Заңнамалық актілер мен ережелер. Түсініктер және анықтамалар

«АҚ жә не ТЖ саласындағ ы Заң дар».Осы Заң Қ азақ стан Республикасында табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлардың алдын алу мен жою бойынша қ оғ амдық қ атынастарды реттейді (қ азақ жә не орыс тілдерінде, кө лемі – 176 бет). Мазмұ ны: Қ азақ стан Республикасының «Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Азаматтық қ орғ аныс туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Авариялық -қ ұ тқ ару қ ызметі жә не қ ұ тқ арушылар мә ртебесі туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Ө рт қ ауіпсіздігі туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Ө ндірістік қ ауіпті нысандардағ ы ө неркә сіптік қ ауіпсіздік туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Терроризммен кү рес туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Халық тың радиациялық қ ауіпсіздігі туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Тө тенше жағ дайлар туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Ә скери жағ дайлар туралы» Заң ы

Қ азақ стан Республикасының «Қ азақ стан Республикасы Қ арулы Кү штері мен қ орғ аныс туралы» Заң ы

Тү сініктер жә не анық тамаларғ а тоқ талсақ, Тө тенше жағ дай дегеніміз адамдардың қ аза табуына ә келіп соқ қ ан немесе ә келіп соғ уы мү мкін, олардың денсаулығ ына, қ оршағ ан ортағ а жә не шаруашлық жү ргізуші объектілерге нұ қ сан келтірген немесе келтіруі мү мкін, халық ты едә уір дә режеде материалдық шығ ындарғ а ұ шыратып, тіршілік жағ дайын бұ зғ ан немесе бұ зуы мү мкін авария, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақ та туындағ ан жағ дай. Тө тенше жағ дай пайда болу себептеріне қ арай табиғ и сипаттағ ы жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайларғ а бө лінеді. Табиғ и сипаттағ ы ТЖ – дү лей зілзала (жер сілкінісі, сел, кө шкін, су тасқ ыны жә не басқ алар), табиғ и ө рт, індеттер мен малдың жұ қ палы аурулары, ауылшаруашылық ө сімдіктерінің жә не ормандардың кеселдері мен зиянкестері арқ ылы зақ ымдануын туғ ызатын ТЖ-лар. Техногендік сипаттағ ы ТЖ - ө неркә сіп, кө лік авариялары жә не басқ а да авариялар, ө рт (жарылыс), кү шті ә сер ететін улы, радиоактивті жә не биологиялық жағ ынан қ ауіпті заттарды тарататын (тарату қ аупі бар) авария, ү йлер мен ғ имараттардың кенеттен қ ирауы, бө гендердің бұ зылуы, тіршілікті қ амтамасыз ететін электр-энергетика жә не коммуникация жү йелеріндегі, тазарту қ ұ рылыстарындағ ы авария туғ ызғ ан ТЖ. Тө тенше жағ дай аймағ ы бұ л ТЖ туындағ ан белгілі бір аумақ. Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ таралу аумағ ына жә не келтірген нұ қ санның кө леміне қ арай, объектілік, жергілікті, ө ң ірлік жә не жаһ андық болып бө лінеді.

Туындағ ан ТЖ жіктемесі Қ Р Ү кіметінің 2004 жылғ ы 13 желтоқ сандағ ы №1310 Қ аулысымен бекітілген «Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар жіктемесіне» сә йкес жіктеледі. Қ Р Ү кіметінің 2002 жылғ ы 24 желтоқ сандағ ы №1351 Қ аулысымен бекітілген «Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлардың туындауына ә келіп соқ қ ан авариялардың, зілзалалардың жә не апаттардың себептерін тексеру ережесіне» сә йкес объектілік жә не жергілікті ауқ ымдағ ы тө тенше жағ дайларды ТЖМ ОҚ О тө тенше жағ дайлар департаменті тарапынан қ ұ рылғ ан комиссия зерттейді.

Комиссия қ ұ рамына орталық атқ арушы органдардың аумақ тық органдары, жергілікті атқ арушы органдардың ө кілдері, мү дделі органдардың басшылары кіреді. Комиссия тексеру барысында оқ иғ аны кө ргендерден, лауазымды жә не басқ а адамдардан жазбаша жә не ауызша тү сініктемелер алуғ а, сараптамалық қ адағ алау органдарының мамандары, ғ алымдар қ атарынан белгіленген тә ртіппен кіші сараптама комиссияларын қ ұ руғ а қ ұ қ ығ ы бар. Кіші сараптама комиссиясы жә не оның тө рағ асы табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ себептерін тексеру жө ніндегі комиссия тө рағ асының ө кімімен тағ айындалады. Сараптамалық қ орытындыны талап ететін мә селелер жазбаша тү рде беріледі. Кіші сараптама комиссиясының барлық мү шелері қ ол қ ойғ ан материалдар комиссия тө рағ асы белгіленген мерзімге комиссияғ а тапсырылуы жә не тексеру материалдарына қ оса берілуі тиіс. Комиссия тексеру барысында болғ ан оғ иғ аның жағ дайларын анық тайды, оның себептерін, нормативтік қ ұ қ ық тық кесімдердің жіберілген бұ зушылық сипатын, жауапты адамдар қ ұ рамын белгілейді жә не оларды жазағ а тарту шараларын ұ сынады, зардаптарды жою жә не осындай жағ дайлардың қ айталануын болдырмау жө нінде іс-шаралар белгілейді, қ ирау жә не зиян мө лшерін анық тайды. Комиссия 10 кү н ішінде табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ-дың туындауына ә келіп соқ қ ан авариялардың, зілзалалардың жә не апаттардың себептерін тексеру актісін жасайды.

Ал, ө ң ірлік жә не жаһ андық ауқ ымдағ ы табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ-ды Қ Р Ү кіметінің шешімі бойынша қ ұ рылатын комиссия тексереді.

Авария бұ л технологиялық процестің бұ зылуы, механизмдердің, жабдық тар мен ғ имараттардың бұ зылуы. Авариялық ғ имараттар бойынша зерттеу жұ мыстарын авариялық ғ имараттардың техникалық жағ дайын зерттейтін тұ рақ ты жұ мыс атқ ару облыстық комиссиясы жү ргізеді. Аталғ ан комиссияның зерттеу жұ мыстарының қ орытындысы бойынша шешімді облыстық тө тенше жағ дайлардың алдын алу жә не жою жө ніндегі комиссия тө рағ асы қ абылдайды. Қ ауіпті ө ндірістік объектілердегі авариялардың себептерін тексеру тә ртібін «Қ ауіпті ө ндірістік объектілердегі ө неркә сіптік қ ауіпсіздік туралы» Қ Р 2002 жылғ ы 3 сә уіріндегі Заң ына сә йкес ө неркә сіптік саласындағ ы уә кілетті мемлекеттік орган мү дделі орталық атқ арушы органдармен бірлесіп ө здерінің қ ұ зыреті шегінде белгілейді.

Зілзала бұ л ТЖ-дың пайда болуына ә келіп соғ атын жойқ ын қ ұ былыс.

Дү лей зілзала – ТЖ-дың пайда болуына ә кеп соғ атын зілзала.

Апат – аймақ тық жә не ірі ауқ ымды ТЖ пайда болуына ә келіп соғ атын жойқ ын қ ұ былыс.

ТЖ-дың алдын алу – алдын ала жү ргізілетін жә не ТЖ пайда болу қ атерін мү мкін болғ анынша азайтуғ а, адамдардың денсаулығ ы мен ө мірін сақ тауғ а, залал мен материалдық шығ ын мө лшерін кемітуге арналғ ан шаралар кешені.

Қ Р «Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы» Заң ының 14 бабына сә йкес алдын алу шараларына:

- ғ ылыми зерттеулер, жағ дайды қ адағ алау, бақ ылау, ТЖ пайда болуына ә кеп соғ уы мү мкін аварияны, зілзала мен апатты болжау жә не олардың қ аупі туралы хабарлау;

- ТЖ саласындағ ы білімді насихаттау, халық ты жә не мамандарды оқ ытып-ү йрету, қ орғ ану шаралары жатады.

ТЖ саласындағ ы ғ ылыми зерттеулердің негізгі міндеттеріне мониторинг ә дістерін ә зірлеу мен ТЖ-дың деректер банкін жасау, ТЖ болжау, алдын алу ә дістерін, бақ ылау шаралары мен қ орғ ану қ ұ ралдарын, оларды болжау, зардаптарына бағ а беру, олардың алдын алу мен оларды жою жө ніндегі нысаналы жә не ғ ылыми-техникалық бағ дарламаларды ә зірлеу кіреді. Жағ дайды қ адағ алау, бақ ылау мен табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ болжау қ ызметі (сейсмикалық қ ызмет, сел жү ретінін хабарлау, радиациялық қ ауіпсіздікті бақ ылау жү йелері жә не басқ алар) арнайы уә кілдік берілген мемлекеттік органдардың жанынан қ ұ рылады жә не ТЖ алдын алу мен оларды жоюдың мемлекеттік жү йесіне енгізіледі.

Тө тенше жағ дайларды жою жұ мыстарына – ТЖ пайда болғ ан кезде жү ргізілетін жә не адамдардың ө мірін сақ тап, денсаулығ ын қ орғ ауғ а, залал мен материалдық шығ ындар кө лемін азайтуғ а, сондай-ақ ТЖ аймағ ының одан ә рі таралмауына бағ ытталғ ан қ ұ тқ ару, авариялық -қ алпына келтіру жұ мыстары мен басқ а да кезек кү ттірмейтін жұ мыстары жатады. Осы жұ мыстарды уақ тылы атқ ару мақ сатында ауданның АҚ жә не ТЖ қ ызметтері қ ұ рылады. Бұ л қ ызметтер атқ аратын жұ мыс тү рлеріне қ арай тиісті техникамен, жеке қ ұ раммен, қ ажетті қ ұ ралдармен жасақ талады.

«Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы» Қ Р Заң ының 20 бабында:

- «табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ оқ шаулау мен оларды жою жө ніндегі бірінші кезекте жасалатын іс-қ имылды бұ рын бекітілген жоспарларғ а сә йкес ТЖ аймағ ында орналасқ ан авариялық -қ ұ тқ ару қ ызметтерінің кү штері мен қ ұ ралдарын тарта отырып жергілікті атқ арушы органдар жә не ұ йымдардың басшылары ұ йымдастырады» делінген.

Бірінші кезекте жасалатын іс-қ имыл кезінде халық ты ТЖ аймағ ынан уақ ытша кө шіру, ұ йымдардың қ ажетті материалдық -техникалық ресурстарын жұ мылдыру ісі жү ргізілуі мү мкін, авария, зілзала немесе апат болғ ан объектінің жұ мысы тоқ татылады немесе тоқ татыла тұ рады, ұ йымдарда жұ мыс режимі ө згертіледі, адамдардың жү ріп-тұ руы мен жү ктердің тасымалдауына шектеу (карантин) енгізіледі, мү мкін болатын қ ұ тқ ару жә не авариялық -қ алпына келтіру жұ мыстары жү зеге асырылады, қ оғ амдық тә ртіп пен объектілерді қ орғ ау қ амтамасыз етіледі.

ТЖ аймағ ының шекараларын Қ Р заң дарына сә йкес тағ айындалғ ан ТЖ жою басшылары Қ Р Ү кіметі белгілеген ТЖ сыныптау негізінде айқ ындайды.

Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ жою кезінде шұ ғ ыл медициналық жә рдем кө рсету қ ызметі дереу іске қ осылады, ал ол жеткіліксіз болғ ан жағ дайда орталық мемлекеттік органдардың жә не ұ йымдардың медициналық кү штері мен қ ұ ралдары тартылады (21-бап).

Халық тың, қ оршағ ан ортаның жә не шаруашылық жү ргізу объектілерінің табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы ТЖ кепілді қ орғ алуын қ амтамасыз ету ү шін алдын ала материалдық -техникалық, азық -тү лік, медициналық жә не басқ а ресурстардың мемлекеттік резерві жасалады (24-1 бап).

Аудан, жә не ауыл ә кімдерінің тө тенше жағ дай саласы бойынша атқ аратын міндеттері. Халық ты, қ оршағ ан ортаны жә не шаруашылық жү ргізуші объектілерді тө тенше жағ дайлар мен олар туғ ызғ ан зардаптардан қ орғ ау мемлекеттік саясатты жү ргізудің басым салаларының бірі болып табылады.

Қ азақ стан Республикасының табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар саласындағ ы заң дары мемлекет Конституциясына негізделеді жә не ө зге де мемлекеттік нормативтік –қ ұ қ ық тық актілерден тү зіледі.

Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар кезінде халық ты, аумақ ты жә не шаруашылық жү ргізуші объектілерді қ орғ аудың негізгі принциптері мыналар:

- жариялылық жә не халық пен ұ йымдарды болжанып отырғ ан жә не пайда болғ ан тө тенше жағ дайлар, олардың алдын алу мен оларды жою жө ніндегі шаралар туралы хабардар ету;

- тө тенше жағ дайлар кезіндегі қ ұ тқ ару, авариялық - қ алпына келтіру жә не басқ а да кезек кү ттірмейтін жұ мыстарды жү ргізу міндеттілігі, шұ ғ ыл медициналық жә рдем кө рсету, тұ рғ ындарды жә не зардап шеккен қ ызметкерлерді ә леуметтік қ орғ ау, тө тенше жағ дайлар салдарынан азаматтардың денсаулығ ы мен мү лкіне, қ оршағ ан ортағ а жә не шаруашылық жү ргізуші объектілерге келген зиянды ө теу болып табылады.

Сонымен қ атар бұ л жерде Қ азақ стан Республикасының заң дары негізінде жергілікті халық тың тө тенше жағ дайлар саласында мемлекеттік ә леуметтік сақ тандырылуғ а міндетті екенін ескеруге болады.

Қ азақ стан Республикасының «Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы» заң ының 13 бабына сә йкес, аудандардағ ы, ауыл ә кімдіктеріндегі жергілікті атқ арушы органдар тиісті аумақ тардағ ы тө тенше жағ дайлардың алдын алу мен оларды жою ү шін жауапты.

· Аудан ә кімдері мен ауыл ә кімдері жергілікті ауқ ымдағ ы тө тенше жағ дайлардың алдын алу мен оларды жою жө ніндегі шараларды ұ йымдастырады;

· Тө тенше жағ дайлардың туындауына ә кеп соқ қ ан аварияны, зілзала мен апатты тергеуге (зерттеуге) қ атысады;

· Халық ты (тұ рғ ындарды) жә не ұ йымдарды қ ауiпсіздік, тө тенше жағ дайлардың алдын алу мен оларды жою жө ніндегі шаралар туралы хабардар етеді; (Қ ызметкерлер кү шімен, БАҚ арқ ылы, байланыс жә не хабар беру қ ұ ралдары арқ ылы, т.б.)

· Тө тенше жағ дайлардың алдын алу мен оларды жою жө ніндегі шараларды ауданның бюджетінен, ауыл ә кімдіктерінің қ орларынан қ аржыландырылады;

· Материалдық -техникалық, азық -тү лік, медициналық жә не басқ а ресурстардың жергілікті қ орларын қ ұ рады жә не пайдаланады;

· Тө тенше жағ дайлар салдарынан зардап шеккен тұ рғ ындардың жә не қ ызметкерлердің ә леуметтік қ орғ алуын қ амтамассыз етеді;

· Азаматтардың денсаулығ ы мен мү лкіне, қ оршағ ан ортағ а жә не шаруашылық жү ргізуші объектілерге келтірген зиянның ө телуін қ амтамасыз етеді;

· Медициналық қ ызмет кө рсетуді ұ йымдастырады;

· Азаматтар мен қ ызметкерлер тө тенше жағ дайлар аймақ тарында тұ рғ аны жә не жұ мыс істегені ү шін ө темақ ылары мен жең ілдіктер алуды ө з қ ұ зіреті шегінде қ амтамасыз етеді;

· Тө тенше жағ дайлар жойылғ аннан кейін қ оршағ ан ортаны сауық тыру бағ ытында шаралар жү ргізеді;

· Ұ йымдар мен азаматтардың шаруашылық қ ызметін қ алпына келтіру бойынша шаралар жү ргізеді.

«Табиғ и жә не техногендік сипаттағ ы тө тенше жағ дайлар туралы» Қ Р Заң ы №19-1 1996ж. 5 шілде (2006.10.01 берілген ө згерістер мен толық тырулар )