протездеуге дайындық ты, тіс шө гінділерінен тазартудан бастайды. Олар барлық адамдарда кездеседі, кейбір адамдарда тіс тастарының пайда болуы жү реді. Тіс тастары тістің мойын моң ында жә не қ ызыл иек астына жиналуынан қ ызыл иектің қ абынуына ә келіп соғ ады. Алынбалы протезбен протездеген кезде қ ызыл иек протез қ ыры арасына қ ысылып тіс тасымен қ абатталып қ алады. Ол қ ызыл иектің қ абынып борпылдақ жә не домбық қ ан болып келеді, жай зақ ымдалса тез қ анағ ыш болады.

Тіс тү бірлерін жұ лу – протездеуге келмегенде жү ргзеді. Алынбалы протездерді бекіту ү шін штитфті тстерді бекіткенде тіс тү бірлерін сақ тау қ ажет.

Ауыз қ уысын протездеуге арнайы хирургиялық дайындық.

Сү йектердің бедерленіп ө сіуін алып тастау. Алынбалы протездермен протездегенде айтарлық тай қ иындық ты сү йекті бедерлер туғ ызады. Сү йекті бедерлер (экзостоз) дегеніміз – сү йек тің інен сыртқ а қ арай ө сетін тө мпешіктер тә різді жаң а қ ұ рылымдар. Ортопедтер ү шін тә жірибелік маң ыздысы болып тө менгі жақ тың сү йекті бедерлері жатады. Олар кө бінесе жақ денесінің тіл аймағ ында кіші азу тістер немесе ит тістердің орналасуы бойынша симметриялы қ алыптасады. Олардың ө лшемі, кө лемі жә не пішіні ә р тү рлі. Жоғ арғ ы жақ та сү йекті бедерлер альвеоляр айдаршығ ының вестибулярлы бетінде орналасады. Сү йекті бедерлер жас ұ лғ айғ анда пайда болып ә рі қ арай ө се береді. Жас адамдарда олар айқ ын кө рінбейді. Олар аурушаң сыз жә не сү йекті бедерлердің пайда болуын науқ ас ө зі немесе дә рә гердің кө мегімен анық тайды. Алынбалы протездермен протездеу алдында оларды алып тастау қ ажет, ө йткені сү йекті бедерлер протездің орнығ уына кедергі туғ ызады. Сү йекті бедерлердің бетін жауып тұ ратын шырышты қ абат жұ қ а болып келеді жә не азғ ана қ ысым тү скенде оң ай жарашық қ а айналады. Егерде сү йекті бедерлер протездің бекуіне ешқ андай қ иындық тудырмаса онда оны қ алдыру қ ажет, тек жақ тың бір жағ ында ғ ана. Сү йекті бедерлерді алып тастау ауыз қ уысы тү бінде трапеция тә різді қ иық жү ргізу арқ ылы жү ргізіледі. Жасалғ ан қ ұ рақ тың негізі ауыз қ уысы тү біне қ арай бағ ытталғ ан. Бұ л жағ дайдағ ы қ ұ рақ тың жақ сы қ оректендіруші аяғ ы болады. Аяғ ы бар қ ұ рақ ты альвеоларлы ө сіндінің ұ шында қ алыптастыру қ ате болып есептеледі. Осындай қ алыптастырылғ ан қ ұ рақ тың қ анмен қ амтамасыз етілуі жеткіліксіз болады. Оның ө лі еттенуге ұ шырауы сү йектің жаланаштануына жә не оның ә рі қ арай ө ліміне алып келеді. Егде адамдарда таң дай тігісінің дө ң ес пішінінде торус қ алыптасады. Айқ ын ү стірт протездеуге қ иындық тудырып, оны оперативтік жолмен алып тастауғ а тура келеді. Бұ л ү шін таң дай сү йегіне дейін бойлай қ иық жү ргізеді. Оң ғ а жә не солғ а шырышты – сү йек ү сті қ иындысын ашып, науа тә різді қ ашаумен сү йекті ашады. Жара тү гелдей тігіледі. Жазық ты торус кезінде жү ргізіетін қ иық сопақ шалы торустың жиегімен бір жақ тан жү ргізіледі.

Альвеоларлы ө сіндіге резекция жү ргізу. Мұ ндай ә діс альвеолярлы ө сіндінің шамадан тыс ө суінде кө рсетілген. Ол ө сінді ө седі де, протездеуге қ иыдық тудырады. Ө сіндінің бір бө лігін алып тастағ аннан кейін протез негізін орнық тыруғ а болады. Операция алдында асқ ынулар болмас ү шін, жаң а қ ұ рылымдардың алдын алу ү шін мұ қ ият клиникалық жә не рентгеналогиялық тексерістер жү ргізіледі.

Шырышты қ абаттың ү збелерін алу. Ауыз қ уысы шырышты қ абатының екі тү рлі ү збелерін анық тайды. Бірінші тү рге тіл, ерін жә не ұ рт ү збелері жатады. Олардың белгілі қ ызметі бар- тілдің, еріннің жә не ұ рттың қ озғ алыстарын шектейді. Ауыз қ уысының осындай табиғ и қ ұ рылымдары альвеолярлы ө сіндінің шынында бекітілсе, протездеуге кедергі тудырады. Ү збелердің осылай орналасуы протез жиегін қ алыптастырғ анда қ иындық тудырады. Егерде протез жиегі шырышты қ абаттың ү збесін жауып тұ рса, ол жерлерде ойылғ ан жара пайда болады да, аурушан сезімін тудырады. Тіссіз жақ тарды протездегенде шырышты қ абаттың тыртық ты ү згілері тұ йық талу клапынын қ алыптастыруғ а мү мкіндік тудырмайды. Екінші тү ріне ауыз қ уысы шырышты қ абатының жарадан кейінгі, кү йіктен кейінгі тыртық тар жатады. Протез алаң ындағ ы тыртық тар операциядан кейін де пайда болуы мү мкін.

Альвеолярлы ө сіндінің қ озғ алмалы шырышты қ абатын алып тастау. Ә детте альвеолярлы ө сінді сыртынан аз қ озғ алмалы шырышты қ абатпен жабылып, сү йек ү сті қ абатымен біртұ тас біріккен. Бірақ альвеолярлы ө сіндінің тез семуі салдарынан оның бетнде айдаршық тү рінде тіннің артығ ы қ алыптасады, оның эпителийінің астында жақ сы дамығ ан шырыш асты фиброзды байланыстырғ ыш тің орналасады. Шырышты қ абаттың артығ ы аз болса жә не ол аз қ озғ алмалы болса протездеу операциясыз жү ргізіледі. Айқ ын қ озғ алмалы айдаршық болатын болса, оны сынатә різді қ иындымен алып тастайды.

Таң дай білігін алып тастау. Егде адамдардың қ атты таң дайларында жұ қ арғ ан шырышты қ абатпен қ апталғ ан ә р тү рлі кө лемді жә не пішінді қ атты сү йек шығ ың қ ылары кездеседі. Егерде білік плстиналы протезбен протездеуге кедергі тудырса, протез астында ойық жаралар қ алыптасса, протездің басқ а қ ұ рылымын қ олдану қ олайсыз болса, бұ л сү йекті шығ ың қ ыларды ә детте алып тастайды.

Ауыз қ уысын протездеуге арнайы ортопедиялық дайындық. Тістесу ауытқ улары ә детте қ иындатады, ал кейбір жағ дайда протездеуге мү мкіндік тудырмайды. Тіс альвеолалық ұ зарғ анда тістер қ арама – қ арсы жақ тың альвеолярлы ө сінідісінің шырышты қ абатына дейін жетеді. Сол арқ ылы ол протез кең істігін азайтады. Тістесу беткейінің аз мө лшерде ауытқ уы протездеуге қ иындық тудырмауы мү мкін. Ал терең бұ зылыстар болғ анда оны тү зету арнайы алдын ала ортопедиялық дайындық бойынша жү ргізіледі. Тіс қ атарының тістесу беткейінің ауытқ улары альвеола аралық биіктікті жоғ арлату жолымен, алғ а шығ ың қ ы жә не қ исайғ ан тістерді қ ысқ арту арқ ылы, арнайы протездер кө мегімен тістерді ығ ыстыру (ортодонттық ә діс), алдын ала қ ыртысты тілу жү ргізіліп, тістесу протездері кө мегімен тістерді ығ ыстыру (аппаратты – хирургиялық ә діс), шығ ың қ ы тістерді алып тастау (хирургиялық ә діс) жә не арнайы протездеуге қ олданады.

Тістесу бетін тістесу биіктігін жоғ арлату арқ ылы тегістеу. Тістесу биіктігін жоғ арлатудың бірінші ережесі кө птеген тістесу нү ктелерін қ алыптастыру. Жеке қ аптамаларда тістесу биіктігі жү ргізгенде бұ ғ ан ерекше кө ң іл аударғ ан жө н. Мысалы, алдың ғ ы тістер сонымен бірге кіші азу тістер сақ талғ ан жағ дайда тістесу биктігін жоғ арлатуғ а болмайды, шеткері тістерге сауыт кигізу арқ ылы, ө йткені екі тісте тістесу биіктігі жоғ арлатылса, оларғ а шамадан тыс салмақ тү седі жә не сақ талғ ан алдың ғ ы тістердің барлығ ы бір уақ ытта тістесуден шығ ып қ алады.

Екінші ереже тістесу биіктігін шамадан тыс жоғ арлатуғ а қ арсы болады. Тістесу биіктігін жоғ арлату алдың ғ ы тістер арасындағ ы ара қ ашық тық ты ө лшегенде 2 мм аспағ аны жө н. Егер де тістерде екіншілік патологиялық мұ қ алу болса, соның салдарынан сауыттардың биіктігі кішірейсе, самай тө менгі жақ буыны элементтерінде бұ зылыстар байқ алса, биіктікті одан да жоғ ары жоғ арлату кө рсетілген. 2-3 мм аралық тағ ы аз ғ ана тістесу биіктігін бір келгенде жоғ арлатуғ а болады. Тістесу биіктігін бір келгенде 2-3 мм артық жоғ арлатса жағ ымсыз ә серлерге алып келеді (бұ лшық еттердің шаршауы, буындардың ауруы жә не тістерге шамадан кө п қ ысымның тү суі). Сондық танда тістесу биіктігі айтарлық тай тө мендегенде оны екі кезең де қ алыптастырғ ан жө н. Беттің тө менгі бө лігінің биіктігінің бастапқ ы нү ктесі болып, тө менгі жақ тың физиологиялық тыныштық жағ дайын айтуғ а болады.

Ү шінші ереже бойынша тістесу биіктігін бір кезең де алынбалы протезді бір уақ ытта кигізіп жоғ арлату болып саналады. Бұ л ә дісті тістесуді жоғ арлататын тістерге функциональды қ ысым тү спеу ү шін қ олданады. Тістесу биіктігін жоғ арлату ү шін ауыз қ уысында тістесу қ атынастарын ғ ана қ арау жеткіліксіз. Сонымен бірге оккюдаторғ а ғ анышталғ ан жақ мү сіндерінде анық тағ ан пайдалы.

Тістесу беткейін тістерді егелеу арқ ылы тегістеу. Бұ л ә діс тіс қ атарының тістесу беткейінің екіншілік бұ зылыстарын тү зетуге арналғ ан ең қ олайлысы. Тістің кө лемін қ ысқ арту сұ рағ ын шешу ү шін тек қ ана ауыз қ уысын тексеру жеткіліксіз, сонымен бірге окклюдаторғ а ғ анышталғ ан диагностикалық мү сіндерді де оқ ығ ан жө н. Тістің басқ а беткейлерін қ ысқ арту немесе егелеу ұ лпаны алу арқ ылы жү ргізіледі. Егерде қ ысқ арту аз болса, тістің тө мпешіктерінен аспаса жә не айқ ын аурушаң сезімі болмаса ұ лпаның сақ талуы арқ ылы жү ргізіледі. Егерде тістің қ атты тіндерінің айтарлық тай қ абаты алынса, онда ұ лпа алынады. Жас адамдарда тістесу беткейінің бұ зылыстарын ортодонттық жолмен дұ рысталмаса, сонда ғ ана ұ лпаны алуғ а болады. Егерде бұ рын қ андай да бір себептермен тістердің ұ лпасы алынғ ан болса, оларды қ ысқ арту қ иындық тудырмайды. Тістерге қ ысқ артқ аннан кейін қ аптама кигізеді.

Тақ ырыбы: Окклюдаторлар мен артикуляторлар. Тү рлері. Артық шылық тары.

Тө менгі жақ тың қ озғ алысын тек қ ана тік бағ ытта қ айталайтын, яғ ни ауызды ашып жабуғ а сай келетін аппарат окклюдатор деп аталады. Ол сымнан иілген немесе қ ұ йылып жасалғ ан екі рамадан тұ рады. Тө менгі рама 100-110 С иілген жазық болып келеді де екі рама бір-бірімен шарнирлі бекіспен бекиді. Окклюдатор мен алмалы салмалы протезді жасақ кезінде қ олданады. Ол тек қ ана тік бағ ытта қ озғ алыс жасағ андық тан науқ астың шайнау аппаратының жеке биомеханикалық қ ұ рылысына сай тістердің формасын, тіс доғ асының формасына жә не тө менгі жақ тың барлық қ озғ алысын қ айталап алатын аппаратты артикулятор деп атайды. Артикулятор универсальды жә не орташа қ арапайымдатылғ ан болады.

Универсальді артикулятор. Артикулятордың бұ л тү рі тіс протездерін жасауғ а диагностикалық жә не зерттеу мақ саттарына қ олданылады. Артикулятордың қ ұ рылысы тө менгі жақ тың жеке қ имылдарын қ айталауғ а негізделіп жасалғ ан, яғ ни тө менгі самай буынына ұ қ сас етіп жасалғ ан. Артикулятордың буыны не болмаса біріккен жері тө менгі жә не жоғ арғ ы рамаларды бір-бірімен байланыстырып, бір-біріне қ атысты қ имылдар жасауғ а ық пал етеді.

Артикулятордың ең типті ө кілі Гизи жә не Хайт артикуляторлары. Оларды негізгі екі рамадан – жоғ арғ ы жә не тө менгі, аппараттың буын бірлестігінен жә не бү йірлі буын жолын жасайтын қ ондырғ ыдан, бү йірлі кү рек тістік жол жасайтын аппараттын, окклюзиялық жазық тық пен ортанғ ы сызық ты кө рсететін қ ондырғ ыдан тұ рады.

Ә рбір артикулятордың ү ш тірек нү ктесі болады: екеуі буын аймағ ында, біреуі кү рек тістің алаң ында. Кү рек тістік алаң ы бекітілген штифте орталық сызық ты кө рсететін қ ондырғ ы арасындағ ы арақ ашық тық 10 см-ге тең.

Ол адамның буын бастарынан кү рек тістік нү ктеге дейін арақ ашық тық қ а сә йкес келеді. Бұ ны Бонильдің ү шбұ рышы деп аталады. Тө менгі жақ тың қ озғ алысы келтіретін бұ л артикулятордың жоғ арғ ы рамасы қ озғ алады.

Артикулятордың жеке қ имылдары науқ ас адамның буын басының жолы мен кү рек тістік жолдарын беттік доғ а мен аппараттардың кө мегімен жазып алғ ысын реттілік соң инттің кө мегімен сол жағ дайда бекітіледі.

Протез жасау ү ін немесе диагноматикалық мақ сатпен зерттелетін модельді артикуляторғ а бекітеді. Алдымен жоғ арғ ы раманың окклюзиялық алаң ына жоғ арғ ы жақ тың моделін ортаң ғ ы сызық ты кө рсетіп тұ ратын қ ондырғ ының ұ шы модельге кү рке тстердің медиальді бұ рышына тиіп тұ ратындай етіп орналастырады.

Бұ л кезде модельдегі бекітілген ортаң ғ ы сызық окклюзиялық жазық тық тың ортаң ғ ы сызығ ына сә йкес келеді. Осылайа орналастырылғ ан модельді жоғ арғ ы жақ тың тө менгі жақ буынына байланысты орналасуы дә л қ айталайды.

Артикуляторғ а бекітілетін жоғ арғ ы модельге қ атысты ортақ окклюзияда тө менгі жақ тың моделі орналастырылады да, артикулятордың тө менгі рамасына бекітіледі. Бұ л жағ дайда да тө менгі кү рек тістер мен буындық бекініс арасындағ ы арақ ашық тық 100 см-ге тең болады. Қ арапайым немесе орташа артикулятор. Ондай артикуляторлар тек қ ана тіс протездерін жасау ү шін қ олданылады. Универсальді артикулятордан айырмашылығ ы қ айталайтын қ озғ алыстары трақ ты бұ рыштарда ғ ана қ озғ алады:

1. сагитальді буын жолы – 33 С

2. Бү йірлі буын долы – 17 С

3. Сагитальді кү рек тіст жолы – 40 С

4. Бү йірлі кү рек тісті жолы – 120 С

Бұ л шамалар жиі кездесетн шамалар. Қ арапайымдатылғ ан артикуляторғ а тө менгі жақ тың қ озғ алыс жолын жазудың қ ажеті болмайды.

Тақ ырыбы: Жеке дара анық талғ ан тістесу беткейлері бойынша тістерді орналастыру. Тістесудің ә р тү рлі ауытқ уларында тістерді орналастыру.

Стоматологияда айқ ын жә не жалғ ан прогнатияны қ арастырады. Айқ ын прогнатия кезінде жоғ арғ ы жақ сү йегі шамадан тыс дамығ ан. Оның альвелярлы ө сіндісі алғ а қ арай шығ ың қ ы келеді. Жасанды қ ызыл иегі бар протездер алдың ғ ы бө лікте жоғ арғ ы ерінді қ алың датып тұ рады. Ол эстетикалық жағ ынан алғ анда науқ асқ а ө те қ олайсыз жағ дай тудырады. Бұ ндай жағ дайларда, жасанды алдың ғ ы тіс топтарын қ ызыл иек жиегіне орналастырады, ал шайнау тістерді жасанды қ ызыл иекке орналастырады. Протезді бекіту ү шін вестибулярлы қ ызыл иектік ілмектерді қ олдануғ а болады, егерде оғ ан жағ дай жасалса. Бұ ндай протездер кө бінесе, адгезия кө мегімен немесе негіздің вестибулярлды ө сінділерімен бекітіледі. Бірақ та ондай бекіту протезге кө п жағ дайда тұ рақ тылық ә келмейді. Жалғ ан прогнатия кезінде жасанды тістерді артогнатиялық тістесу кезіндегідей орналастырады. Ө йткені мұ ндай тістесу тө менгі жақ сү йегінің дамымай қ алуы салдарынан пайда болады. Пародонтиттің клиникалық кө рісінің бірі болып пародонтальді қ алта (периодонтольді) бұ лар қ ызыл иек пен периодонттың байланыстыру аппаратынын бө лшекті ыдырауы мен бө лінуіне байланысты. Тісқ ызылиек қ алтаның қ алптасуының шешуші факторы болып пролиферация жә не апикальді бағ ытта эпителияның ө суі. Периодонтальді қ алтаның терң дігіне байланысты тістерді байданыстырушы аппаратының зақ ымдалу дә режесі жә не альвеол қ абырғ алары ө згерісімен талқ ылауғ а болады.

Пародонт атрофия дә режесі жә не тістердің функциональді бағ алығ ы пародонтитті емдеу ә дісін таң дау негізінде. Одонтопародонтограмнаның емнің нә тижесін бағ алау жә не динамиканы оқ ытуда қ айта тексеруде мағ ынасы бар.

Окклюзиялық қ атынасты нақ тылауү шін диагностикалық модельдер мен окклюдограмм қ олданылады.

Окклюдография – тіс қ атары қ абысқ ан кезде жұ қ а балауыз пластикасында (бюгельді балауыз қ олдануғ а болады), окклюзиялық қ атынасты алу ә дісі. Қ алыпқ а ортогнатиялық тістесу тү рінде балауыз жалағ ында фронтальді тстер аймағ ында сызық ты қ атынас жә не бү иір тістер аймағ ында нү ктелі қ атынас, бірақ осы аймақ тарда балауыздың жұ қ а қ абаты болады.

Шамадан тыс қ атынаста осы аймақ тарда тесіктер пайда болады (қ атынас болмағ анда із болмайды)

Пластинканы диагностикалық модельге салып, карандаш кө мегімен шамадан тыс қ атынас бө ліктерін тіс моделі-ие ө ткізіп, тегістеу аймақ тары анық талады.

Диагностикалық модельдерде окклюзиялық қ атынастардың тү рін оральді жағ ынан, окклюзиялық жазық тық қ а байланысты тістердің қ исаю дә режесін, олардың арасындағ ы арақ ашық тық, вертикальді жазық тық та тістердің ығ ысу дә режесін анық тап: сосын емдеу аппаратының конструкциясын анық тайды.