Модуль Металл конструкциялары. 3 страница

Қ ос бұ рыштық тардан қ ұ ралғ ан фермалар барлық климаттық аудандарда ғ имарат аралығ ы L=18…42м, жең іл жә не ауыр қ оршаушы конструкциялармен бірге қ олданады.

Бірақ тү йінді фасонкалар жә не басқ а қ аң ылтырлар болғ андық тан олар кө п бө лшекті, материал шығ ыны кө п фермалар болып саналады.

Бұ л фермаларды орта- жә не ө те- жеміргіш орталарда қ олдануғ а болмайды, себебі екі бұ рыштық тар арасында қ ұ ыстар бар.

Байланыстарды қ ұ растыру жә не есептеу

13.4-сурет. Байланыстар элементтерінің қ ималар тү рлері:

а) электрдә некерленген қ ұ бырлар;

б) майыстырылып дә некерленген қ орабты профильдер;

в) майыстырылғ ан ашық профильдер;

г) ыстық тай дайындалғ ан профильдер.

Крестік торлары бар байланыстық (жел) фермасын жең ілдетілген ә діспен есептейді, сығ ылатын шыбық тарын алып тастап, статикалық анық талатын жү йе ретінде.

Ү шбұ рыштық торлары бар байланыстық (жел) фермасын статикалық анық талатын жү йе ретінде есептейді.

13.5-сурет. Байланыстар элементтерінің есебіне

Басқ а байланыстарды шектік иілгіштік бойынша есептейді, қ има ауданын керекті инерция радиусы бойынша қ абылдайды.

Байланыстардың шектік иілгіштігі:

- созылатын элементтері ү шін [ λ ] =400

- сығ ылатын элементтері ү шін[ λ ] =200.

Тік байланыстарды да шектік иілгіштік бойынша есептейді.

14-ші дә ріс. Бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттардың ұ стындары. Тұ рақ ты қ ималы ұ стындар. Сатылы ұ стындар

Бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттарда ү ш тү рлі ұ стындар қ олданылады: тұ рақ ты қ имасы бар (а), сатылы (б) жә не жекеленген (в) (14.1- сурет).

жасалады. Салалы ұ стындар болат шығ ыны бойынша тиімді, бірақ дайындауы қ иың.

Ұ стын қ имасының биіктігі 1500 мм-ден асқ ан кезде металл кө лемінің азайуы дайындағ ан кездегі ең бек шығ ыны ө суімен салыстырғ анда ү лесі кө п

Тұ рақ ты қ ималы ұ стындар (14.1, а -сурет) краны жоқ, аспалы краны бар жә не жү к кө тергіштігі Q≤ 20т кө пірлі краны бар ғ имараттарда қ олданады. Ұ стын шыбық тан, кранасты аспадан жә не базадан қ ұ ралады

Сатылы ұ стындар бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттарда ең кө п қ олданатын тү рі (14.1, б -сурет).

Ұ стындардың тік жә не кө лденең ө лшемдерін анық тау 11-ші дә рісте толық қ арастырылғ ан.

Ұ стын қ имасы біртұ тас қ абырғ алы (біртұ тас) немесе торлы (салалы) болады.

Ұ стындарды есептеу жә не қ ұ растыру. Есептік ішкі кү штерді анық тау Есептік ұ зындық тарды анық тау

Металл конструкцияларындағ ы болатын кернеулердің жоғ арылығ ы рама орнық тылығ ын сызық тық емес есептер арқ ылы шығ аруын талап етеді. Егер кө лденең қ има ө лшемдері жә не жү ктемелердің қ ауіпті ү йлесімдері белгілі болса бұ л есепті сандық ә дістермен шығ аруғ а болады. Жобалық тә жірибеде есептік ұ зындық тарды қ олдану негізінде жасалғ ан инженерлік ә діс пайдаланады

Егер рама элементтері орнық тылық ты болса, онда раманың орнық тылығ ы камтамасыз етіледі. Мұ нда жеке элементтердің шектік жағ дайлары кө лденең рама жү йесіндегі жұ мысына сә йкес болу керек. Сол себептен рама орнық тылығ ын тексеру есебі оның тіректерінің есептік ұ зындығ ын анық тауғ а тіреледі, одан кейін кө лденең қ ималары таң далады.

Осы мақ сатта нақ ты рама тірегіндегі орнық тылығ ы жоғ алатын кезде майысу осьтегі бү гілген нү ктелер арасындағ ы бө лікті (есептік ұ зындық ты) қ арастырады.

Мұ ндай бө ліктердің ә р тү рлі эксентриситеттерге қ ауіпті кернеулер кестелері қ ұ растырылғ ан, сондық тан - қ алыпты кернеуі (σ =N/A) қ ауіпті кернеуден (σ cr) кіші болатындай кө лденең қ има таң дауы қ иын емес

Бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттардың кө лденең рамаларындағ ы ию моментер эпюрасы бойынша қ ауіпті кернеулер ұ стынның белгілі қ ималарында ғ ана болады. Ол ұ стын іргетасқ а бекітілетін жер, кран жү гі ә сер ететін жерлер (сатылы ұ стындарда қ има ауысатын жердің жоғ арғ ы мен тө менгі жері), ұ стын мен ригель қ атаң тү йіндескен жер.

Сығ ылғ ан шыбық тың берілген қ атандығ ы ЕJ бар жә не бойлық кү ш N ә сер еткенде майысқ ан ось бойынша бү гілген нү ктелер арасындағ ы ара қ ашық тық (есептік ұ зындық) шыбық тар ұ штарының бекіту тү рлеріне байланысты.

Бұ л берілген шыбық тан есептік ұ зындығ ы геометриялық ұ зындық пен сә йкес келетін жә не қ ауіпті кернеулері анық талғ ан ұ штары топсалы бекітілген негізгі жағ дайдағ ы шыбық қ а оң ай ауысуына мү мкіншілік береді.

14.2-сурет. Ұ стындардың есептік ұ зындығ ы

Біртұ тас ұ стындарды есептеу жә не қ ималарын қ ұ растыру

Тұ рақ ты қ ималы ұ стындарды немесе сатылы ұ стындардың кран ү сті бө лігін қ оставрлы тү рде жобалайды (14.3 а -сурет). Егер кең сө релі қ оставрлар қ олданғ анда металл шығ ы кө п немесе керекті ү лкен қ оставрлар жоқ болса, ұ стын қ имасын ү ш қ аң ылтырлардан қ оставр қ ұ райтын симметриялы жасайды (14.3 б -сурет). Егер екі тү рлі белгісі бар есептік ию моменттер мә ндерінің айырмасы ө те ү лкен болса қ иманы ү ш қ аң ылтырлардан қ оставр қ ұ райтын симметриялы емес жасайды (14.3 в -сурет) Биік ұ стындарда ішкі кү штердің мә ндері ү лкен боғ ан кезде ұ стын сө релерін прокатты немесе дә некерленген қ оставрлардан жасайды (14.3 г -сурет). Сатылы ұ стындардың кран асты бө лігінің қ имасын симметриялы емес жасайды (14.3 д -сурет).

Біртұ тас ұ стындар қ имасының керекті ауданын тө мендегідей жуық тау формула бойынша анық таймыз.

мұ нда h - ұ стын қ имасының биіктігі

Бұ л ауданды қ абырғ а мен сө релер арасында бө лгенде, ү лкен бө лігін жалпы орнық тылық ты кө теру ү шін сө релерге берген жө н, сондай-ақ жергілікті орнық тылық ты қ амтамасыз ету ү шін қ абырғ а ө те жұ қ а болмағ ан дұ рыс.

Ә детте, қ абырғ а қ алың дығ ын мм-ден кем тағ айындамайды, ал h_w - қ абырғ а биіктігі мен tw қ алың дығ ы арасындағ ы қ атынас 60-120 болу керек. Егер, жергілікті орнық тылық ты кө теру ү шін қ абырғ а қ алың дығ ын ү лкейту тиімді болмаса, онда оны бойлық қ атаң қ абырғ алармен кү шейтеді

Қ иманың қ алғ ан ауданын А_r - А_w екі сө реге бө леді.

Ұ стынның рама жазық тығ ынан тыс орнық тылығ ын қ амтамасыз ету ү шін сө ре енін (немесе симметриялы емес қ иманың ең кө п жү ктелген сө ре енін) b_f =(1/20…1/30)h қ абылдайды, ал сө ре қ алың дығ ын t_f жергілікті орнық тылық ты қ амтамасыз ету шартынан t_f=b_f √ (R_y/E)

Ұ стын есебінің соң ғ ы кезең і – раманың статикалық есебінде қ абылданғ ан қ атандық тар қ атынасын тексеру. Егер нақ ты қ атандық тар қ абылданғ андардан 30%-дан асып кетсе, онда статикалық есепті жә не содан кейінгі есептерді жаң адан нақ тыланғ ан қ атандық тар бойынша жү ргізу керек

Салалы ұ стындарды есептеу жә не қ ималарын қ ұ растыру

Тармақ тар осьтерінің арасындағ ы ара қ ашық тық ұ стын биіктігіне, ішкі кү штерге, тежеу конструкциялар дең гейіндегі ө тпелдер бар жоқ тығ ына байланысты. Бұ л ө лшем 250мм немесе 500мм еселі алынады (14.4-сурет).

Салалы ұ стындардың жалпы орнық тылығ ын тексеру

14.4-сурет. Салалы ұ стындардың қ ималар тү рлері а) шеткі қ атардағ ы ұ стындар; б) орта қ атардағ ы ұ стындар

Салалы ұ стындардың ә р тармағ ының жергілікті орнық тылығ ын тексеру

Ә р тармақ тағ ы ішкі кү штер

мұ нда Y₁, Y₂ – тармақ тарына сә йкес осьтерден ауырлық орталығ ына дейінгі ара қ ашық тық

15-ші дә ріс. Кранасты конструкциялар, олардың тү рлері. Жү ктемелер.

Ө неркә сіптік ғ имараттар мен имараттардың сенімділігін, пайдалану керктігін, ө міршең ділігін анық тайтын конструктивтік элементтердің ішіндегі маң ызды орын алатын кранасты конструкциялары.

Ө ндірістің кө бісінде кранасты конструкциялар ү здікті немесе ү здіксіз схема бойынша жасалғ ан қ ұ рама немесе прокатты арқ алық тар тү рінде пайдаланады.

1-кран дө ң гелегі; 2-тежеу арқ алығ ы; 3-қ осымша арқ алық; 4-тік байланыстар; 5-кранасты арқ алығ ы; 6-кө лденең байланыстар; 7-кранасты рельсі.

Есептік схема бойынша кранасты арқ алық тар:

- ү здікті кранасты тұ тасқ абырғ алы арқ алық

- ү здіксіз кранасты тұ тасқ абырғ алы арқ алық

- ү здікті кранасты салалы арқ алық

Конструктивтік шешімдері бойынша:

- тұ тасқ абырғ алы арқ алық тар

- салалы арқ алық тар

Элементтерінің біріктірілуі бойынша:

а) дә некерленген

б, в) тойтарма қ осу немесе жоғ ары берікті бұ рандама арқ ылы

г, д) 0ұ растырылғ ан

Жү ктемелерді қ абылдау ә дісі бойынша:

- жү ру жоғ арғ ы жағ ында

- жү ру тө мен жағ ында

Кранасты конструкциялар кө птеген жү ктемелер мен ә серлерді қ абылдау керек:

а) конструкциялар ө з салмағ ы;

б) кран дө ң гелектерінің тік, кө лденең жә не айналдыру ә серлері;

в) тежеу конструкциялар мен алаң шаларының ү стіндегі жұ мысшылар жә не жө ндеу материалдар салмақ тары;

г) қ ар жә не жел жү ктемелер;

д) температуралық ә серлер;

е) сейсмикалық жү ктемелер;

ж) іргетас отыруынан ә серлер.

«а» жү ктеме тұ рақ ты жү ктемеге жатады; «е» жә не «ж» жү ктемелер арнайы жү ктемелерге жатады. Қ алғ ан жү ктемелер мен ә серлер қ ысқ а мерзімді жү ктемелерге жатады, соның ішінде «б» жү ктемелері ү йлесімді коэффициентімен алынатын бір қ ысқ а мерзімді жү ктеме деп саналады.

Конструкциялар ө з салмағ ы алдын-ала қ абылданғ ан ө лшемдер немесе жобалық аналогтары бойынша есептелінеді. Жү к бойынша сенімділік коэффициенті γ f =1, 05

Кө пірлі жә не аспалы кран жү ктемелерін МЕСТ 25546-82* бойынша анық талатын кранның жұ мыс режиміне, жылжыту тү ріне жә не жү кті ілу тә сіліне байланысты анық тайды.

Электр кранның кө пірі тежелегенде пайда болатын жә не кран жолы бойы бағ ытталғ ан кө лдненең жү ктеменің нормативтік мә ні:

T_bН=0, 1F_нП_Т

мұ нда П_Т - кранның қ арастырып жатқ ан жағ ындағ ы тежеу дө гелектер саны; F_H – дө ң гелекке ә сер ететін тік нормативтік жү ктеме.

Кранның арбасы тежелегенде пайда болатын жә не кран жолына кө лденең бағ ытталғ ан кө лденең жү ктеменің нормативтік мә ні:

Q_bH=0, 05(Q_кр+q_Т)/n_k - жү к қ атаң бекітілмеген жағ дайда

Q_bH=0, 1(Q_кр+q_Т)/n_k - жү к қ атаң бекітілген жағ дайда

мұ нда Q_кр - кранның жү к кө тергіштігі; q_T – кран арбасының массасы.

Кран жұ мысының режимі 7К, 8К ғ имараттарда кран дө ң гелектерінің айналдыратын ә серін ескеру керек. Жергілікті айналдыру моменттің нормативтік мә ні:

М_tн=F_н e + 0, 75Q_tнh_r

есептік мә ні:

М_tн=γ _f F_нe + 0, 75γ _f n_Д Q_tн h_r

мұ нда e - шартты эксцентриситет 15 мм тең қ абылданады; γ _{f 1} – тік қ адалғ ан жү ктемелердің ү лкейгенін ескеретін коэффициенті. γ _T – жү к бойынша сенімділік коэффициенті, n_Д – динамикалық коэффициент 1, 1 тең егер кран режимі 7К

2.3. Практикалық сабақ тар тақ ырыптары, олардың сағ ат бойынша

мазмұ ны жә не кө лемі.

Темірбетон конструкциялары.

Тапсырма 1. Ғ имараттар мен имараттарды, темірбетон конструкцияларын жобалаудың жалпы принциптары. (2 сағ).

Ә дістемелік нұ сқ аулар: Ғ имараттар мен имараттарды, темірбетон конструкцияларын жобалаудың жалпы принциптары. Жобалаудың негізгі жағ дайы. Ғ имараттардың унификациясы мен типизациясы жә не олардың элементтері. Қ ұ ймалы жә не жиналмалы конструкцияларды жобалаудың ерекшеліктері. Жобалаудың негізі: Кез келген объект қ ұ рылысына жоба жасау тапсырыс беруші қ ұ растырғ ан жобалау тапсырмасына сә йкес жү ргізіледі. Жобалау бір кезең нен – жұ мысшы жоба немесе екі кезең нен – жоба жә не жұ мыстық документация. Бір кезең мен типтік жоба бойынша салынатын қ ұ рылысты, жә не де қ иын емес объектті жобалайды.

Негізгі ә дебиеттер: 1 негіз [262-271], 2негіз [149-162]

Қ осымша ә дебиет: [3, 4]

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ғ имараттар мен имараттарды, темірбетон конструкцияларын жобалаудың жалпы принциптары дегеніміз не?

2. Жаппай қ ұ рылыс салғ анда қ ұ рылыс бұ йымдарын унификациялаудың мә ні неде?

3. Қ ұ рылыс конструкциялары мен бұ йымдарын типтеу деген не?

4. Қ иын емес объекттерді қ анша кезең мен жобалайды?

5. Қ иын объекттерді қ анша кезең мен жобалайды?

Тапсырма 2. Қ ұ ймалы темірбетон жабындар. (2 сағ).

Ә дістемелік нұ сқ аулар: БӨ Ғ жабын конструкциясы. Жабынның кө терме конструкциясы. Арқ алық ты плитасы бар жә не контур бойынша тірелганплиталы қ ұ ймалы жазық темірбетон жабынының компоновкасы, бас жә не кө мекші арқ алық тардың орналасуын анық тау, шекаралық жағ дайлар. Арқ алық ты плитасы бар қ ұ ймалы қ абырғ ашалы жабын конструкциясы жә не есебі. Плита конструкциясы жә не есебі. Кө мекші арқ алық конструкциясы жә не есебі. Бірқ абатты ө ндірістік ғ имарат жабынының кө тергіш конструкциясының есебі (арқ алық, ферма, арка). Т2 тү ріндегі плита, КЖС тү ріндегі плита, қ абырғ ашалы жабын плитасының конструкциясы мен есебі.

Негізгі ә дебиеттер: 1 негіз [262-271], 2негіз [149-162], 1 негіз [280-321], 2негіз [155-176]