Жабын плиталары

Прогонсыз жабындардың плиталары кө лденең рамалардың ригельдеріне оратылатын ө лшемдері 3× 6м жә не 3× 12 м қ ырлы ірі панельдер (12 сурет).

12 сурет. Қ ырлы жиналмалы ірі жабын панельдері.

1, 5× 6 м жә не 1, 5× 12 м қ ырлы плиталарды сирек қ олданады, фонарлардың жанында қ ар жиналатын жерлерде, жаппа профильдері ө згерген жерлерде.

Прогонды жабындарда 3× 0, 5м жә не 1, 5× 0, 5 м ө лшемді плиталар қ олданады, олар прогондар ү стіне қ ойылады.

Прогонсыз жабындар бірқ абатты ө ндірістік ғ имараттардың қ ұ рылысында негізгі болып табылады.

3× 12м қ ырлы плиталардың бойлық қ ырларының қ имасы 100× 450мм, кө лденең қ ырларының қ имасы 40× 150 мм, тақ тайша қ алың дығ ы 25мм.

Бойлық қ ырлары алдын-ала кернеуленген білікті жә не канатты арматуралармен, кө лденең қ ырлары мен тақ тайшасы – дә некерленген қ аң қ алар жә не торлармен темірленеді. Бетон кластары В30, В40

Екі аспалы 2Т-тә різдес ө лшемдері 3× 12м жә не 3× 6м бойлық қ ырлары 1, 5м ара қ ашық тық та орналасқ ан жә не аспалы тақ тайшалары бар плиталар (13 сурет). Ә р элементі бө лек дайындалатын болғ андық тан тақ тайшаларындағ ы бетон класын В15 дейін тө мендетуге болады

13 сурет. Екі аспалы 2Т-тә різдес плиталар.

Ү лкен ө лшемді 3× 18м жә не 3× 24м плиталар 6 м жә не 12 м арқ алық тарғ а тіреледі. Олар ылдилы жә не аз ең істі жаппаларда пайдаланады

14 сурет. КЖС қ атпарлы плита схемасы

15 сурет. Аз ең істі шатырларғ а арналғ ан қ ырлы плита схемасы

Жабын арқ алық тары (16 сурет).

Жабын арқ алық тардың аралық тары 12 м жә не 18 м, кейбір конструкцияларда аралығ ы 24м болуы мү мкін.

Екі ең істі жаппаларда арқ алық тың жоғ арғ ы белдеуі трапеция тә різдес, сынық ты жә не қ исық сызық ты болады (16 а, б, в сурет).

16 сурет. Жабын арқ алық тары.

Бір ең істі жаппаларда арқ алық тың белдеулері паралель немесе тө менгі белдеуі сынық ты болады(16 г, д, е сурет).

Жазық жаппаларда арқ алық тың белдеулері паралель болады.

Жабын арқ алық тың ең ү немді қ имасы - қ абырғ асының қ алың дығ ы 60-100 мм қ оставр.

Тө ртбұ рышты қ имасы бар екі ең істі саң ылаулары жиі орналасқ ан жабын арқ алық ты – шартты салалы арқ алық тар деп аталады (17 сурет).

Фермалар. Фермаларды 18м, 24м жә не 32м аралық тарда, 6м жә не 12м адымдарда қ олданады. Темірбетон фермаларында металл фермаларымен салыстырғ анда металл шығ ыны екі есе аз, бірақ ең бек кө лемі мен бағ асы біраз кө бірек. 36 м-ден жоғ ары аралық тарда ә детте металл фермалары қ олданылады

Сегментті фермалар. Сегментті фермаларжоғ арғ ы белдеуі сынық тә різдес немесе тү йін арасы тү зу сызық ты болады Артық шылық тары – белдеулеріндегі ішкі кү штер ұ зындығ ы бойынша аз ө згереді, ал басқ а элементтерінде мә ндері ү лкен емес. Тірек жағ ының биіктігі ө те аз. Кемшіліктері – шатыр жұ мыстарының ү лкен ең бек сиымдылығ ы..

17 сурет. Екі ең істі саң ылаулары жиі орналасқ ан жабын арқ алығ ы.

Аркалы фермалар:

Аркалы раскосты ферма - торлары сирек жә не жоғ арғ ы белдеуі қ исық сызық ты. Артық шылық тары – тү йіндерден тыс жү ктемелер ә серіне рұ хсат етіледі. Аралығ ы 30м-ден жоғ ары – ү немді. Кемшіліктері – 18-24м – сегментті фермалардан қ ымбат

Аркалы тү йндері қ атаң раскостары жоқ ферма. Артық шылық тары – дайындауы оң ай жә не ың ғ айлы. Жазық шатыр жасау мү мкіншілігі. Кемшіліктері – тіректер мен белдеулерінде айтарлық тай ию моменттер пайда болады, арматура шығ ыны ө седі, ферма қ ымбаттайды.

Полигональды фермалар:

Белдеулері паралель жә не жоғ арғ ы белдеуі аз ең істі трапеция тә різдес полигональды фермалар. Артық шылық тары – жазық шатыр жасау оң ай. Кемшіліктері – тірек жағ ы биік, сондық тан сыртқ ы қ абырғ а биіктігі ө седі, тірек маң ында ферма арасында байланыстарды қ ажет етеді. Сегментті жә не аркалы фермалардан бетон шығ ыны кө п.

Тө менгі белдеуі сынық сызық ты полигональды фермалар. Артық шылық тары – орнық тылығ ы жоғ ары, қ осымша байланыстарды қ ажет етпейді. Кемшіліктері – дайындауы қ иың

Ү шбұ рышты фермалар.Артық шылық тары – шатыры тек асбестцемент материалдардан немесе метал толқ ынды қ аң ылтырдан жасалғ анда ғ ана ақ талады. Кемшіліктері – ө те биік, материал шығ ыны жоғ ары.

Барлық фермалардың аралық ортасындағ ы биіктігін ә детте аралық тың 1/7-1/9 бө лігіне тең алады. Жоғ арғ ы белдеудегі панель енін 3м-ге тең алады, жабын плитасынан тү сетін жү ктеме тү йіндерге беру жә не жергілікті майысу пайда болдырмау ү шін. Фермаларды тұ тас жасағ ан тиімді. Аралығ ы 18м- ферма тұ тас; 24м – тұ тас немесе екі жартыдан; 30м – екі жарты фермадан жасайды. Фермалардың жоғ арғ ы жә не тө менгі белдеулерінің қ има енін бірдей алады. Ферма адымы 6м болғ анда қ има ені 200-250мм; адымы 12м болғ анда 300-350мм қ абылданады.

Темірбетон ферманың тү йндері қ атаң болады жә не ө зі кө п мә рте статикалық анық талмайтын рамалық жү йеге жатады. Бірақ беріктігі бойынша шектік кү йде тү йіндерде жарық тар пайда болады, олардың қ атандығ ы тө мендейді, тү йндерді топсалы деп, пайда болатын ию моменттердің ә серін ескермесе де болады. Бұ л ферманы статикалық анық талатын жү йе ретінде есептеуге болады, керекті дә лдікті қ амтамасыз етеді.

Стропила асты конструкциялар. Стропила асты конструкциялардығ имарат бойы ұ стындарғ а орнатады, олар аралық стропила фермалардың немесе ірі ө лшемді жабын плиталардың тіректері болады, аралық тары 12м немесе 18м. Стропила асты конструкциялар ретінде арқ алық тар жә не фермалар қ олданады. Фермалар арматура жә не бетон шығ ыны бойынша тиімді болғ андық тан оларды негізгі конструкциялар деп саналады.

Фермалардың тө менгі белдеулері мен шыбық тарының жә не арқ алық тардың созылатын жұ мыстық арматурасын – алдын-ала кернеуленген A-IV жә не жоғ ары, сондай-ақ K-7 класты болаттан жасайды. Арматураны тірекке керу тә сілі қ олданады.

Бетон класы В30…В40. Стропилалық конструкцияларды стропила асты конструкцияларғ а анкерлі бұ рандамалар арқ ылы немесе салмалы бө лшектерін дә некерлеу арқ ылы бекітеді.

Стропила конструкциялардан тү сетін жү ктеме қ адалғ ан кү штер ретінде беріледі. Стропила асты фермалар стропилалық фермалар сияқ ты беріктікке жә не жарық тө зімділігіне есептелінеді.

Ә дебиет:

Негізгі 1 [412-435], 2 [228-244].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1Темірбетон фермалардың тү рлері?

2. Темірбетон ферманың тү йндері.

3. Стропила асты конструкцияларғ а тү сетін жү ктеме.

Кранасты арқ алық тар

Темірбетон кранасты арқ алық тарды орта режимді (Q≤ 30т) жә не жең іл режиді краны бар ғ имараттарда қ олданғ ан жө н.

Болат арқ алық тарымен салыстырғ анда олардың негізгі артық шылық тары:

· металл шығ ыны аз (50 %-ғ а дейін);

· ө ртке тө зімділгі ө те жоғ ары;

· пайдаланғ ан кезде шығ ыны жоқ;

· ү лкен салмағ ы динамикалық жү ктемелерге жұ мыс істгенде кө мектеседі

Орта режимді (Q> 30т) жә не ауыр режиді краны бар ғ имараттарда болат арқ алық тарын қ олданғ ан жө н. Темірбетон кранасты арқ алық тарды ү здікті (монтаждауды жең ілдеттіру ү шін) белдеулері паралелль жобалайды, аралық тары кө лденең рамалар адымына 6 немесе 12 м. Қ има биіктігі (1/8…1/10) l шамасында алады. Аралығ ы 6м болса арқ алық қ имасын тавр тә різдес алғ ан тиімді болады.

Аралығ ы 12 м болғ ан жағ дайда арқ алық қ имасы қ оставр, кернеуленген арматураның кө п бө лігі қ иманың тө менгі аймағ ында орналасу шартынан. Ү лкен ө лшемді жоғ арғ ы сө ре, арқ алық тың кө лденең бағ ыты бойы, қ атандық ты кө тереді, кран мен кран жолдарын монтаждау жә не пайдалану жағ дайларын жақ сартады. Ә детте, жоғ арғ ы сө ре қ алың дығ ы h_f=(1/7…1/8)h, ені b_f=(1/10…1/20)l=500…600мм.

18 сурет. Кран асты арқ алық.

1-кернеуленген арматура; 2- есептік қ има.

Арқ алық тар тіректерге керу арқ ылы алдын-ала кернеуленген жасалады. Арқ алық тардың бетон класы В25…В40. Арқ алық тар ұ стындарғ а бұ рандамалар арқ ылы біріктіріп, сомын мен шайбаларын дә некерлеп бекітеді. Кран тежеу кү штері ұ стынғ а қ атандық қ ырлар арқ ылы беріледі.

Кранасты арқ алық ты беріктігі жә не тө зімділігі бойынша (шектік кү йдің бірінші тобы), жарық тө зімділігін жә не деформацияларын (екінші тобы) есептейді. Беріктігін есептегенде арқ алық ты бірнеше қ ималармен ұ зыны бойы бө леді, ә р қ айсысында арқ алық пен жолдың ө з салмақ тарынан жә не екі кранның ең жақ ын орналасқ ан кезіндегі жү ктемелерден M жә не Q анық тайды.

Тік жү ктемелерге есептік қ има – қ оставр немесе тавр.

Кө лденең жү ктемеге есептегенде тек жоғ арғ ы сө ре ескеріледі, есепті жең ілдету ү шін кү ш жоғ арғ ы сө ренің ауырлық орталығ ына ә сер етіп тұ р деп алынады.

Беріктігі бойынша қ абылданғ ан бойлық арматура мен қ иманың тө зімділігі тексеріледі.

Арқ алық тың тө зімділгі қ амтамасыз етіледі егер серпімді материалдар ү шін анық талғ ан бетон мен арматурадағ ы шеткі кернеулер тө зімділіктің щектік есептік мә нінен аспаса.

мұ нда

α ^/ - серпімді емес деформацияларды ескеретін арматураны бетонғ а келтіретін коэффициент;

Р - барлық кемулерді есепке алғ ан кезде есептелінеді;

A_red жә не I_red келтірілген қ иманың ауданы мен инерция моменттері.

Егер шарт орындалмаса бетон немесе арматура қ ималарын ө згерту керек.

Ә дебиет:

Негізгі 1 [393-397], 2 [244-246].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1Темірбетон кранасты арқ алық тарды қ ай кезде қ олдыныды?

2. Темірбетон кранасты арқ алық тардың қ ималары.

3. Арқ алық тың тө зімділгі қ ай кезде қ амтамасыз етіледі?

7-ші дә ріс. Бірқ абатты ө неркә сіптік ғ имараттардың ұ стындары

Бірқ абатты ө неркә сіптік ғ имараттардың кө лденең рамалар қ ұ рамына кіретін жиналмалы типтік темірбетон ұ стындарды H≤ 18 м, B≤ 12 м, Q≤ 50 т болғ ан кезе қ олданылады. Ғ имараттың биіктігі, ұ стындар адымы жә не кранның жү к кө тергіштігі жоғ арыдағ ылардан ү лкен болса ә детте болат ұ стындар пайдаланады, темірбетон ұ стындарды қ олдану ү шін арнайы негіздемелер жасау керек.

Ұ стындар тіктө ртбұ рышты, қ оставрлы жә не сақ иналы қ ималы, сондай-ақ екі тармақ ты болады (19 а...г сурет). Қ оставрлы қ ималар тіктө ртбұ рыштылармен салыстырғ анда материалдар шығ ыны бойынша ү немді (бетон 20%-ғ а дейін), бірақ дайындауы қ иың ырақ. Сол себептен типтік ұ стындардың қ имасын тұ тас тіктө ртбұ рышты жасайды.

Соң ғ ы жылдары центрифуга ә дісімен дайындалатын қ ималары сақ иналы темірбетон ұ стындар қ олданады. Олардың дайындауы механизацияланғ ан жә не автоматтандырылғ ан, сондық тан типтік ұ стындармен салыстырғ анда бетон шығ ыны 50%-ғ а дейін, болат шығ ыны 30%-ғ а дейін, ал конструкциялар бағ асы 20...30%-ғ а дейін тө мендетілген.

Тұ тас қ ималы консольдері бар ұ стындарды жү ккө тергіштігі Q≤ 30 т кө пірлі крандармен жабдық талғ ан, еденнен кран рельсінің басына дейінгі биіктігі H₁≤ 14, 4м, жә не B≤ 12 м, болғ ан кезде қ олданады. Екі тармақ ты ұ стындар Q> 50 т, H> 10, 8 м жә не B≥ 12 м болғ анда тиімді, ұ стынның тө менгі бө лік қ имасының биіктігі 1 м -ден асқ анда.

Шеткі ұ стындардың кранү сті бө ліктегі қ има биіктігі (м) кран жабдық тарының орналасу шартынан: нольдік байлау кезінде

«250» байлау кезінде (1)

мұ нда - кран рельсінің осьінен кран кө пірінің шетіне дейінгі ара қ ашық тық (19 д сурет); 0, 07 - кранды пайдаланатын кездегі керекті, сондай-ақ ұ стын қ имасы жобалық орнынан ауытқ уын ескеретін горизонтальды саң ылау.

Орта қ атардағ ы ұ стындардың ү стінгі бө ліктегі қ има биіктігі ұ стын ұ шына екі ригельдің орналасу шартынан тағ айындалады: егер h_t< 60 см болса ұ стынның екі жағ ына симметриялы консольдер жасайды. Кранасты бө ліктегі қ иманың биіктігін беріктік пен ғ имараттың кең істік қ атандығ ы шарттарынан жә не жобалау тә жірибе негізінен анық тайды h_b=(1/9…1/12)H.

Дайындау шартынан ұ стындардың b енін ұ зындығ ы бойынша тұ рақ ты қ абылданады: шеткі жә не орта қ атардағ ы адымы 6 м болғ анда b≥ 40 см, ал адымы 12 м болғ анда b≥ 50 см. Бұ лардан басқ а, қ има ені b қ атандық талаптарды қ анағ аттандыру керек b≥ 1/25H.

Ұ стын қ ималар ө лшемдерінің мә ні см еселі дө ң гелектеніп қ абылдану керек, h_t кіші жағ ынан, ал b жә не h_b ү лкен жағ ынан. Саң ылаулы ұ стындардың тө менгі бө лікте кермеліктермен біріктірілген екі тармақ тарының қ има биіктіктері h_bt=20; 25; 30 см (19 е сурет). Кермеліктердің (ү стінгіден басқ алары) қ има биіктігі 40 см қ абылданады. Кермеліктер арасындағ ы ара қ ашық тарды 2...3 м, ал еденнен екінші кермеліктің тө менгі жағ ына дейінгі ара қ ашық ты 1, 8 м -ден кем емес қ абылдайды. Бірінші кермеліктің жоғ арғ ы жағ ы еден дең гейінен шық пау керек. Тармақ осьтерінің арасы адамдар ө тетіндей қ абылдану керек

Консольдар ө лшемдері жә не оларды темірлеу есеп бойынша жә не кранасты арқ алық тардың орналастыру шарттарынан анық талады.

Ұ стындар B15…B30 қ ласты бетондар пайдаланады. Жоғ ары класты бетондардың қ олдануы бетон шығ ынын азайтады. Мысалы, B50 класты бетонды қ олданса B20-пен салыстырғ анда бетон шығ ыны 25%-ғ а немделеді

Бірқ абатты ө неркә сіптік ғ имараттардың ұ стындарында ортадан тыс сығ ылатын элементтерді қ ұ растыру талаптары орындалу керек. Мысалы, бойлық жұ мыстық арматура диаметрі 16 мм-ден жоғ ары A-III класты арматурадан, ал кө лденең A-I арматурадан жасалу керек. Бойлық жұ мыстық арматуралар шыбық тарының осьтері арасы 400 мм -ден аспау керек, олай болмаса қ осымша конструктивтік d≥ 12 мм-лік шыбық тар қ ойылады.

Ұ стындарды кө лденең рама есебінен алынғ ан ішкі кү штерге ортадан тыс сығ ылуғ а есептейді. Тұ тас қ ималы ұ сындардағ ы арматураны жү ктемелердің (M_max, N; M_min, N; M, N_max) тиімсіз комбинацияларғ а ә р есептік қ ималарды бойлық иілуді ескеріп ортадан тыс сығ ылуғ а арналғ ан формулар бойынша есептейді.

Жиналмалы темірбетон ұ стындардың l₀ есептік ұ зындық тарын Қ НжЕ бойнша қ абылданады. Мысалы кө пірлі краны жоқ біраралық ты ғ имараттар ү шін l₀=1, 5H, кө паралық ты ғ имараттар ү шін l₀=1, 2H.

19 сурет. Кө пірлі краны бар бірқ абатты ө неркә сіптік ғ имараттар ұ стындары (а...в); сақ иналы ұ стындар (г); ұ стындар қ ималарының ө лшемдерін анық тауғ а (д); екі тармақ ты ұ стындардың темірленуі (е); екі тармақ ты ұ стындардың есептеуіне (ж);. 1-екі тармағ ы да сығ ылғ ан; 2- сол жағ ындағ ы тармақ созылғ ан.

Екі тармақ ты ұ стындардың тө менгі бө лігі кө пқ абатты рама ретінде қ арастырылады. Есепті жең ілдету ү шін бойлық кү штеме екі тармақ қ а рычаг заң ы бойынша таралады деп, ал тармақ тардағ ы ию моменттерді анық тау ү шін моменттердің нольдік нү ктелері панельдер биіктігінің ортасынан ө теді деп қ абылданады. Осығ ан сә йкес ұ стын тармақ тарындағ ы бойлық кү штер

(2)

мұ нда M, N – екі тармақ ты ұ стынның осьі бойынша есептік ішкі кү штер; η - иілгіштікті ескеретін коэффициент.

Тармақ тағ ы июші моммент

(3)

Кермеліктегі июші момент тү йіндегі моменттер қ осындыларына тең

(4)

Кермеліктегі кө лденең кү ш

(5)

Ұ стындарды кө лденең рама жазық тығ ында есептеуден басқ а, рамадан тыс жазық тығ ында кездейсоқ эксцентриситетпен ә сер ететін N_max бойлық кү шке беріктігін тексереді. Ұ стындар дайындау, тасымалдау жә не монтаждау кезінде пайда болатын кү штердің ә серіне тексерулу керек.

Ә дебиет:

Негізгі 1 [401-411], 2 [246-250].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Бірқ абатты ө неркә сіптік ғ имараттарда қ олданылатын ұ стындардың негізгі тү рлері қ андай?

2. Тұ тас қ ималы жә не екі тармақ ты ұ стындар қ ай кезде қ олданады?

3. Ұ стындарда қ андай бетондар мен арматуралар пайдаланады?

4. Екі тармақ ты ұ стындарды қ алай есептейді?

8-ші дә ріс. Ұ стын астындағ ы жекелеген іргетасты есептеу жә не қ ұ растыру

Инженерлік имараттарда, ө неркә сіптік жә не азаматтық ғ имараттарда темірбетон іргетастары кең інен қ олданылады. Олар ү ш тү рлі болады: ә р ұ стын астына жекелеген; ұ стындар қ атарларының астына бір немесе екі бағ ытта; сондай-ақ қ абырғ алар астына бойлық тартпа, толық ғ имарат астына тұ тас. Кө бінесе іргетасты табиғ и негіздің ү стіне салады, кей жағ дайда оларда қ адалар ү стіне салады. Бұ л жағ дайда іргетастың жоғ арғ ы жақ тары темірбетон плитасы – ростверкпен – біріктірілген қ адалар тобы болады.

Жекелеген іргетастарды жү ктеменің шамасы аз жә не ұ стындар сирек орналасқ ан жағ дайда пайдаланады.

Іргетастардың бағ асы жалпы ғ имарат бағ асының қ ұ райды. Іргетастың конструкциясын ұ қ ыпты тү рде жобалағ анда кә дімгідей тиімділік алуғ а болады. Ірі ғ имараттар ү шін іргетас конструкциясын конструктивтік шешімдердің бірнеше нұ сқ аларындағ ы материалдардың бағ алары мен шығ ындарын, ең бек шығ ындарын салыстыру нә тижесі бойынша қ абылдайды.

Дайындау бойынша іргетастар жиналмалы жә не тұ тас болып бө лінеді. Кө п жағ дайда тұ тас іргетастар пайдаланылады. Жиналмалы іргетастар ө лшемдері кіші болғ анда, кү рделі геологиялық немесе қ иын қ ыс жағ дайларында, сондай-ақ оларды қ олданғ анда қ ұ рылыс уақ ыты қ ысқ арады жә не ү немді болады. Ірі ө лшемді жиналмалы іргетастарды ә детте бірнеше монтаждық бө лшектерденп қ ұ райды. Тұ тас кіші ө лшемді іргетастармен салыстырғ анда бұ лардың материалдар шығ ыны кө бірек.

Тұ тас іргетастардың конструкциялары. Жиналмалы іргетастарды жиналмалы ұ стындар астына, ал қ ұ йма іргетастарды жиналмалы, сондай-ақ тұ тас ұ стындар астына жобалайды.

Қ ұ йма ұ стындармен тү йіндесетін қ ұ йма іргетастар формасы бойынша сатылы жә не пирамидалы болады.

Іргетастың жалпы биікиігі қ амыттармен жә не майыстырылғ ан шыбық тармен темірлену иалабына сай қ абылданады. Ұ стыннан қ ысым іргетасқ а 45⁰ бұ рышпен беріледі. Мұ ны ұ стынның жоғ арцы сатыларының ө лшемдерін тағ айындағ анда басшылық қ а алады.

Жиналмалы іргетастар сияқ ты тұ тастардың тек табанын пісірілген торлармен темірлейді. Егер табанның ө лшемдері 3м-ден асса, арматураны ү немдеу ү шін стандарты емес пісірілген торлар қ олданылады, олардың жарты шыбық тары шетіне ұ зындығ ының 1/10 бө лігіне дейінгі ара-қ ашық тық қ а жеткізілмейді.

Ортасынан жү ктелген іргетасты есептеу. Іргетасты есептеу екі бө лімнен қ ұ ралады: іргетастың формасы мен табан ө лшемдерін анық тайтын есеп жә не іргетас биіктігін, сатыларының ө лшемдерін, арматура қ имасының ауданын анық тайтын іргетас денесінің есебі.

Іргетас табанының керекті ауданын (2 сурет) анық тайтын формула:

, (1)

мұ нда - іргетасқ а тү сетін мө лшерлік жү ктеме; - іргетасты қ ою терең дігі; - іргетастың 1м³ салмағ ынан жә не оның сатыларындағ ы топырақ тан орташажү ктеме.

Егер ерекше талаптар қ ойылмаса, онда ортасынан жү ктелген іргетастарды жоспарда квадраты немесе соғ ан жақ ын формағ а келтіреді.

Іргетас денесін есептегенде оның биіктігін басып сындыруғ а беріктік шартынан анық тайды:

, (2)

Мұ нда - бетонның созылуғ а есептік кедергісі; - - іргетастың пайдалы биіктігімен шектелген басып сындыру пирамидасының жоғ арғ ы жә не тө менгі табандары периметрлерінің орташа арифметикалық мә ні. Р – басып сындыратын есептік кү ш

, (3)

мұ нда ; - басып сынатын пирамида табанының ауданы; - есептік жү ктеме.

(3) формулада іргетас салмағ ынан жә не оның ү стіндегі топырақ тан тү сетін жү ктеме ескерілмейді, ө йткені ол іргетастың сығ ылуғ а жұ мысына қ атыспайды. (2) жә не (3) негізінде қ иманың жұ мысшы биіктігі:

. (4)

Іргетастың толық биіктігін жә не жоғ арғ ы сатыларының ө лшемдерін конструктивтік талаптарды ескеріп тағ айындайды, дә лірек айтсақ: егер іргетас стаканына жиналмалы ұ стын орнатылса, онда оның терең дігі іргетаста ұ стынның қ атаң бекуін қ амтамасыз ететін жә не де бойлық арматураның жеткілікті бекітілу талаптарын қ анағ аттандыруы тиіс.

2 сурет. Ортасынан жү ктелген іргетастың есебіне:

1 - басып сындыру пирамидасы; 2 - басып сындыру пирамидасының табаны (негізі)

Басып сындыру (4) жә не конструктивтік талаптар бойынша іргетас биіктігін анық тап ү лкенін қ абылдайды. Егер биіктігі мм – бір сатылы; мм мм – екі сатылы; мм – ү ш сатылы іргетас жасалынады.

Топырақ қ ысымы ә серінен іргетас сатылары аспа ретінде иілуге жұ мыс істейді. Іргетастың кө лденең арматурасы болмағ андық тан, оның ең тө менгі сатысы III – III қ имада басталатын басып сынатан пирамидада шетінен бетон кө лденең кү шті қ абылдау шартынан кө лбеу қ има бойынша беріктікке тексерілу керек.

. (5)

Табаны бойынша іргетастың темірленуі тік қ ималарын иілуге есептеу арқ ылы анық тайды. Бұ л қ ималардағ ы есептік июші моменттер мә ні тө менгі формулалар бойынша анық талады:

; . (6)

Іргетастың барлық еніне жұ мысшы арматураның қ има ауданы:

; . (7)

Есептік қ имадағ ы арматура кө лемі иілген элементтердегі рухсат етілген ең кіші темірлену пайызын қ аматамасыз ету керек, яғ ни ү лкен болу керек.

Тік тө рт бұ рышты табанды іргетаста арматураны екі бағ ытта да есептеу керек.

Ә дебиет:

Негізгі 1 [334-343], 2 [195-201].

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ ұ рылыс тә жірибесінде қ олданылатын іргетастардың негізгі тү рлері қ андай?

2. Ортадан жү ктелеген іргетастардың табанын есептеу.

3. Ортадан жү ктелеген іргетастардың денесін есептеу.