АГРАРЛЫҚ САЯСАТТЫҢ ІС- ШАРАЛАРЫ. 5 страница

«Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік басқ ару жү йесін одан ә рі жетілдіру жө ніндегі шаралар туралы» Қ азақ стан Республикасы Президентінің 2007 жылғ ы Жарлығ ына сә йкес таратылғ ан Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігі (Монополияғ а қ арсы агенттік) қ ұ рылды.

Қ Р Ү кіметінің 2008 жылғ ы 15 ақ пандағ ы № 141 қ аулысымен Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігі (Монополияғ а қ арсы агенттік) туралы ереже бекітілді.

Агенттіктің аумақ тық бө лімшелері - ө ң ірлік инспекциялары болады.

Қ ұ рылымы

Басшылық

Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігінің ТӨ РАҒ АСЫ - Ә бдірахымов Ғ абидолла Рахматоллаұ лы

Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігінің (Монополияғ а қ арсы агенттік) ЖАУАПТЫ ХАТШЫСЫ - Ә бді Нұ рлан Ә бітқ анұ лы

Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігі (Монополияғ а қ арсы агенттік) ТӨ РАҒ АСЫНЫҢ ОРЫНБАСАРЫ - Мә тішев Ә лиақ пар Болатұ лы

Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігі (Монополияғ а қ арсы агенттік) ТӨ РАҒ АСЫНЫҢ ОРЫНБАСАРЫ - Ә лімқ ұ лов Еркеғ али Амантайұ лы

Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігінің (Монополияғ а қ арсы агенттік) басқ армасы монополияғ а қ арсы органның басшысы болып табылатын монополияғ а қ арсы органның алқ алы басқ ару органы болып табылады. Басқ арма ө з қ ызметін Қ азақ стан Республикасының Конституциясына Қ Р-ның заң дарына, Қ Р Ү кіметінің актілеріне, ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілеріне сә йкес жү зеге асырады.

Монополияғ а қ арсы орган басқ армасының қ ұ зыретіне: бә секелестік саясатын қ алыптастыру жә не дамыту саласындағ ы басымдық тарды айқ ындау; монополияғ а қ арсы органның қ ұ зыретіне жатқ ызылғ ан ә дістемелерді бекіту; экономикалық шоғ ырлануғ а келісім беру немесе тыйым салу туралы, осы шешімдерді қ айта қ арау немесе кү шін жою туралы шешімдер қ абылдау; жекелеген тауар нарық тарындағ ы бә секелестіктің жай-кү йі жә не монополистік қ ызметті шектеу жө нінде қ абылданатын шаралар туралы жыл сайынғ ы жылдық есепті мақ ұ лдау жә не т.б. мә селелері кіреді.

Басқ арманың қ ұ рамы: Басқ арма бес адамнан тұ рады. Басқ арма қ ұ рамына монополияғ а қ арсы органның басшысы, оның орынбасарлары жә не Қ Р-ның Ү кіметінен екі ө кіл кіреді. Қ Р-ның Ү кіметінен Басқ арма мү шелерін Қ Р Ү кіметінің қ аулысымен тағ айындайды жә не босатады.

Бә секелестікті қ орғ ау агенттігінен:

ЕСЕНБАЕВ Мә жит Тө леубекұ лы - Агенттіктің тө рағ асы

Ә ЛІМҚ Ұ ЛОВ Еркеғ али Амантайұ лы - Тө рағ аның орынбасары

ПАРСЕГОВ Борис Анатольевич - Тө рағ аның орынбасары

Қ азақ стан Республикасы Ү кіметінен:

Ескендіров Абай Мұ қ ашұ лы - Қ Р Экономикалық даму жә не сауда вице-министрі

ШКАРУПА Анатолий Валерьевич - Қ Р Табиғ и монопоияларды реттеу агенттігі тө рағ асының орынбасары

Консультативтік-кең есші органдар

Алқ а: Агенттік алқ асы Тө рағ аның жанындағ ы консультативтік-кең есші орган болып табылады жә не ө з қ ызметін оның басшылығ ымен жү зеге асырады.Алқ а ө з қ ызметінде Қ Р-ның Конституциясын жә не заң дарын, Қ Р Президентінің жә не Ү кіметтің актілерін, басқ а да нормативтік қ ұ қ ық тық актілерді жә не осы Ережені басшылық қ а алады. Тө рағ а Агенттік алқ асының тө рағ асы болып табылады. Жауапты хатшы, тө рағ аның орынбасарлары (лауазымдары бойынша), Агенттіктің қ ұ рылымдық бө лімшелерінің басшылары жә не ө зге де лауазымды адамдар Агенттік алқ асының мү шелері болып табылады.

Ә дістемелік кең ес: Ә дістемелік кең ес Қ азақ стан Республикасы Бә секелестікті қ орғ ау агенттігінің (Монополияғ а қ арсы агенттік) жанындағ ы консультативтік-кең есші орган болып табылады. Ә дістемелік кең естің негізгі мақ саты бә секелестікті қ орғ ау жә не монополистік қ ызметке жол бермеу саласында мемлекеттің саясатын ә зірлеу жә не іске асыру, жосық сыз бә секелестіктің алдын алу жә не жою, тұ тынушылардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерін қ орғ ауды қ амтамасыз ету, бә секелестікті дамыту жә не монополистік қ ызметті шектеу жө ніндегі мемлекеттік органдардың қ ызметін салааралық ү йлестіруді жү зеге асыру, бә секелестікті дамыту жә не монополистік қ ызметті шектеу саласындағ ы халық аралық ынтымақ тастық ты жү зеге асыру; Қ Р-ның монополияғ а қ арсы заң намасының сақ талуына мемлекеттік бақ ылауды жетілдіру; қ олданыстағ ы жә не жаң а нормативтік қ ұ қ ық тық актілердің жобаларын талдау; тауар нарығ ындағ ы бә секелес ортаның жай-кү йін талдау жә не бағ алау бойынша ә дістемелік ұ сынымдар ә зірлеу; Қ Р Ү кіметіне жекелеген тауар нарық тарындағ ы бә секелестіктің жай-кү йі жә не монополистік қ ызметті шектеу жө нінде қ олданылатын шаралар туралы жылдық есеп дайындау; Тиісті тауар нарығ ында ү стем (монополиялық) жағ дайғ а ие нарық субъектілерінің мемлекеттік тізіліміне(н) енгізу (шығ ару) туралы шешім қ абылдау; Агенттік қ ызметінің ө зге де мә селелері бойынша мә селелерді қ арау жә не ұ сыныстар ә зірлеу болып табылады.

Сарапшылар кең есі: Сарапшылар кең есі – Қ Р Бә секелестікті қ орау агенттігінің (Монополияғ а қ арсы агенттік) жанынан жеке кә сіпкерліктің мү дделерін қ озғ айтын нормативтік қ ұ қ ық тық актілердің жобаларына жеке кә сіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері мен мү дделі коммерциялық емес ұ йымдардан сараптамалық қ орытындылар алу бойынша жұ мыстарды ұ йымдастыру ү шін қ ұ рылғ ан консультативтік-кең есші орган.

Қ Р Бә секелестікті қ орғ ау агенттігінің 2008 жылғ ы 23 мамырдағ ы бұ йрығ ымен «Жеке кә сіпкерлік туралы» Қ Р Заң ының 25-бабына жә не Қ Р Ү кіметінің 2006 жылғ ы 31 мамырдағ ы қ аулысымен бекітілген Жеке кә сіпкерлік субъектілерінің бірлестіктеріне аккредиттеу жү ргізу ережесінің 7-тармағ ына сә йкес Жеке кә сіпкерлік субъектілерінің бірлестіктеріне аккредиттеу жү ргізу жө ніндегі комиссия қ ұ рылды.

Осылайша, мынадай қ оғ амдық бірлестіктер аккредиттелді: «Қ азақ стандық электр энергетикалық қ ауымдастығ ы»;

Еуразия ө неркә сіптік қ ауымдастық; «Атамекен» одағ ы» Қ азақ станның ұ лттық экономикалық палатасы» жә не т.б.

Белсенді ө неркә сіптік саясатты қ алыптастырудың қ ажеттігі

Ұ зақ мерзімге арналғ ан ө неркә сіптік саясаттың негізгі міндеттері, мақ саттары, қ ағ идалары. Ө неркісіптік саясаттың тү рлері. Қ Р ө неркә сіпті қ олдаудың таң дамалы жә не жалпы іс-шаралары.

Ө неркә сіптік саясат дегеніміз - рыноктық механизмдерді экономикалық жә не ә леуметтік тиімді бағ ыттарда реттеу ү шін, мемлекет пен шаруашылық жү ргізуші субъектілер қ атынасын оң тайландыру ү шін қ ажетті ұ лттық экономиканы дамыту қ ұ ралы. Ол ел экономикасындағ ы, сыртқ ы экономикалық байланыстар мен ә лемдік шаруашылық тағ ы ө згерістерді ескере келе кезең -кезең імен тү зетіліп, жаң артылып отыруы тиіс.

Ө ндіріс - кез келген экономикалық жү йенің негізі, базисі. Ө ндіріс — бұ л адамдардың іс-ә рекеті, қ ызметі арқ ылы табиғ и ресурстар мен қ олда бар ең бек қ ұ рал-жабдық тарын колдану негізінде ө мір сү руге, экономиканы дамытуғ а, байлық ты арттыруғ а, басқ а да қ ажеттіліктерді қ анағ аттандыруғ а арналғ ан ә ртү рлі экономикалық ө німдерді ө ндіру болып табылады. Тарихи кө зқ арас ө ндірісті тек қ ана материалдық ө ндіріс деп таныды, яғ ни ең бек ө німдерін материалдық -заттық формада, қ олмен ұ стап, кө збен керетін заттар, бұ йымдар тү рінде қ арастырды. Қ ызмет кө рсету ө ндірісі мен ақ парат ө ң дірісінің ү лесі экономикасы дамығ ан елдердің жалпы ішкі ө німінің жартысына жеткен қ азіргі кезең де экономиканы ө ндірістік жә не ө ндірістік емес сфераларғ а бө лу шартты сипатта ғ ана болып қ алды. Бұ лардың ә рқ айсысының нә тижесін «ө нім» деп атау берік орнық ты.

Ә лемдік тә жірибе кө рсеткеніндей ө неркә сіптік саясат, ә сіресе ө тпелі кезендерде, мысалы рыноктық экономикағ а ө ту кезең інде қ ажет. Мұ ның ө зі дә стү рлі рыноктык, индустриалды дамығ ан елдерге де дү ниежү зілік экономиканың либерализациялануы (ырық тандырылуы) жә не жаһ андануы ү дерісі жағ дайында қ ажетті қ ұ рал болып табылады.

Ө неркә сіптік саясат ескі ө ндірістік қ ұ рылымдардан бас тартып, жаң аларын қ алыптастыруғ а кө мектеседі; ғ ылыми-техникалық прогресті жә не жаң а менеджментті енгізуді жеделдетеді; жаһ анданғ ан ө лемдік экономиканың объективті талаптарына бейімделуді оң айлатады.

Ө неркә сіптік саясат корпорациялар мен мемлекет мү дделерін біріктіруші механизмдерге сү йенеді жә не барлық ұ йымдық -қ ұ қ ық тық формадағ ы шаруашылық жү ргізуші субъектілер ү шін жү ргізіледі. Оны қ алыптастыру жә не жү зеге асыру заң шығ арушы жә не атқ арушы биліктердің тө л ісі болып табылады.

Қ азақ стан экономикасы дамуының қ азіргі кезең інде мемлекеттік ө неркә сіптік саясаттың мақ саттары келесідей:

1. Экономиканың шикізаттық бағ ытынан ө ң деуші, ұ қ сатушы ө неркә сіптің басымдығ ына кө шу;

2. Ө ндірісті ұ йымдастырудың ескірген жү йесінен икемді ө ндірістік жү йелерге ө ту, нә тижесінде ө німнің жедел жаң артылуьш жә не олардың бә секеге қ абілеттілігін арттыруды қ амтамасыз ету;

3. Адам ө міріне зиянды ө ндірістен экологиялық таза жә не қ ауіпсіз ө неркө сіптік ө ндіріске қ ол жеткізу;

4. Мамандандырылғ ан ө ндірісті дамыту негізінде ө ндірілген ө німнің ішкі жә не ә лемдік рыноктардағ ы бә секеге қ абілеттілігін арттыру;

5. Академиялық жә не салалық ғ ылымды ә леуметтік тапсырыстарғ а негіздеу мақ сатында ұ зақ жә не қ ыскд мерзімді ғ ылыми-техникалық болжамдар қ атарын жасау жә не жү зеге асыру.

Мемлекеттік ө неркө сіп саясатының негізі орнық ты экономикалық ө судің инновациялық -инвестициялық мә селелерін шешу болып табылады. Аталғ ан екі мә селе ө зара тығ ыз байланысты. Ғ ылыми зерттеулерді жү ргізу, жаң а технологияларды ө ндіріске енгізу едө уір кү рделі қ аржыны талап етеді. Ал қ аржы тапшылығ ы ғ ылыми-техникалық, басқ ару жә не ақ параттық прогресс талаптарына сә йкес инновациялар масштабын кең ейтуді қ ажетсінеді.

Инновация іс-ә рекеттердің кө птеген бағ ыттарын қ амтиды. Бұ л ғ ылыми-зерттеу жә не тә жірибелік-конструкторлық жұ мыстардан бастап ө ндірісті технологиялық қ айта қ ұ ру жә не жаң а ө нім шығ арумен жалғ асуда. Соның ө зінде экономикалық дамудың ә рбір кезең інде инновациялық іс-ә рекет басымдық тары ө згерістерге ұ шырап отырады.

Ө тпелі кезең жағ дайында мемлекеттік инновациялық саясат мыналарды қ арастыруы тиіс:

Біріншіден, техникалық жаң а буындарын жасау шең беріндегі бағ ыттарды дамыту негізінде жетекші технологиялық елдер қ ата-рынан орын алу.

Екіншіден, ғ ылыми-техникалық прогрестің басым бағ ыттарында ә рекет ететін қ ұ рылымдық инновациялық, ә леуетін сақ тау жә не дамыту.

Ү шіншіден, инновациялық сферадағ ы рыноктық қ атынастарды орнық тырып, дамытуғ а жә рдемдесу, инновациялық бизнесте бә секелік орта қ алыптастыру.

Инновацияларды ө німдік жә не технологиялық деп ажыратуғ а болады. Ө німдік инновациялар технологиялық жаң ғ ыртудан басқ а ө нім сапасын жоғ арылату, олардың номенклатурасы мен ассортиментін кең ейту, импорттық шикізаттан, материалдардан, жартылай фабрикаттардан тә уелділікті кеміту сияқ ты қ ызметтегі салаларда орын алады. Оларғ а машина жасау, жең іл жә не медициналық ө неркә сіп, қ ұ рылыс материалдары ө неркә сібі т.б. салалары жатады.

Технологиялық инновациялар ө ндірістің материалдық шығ ындарын кемітуді қ амтамасыз ететін инновациялық технологиялар басым салаларда орын алады. Оларғ а жанармай, химия, мұ най химиясы ө неркә сіптері, қ ара жә не тү сті металлургия, тамақ ө неркө сібі салалары жатады.

Ө неркә сіптік саясаттың қ ұ рылымдық -салалық қ ұ рамында ү ш топты ерекшелеуге болады:

4. Отын-шикізат секторының экспортқ а қ абілетті салалары.

5. Бә секеге қ абілетті ө нім ө ндіретін ө ң деуші ө неркә сіп салалары.

6. Ішкі рынокты қ амтамасыз ететін салалар.

3. Ұ ЗАҚ МЕРЗІМГЕ АРНАЛҒ АН Ө НЕРКӘ СІПТІК САЯСАТТЫҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ, МАҚ САТТАРЫ, Қ АҒ ИДАЛАРЫ.

Материалдық ө ндіріс сферасы — мемлекеттік реттеудің маң ызды объектісі болып табылады. Материалдық ө ндірісті мемлекеттік реттеу ірі салалар, оның бө лімшелері, кә сіпорындар, салааралық кешендер, сондай-ақ ө неркә сіптің ө ндіруші жә не ө ң деуші салалары шең берінде жү зеге асады.

Материалдық ө ндіріс сферасын мемлекеттік реттеудің негізгі міндеттері елдің ә леуметтік-экономикалық дамуын, сыртқ ы экономикалық байланыстар мен ә лемдік шаруашылық тағ ы ө згерістерді, мемлекеттік реттеудің басты мақ саттарын ескере отырып кезең -кезең імен дә лдеп, нақ тылау болып табылады. Қ азіргі рыноктык экономика жағ дайында ө ндіріс қ ұ рал-жабдық тары мен тұ тыну тауарларын ө ндіруді мемлекеттік реттеудің негізгі міндеттеріне мыналар жатады:

1. Материалдық ө ндіріс салалары дамуының негізгі кө рсеткіштерін тұ рақ тандыру;

2. Ө ндіруші жә не ө ң деуші салалар арақ атынасын ө згерту, ғ ылыми сыйымды ө ндірістердің рө лін арттыру аркылы материалдық ө ндіріс сферасының қ ұ рылымын прогрессивті жолмен қ айта қ ұ ру;

3. Материалдық ө ндіріс салаларын техникалық қ айта жарақ тандыру;

4. Дамығ ан ә лем елдерімен тең қ ұ қ ылы ә ріптес ретінде ө лемдік экономикағ а ө зара пайдалы интеграциялану;

5. Ө неркә сіптің ө ң деуші салаларының экспорттағ ы ү лесін кө бейту аркылы қ азакстандық ө ндірушілердің шикізаттық бағ ытын бә сең дету;

6. Ішкі жә не сыртқ ы рыноктардағ ы отандық ө німнің сапасы мен бә секеге қ абілеттілігін арттыру;

7. Материалдық ө ндіріс субъектілерін ел ө ң ірлері бойынша ұ тымды орналастыру;

8. Ө ндірістің экологиялық қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету.

Материалдық ө ндіріс сферасын реттеуде мемлекеттің бақ ылаушы функциялары мен реттегіш тетіктерін сақ тап қ алудың негізі оның ө ндірістің материалдық факторларына иелік етуімен тікелей байланысты. Сондық тан жер, су, орман, жер қ ойнауы, ө ндірістік инфрақ ұ рылым мемлекеттің меншігінде болғ аны жө н. Мемлекет елдің бү кіл шикізат кешеніне ә сер ететін маң ызды тетіктерді де ө з колынан шығ армайды. Сонымен бірге мемлекет шикізаттық салаларғ а инвесторларды (жер қ ойнауы мен ресурстарды пайдаланушыларды) тартуғ а да мү дделі болса керек. Ө німді бө лісу шарты негізінде пайдалануғ а берілетін жер қ ойнауы учаскелері мемлекеттің зандарымен бекітіледі. Ө німді бө лісу туралы келісім тендерде немесе аукционда жең іске жеткен инвестормен жасалады. Ө німді бө лісу келісімі негізіндегі жер койнауы учаскесін пайдалану қ ұ қ ығ ы тек қ ана лицензиялау жолымен беріледі.

Келісімге сә йкес ө ндірілген ө нім мемлекет жә не инвестор арасында бө лініске тү седі. Келісімде келесі шарттар қ арастырылады:

• Ө ндірілген ө німнің жалпы кө лемі мен қ ұ нын анық тау;

• Келісім бойынша атқ арылғ ан жұ мысқ а жұ мсалғ ан инвестор шығ ындарының орнын толтыру ү шін берілетін ө нім кө лемін анық тау;

• Пайда ә келетін ө німді мемлекет пен инвестор арасында бө лу. Пайда ә келетін ө нім дегеніміз - жер қ ойнауын пайдаланғ аны ү шін тө лем жә не компенсациялық, ө німді алып тастағ андағ ы шығ арылғ ан ө нім кө лемі;

• Ө ндірілген ө німнің тиісті бө лігін немесе оның қ ұ ндық эквивалентін мемлекетке ө ткізу;

• Ө ндірілген ө німнің тиісті бө лігін келісімге сә йкес инвестордың иелігіне беру.

Шаруашылық жү ргізудің рыноктық жү йесіне ө ту кө птеген сатушылары мен сатып алушылары бар рыноктың пайда болуымен бірге кө птеген сатушылар жә не бір ғ ана сатып алушы ретінде мемлекет кө рінетін ерекше, арнайы рынок та қ алыптасады. Рыноктарды жіктеу кө зқ арасы бойынша бұ л монополизацияланғ ан рыноктың антиподы (қ арама-қ арсысы) монопсония болып табылады.

Мемлекеттік қ ажеттіліктер ү шін сатып алуларды басқ ару теориясы мен практикасында келесі терминология пайдаланылады:

• Мемлекеттік тапсырыс беруші — мемлекеттің атынан сатып алуғ а ө кілеттігі бар орғ андар мен тұ лғ алар;

• Жеткізуші - мемлекеттік тапсырыс бойынша ө нім ө ндіруші жә не жеткізуші;

• Сатып алушылар — мемлекеттік бюджет есебінен сатып алынатын тауарлар;

• Жеткізілімдер — жасалғ ан келісімге сә йкес мемлекеттік тапсырыс берушіге тауарларды ө ткізу, қ ызмет кө рсетулерді атқ ару;

• Мемлекеттік келісімшарт (контракт) — жеткізілім шарттары келісілген тапсырыс беруші мен жеткізуші арасындағ ы келісім.

Материалдық ө ндіріс сферасына мемлекеттік ә серлер тү рлерінің біріне мемлекеттік тапсырыс жү йесі жатады. Мемлекеттік тапсырыс рыноктық экономиканы реттеудің маң ызды қ ұ ралдарының бірегейі болып табылады. Мемлекет ө німге, жұ мыстарғ а, қ ызмет кө рсетулерге тікелей тапсырыс беруші рыноктық субъект ретінде ө ндірісті мейлінше жандандыру бағ ытында мультипликативтік сұ ранысты туындататын нақ ты кү шке айналады. Мемлекеттік тапсырыстың отандық тауар ө ндірушілерді қ олдаудағ ы рө лі тіпті ерекше. Сондық тан тү пкі сұ ранысты анық тауда мемлекеттік тапсырыстың ү лесі айтарлық тай жоғ ары межені кө рсетеді. Дамығ ан елдердегі мемлекеттік тапсырыс кө лемі жалпы ішкі ө німнің (ЖІӨ) 20—30%-ын қ ұ райды. Мемлекеттік тапсырыстың ү лесі, ә сіресе ә скери-ө ндірістік кешендерде жоғ ары болады, 50%-дан астам болып келеді.

Ө німдерге, жұ мыстарғ а, қ ызмет кө рсетулерге мемлекеттік тапсырыс мемлекеттің ең маң ызды деген қ ажеттіліктерін жү зеге асыру ү шін колданылады.

Мемлекеттік қ ажеттіліктер ү шін ө нім жеткізу келесі мақ саттарды кө здейді:

 Мемлекеттік материалдық ресурстарды жасау жә не қ ажетті дең гейде ұ стап тұ ру;

 Елдің қ ажетті дең гейдегі қ орғ аныс қ абілеттілігі мен

қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету;

 Елдің халық аралық экономикалық міндеттемелерін атқ ару ү шін ө німдердің экспорттық жеткізілімдерін қ амтамасыз ету;

 Мемлекеттік бюджет қ аражаттары есебінен толық немесе жартылай қ аржыландырылатын мемлекеттік мақ сатты бағ дарламаларды жү зеге асыру.

Мемлекеттік қ ажеттіліктер ү шін жеткізілімдерді қ амтамасыз ету бойынша жұ мыстарды ұ йымдастыру ү шін Қ азақ стан Республикасының ү кіметі мемлекеттік тапсырыс берушілер тізімін бекітеді. Олардың қ атарында мемлекеттік атқ ару орғ аны, мемлекеттік қ азынашылық кә сіпорын, мемлекеттік мекеме, коммерциялық жә не коммерциялық, емес ұ йымдар, корпорациялар болуы мү мкін.

Мемлекеттік тапсырыс берушінің негізгі функцияларының бірі ө німді жеткізушіні таң дау, яғ ни мемлекеттік қ ажеттіліктер ү шін ө нім жеткізу бойынша мемлекеттік тапсырыстарды орналастыру болып табылады. Ә детте, мемлекеттік тапсырыс конкурстық негізде орналастырылады, яғ ни ашық немесе жабық тендер ө ткізу жолымен жү зеге асырылады.

Конкурстың ең қ олайлы тү ріне ашық тү рі жатқ ызылады. Жабық конкурстар мемлекеттік қ ұ пия болып саналатын мемлекеттің қ орғ анысы жө не қ ауіпсіздігі ү шін қ ажетті тауарларды (жұ мыстарды, қ ызмет кө рсетулерді) сатып алу кезінде ө ткізіледі. Заттай ө німдердің кейбір тү рлері (қ ымбат бағ алы металдар мен тастар, мұ ражай қ ұ ндылық тары, сирек кітаптар, қ олжазбалар жә не мұ рағ аттық қ ұ жаттар т.б.) конкурс ө ткізбей-ақ сатып алынады.

Конкурстың қ атысушысы ретінде тауарларды (жұ мыстарды, қ ызмет керсетулерді) ө ндіру ү шін қ ажетті қ уаттары, жабдық тары жә не ең бек ресурстары бар жеткізуші (атқ арушы) танылады. Ашық конкурсты жең іп шық кан ө нім (жұ мыс, қ ызмет

кө рсету) жеткізушімен (атқ арушымен) мемлекеттік тапсырыс беруші мемлекеттік келісімшартқ а қ ол қ ояды.

Мемлекеттік келісімшарт мемлекеттік қ ажеттіліктер ү шін ө нім жеткізуші мен мемлекеттік тапсырыс берушінің қ ұ қ ық тарын жә не міндеттерін анық тайтын негізгі қ ұ жат болып табылады. Мемлекеттік келісімшартга мыналар кө рсетіледі:

• Натуралды тү рде тізбесі жә не сұ рыпталуы кө рсетілген ө нім (жұ мыс, қ ызмет кө рсету) кө лемі;

• Ө німнің (жұ мыстың, қ ызмет кө рсетудің) сапасына қ ойылатын талаптар;

• Ө нім жеткізу мерзімдері;

• Тауарлық бағ алар жә не оларды ө згерту шарттары;

• Мемлекеттік келісімшартты атқ ару ү шін қ ажетгі қ аржылық ресурстар кө лемі.

Қ азіргі уақ ытта мемлекеттік тапсырыстардың кө птеген тү рлері бар. Солардың ішінде:

• Қ орғ аныс қ ажеттіліктері ү шін тапсырыс;

• Ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарына тапсырыс;

• Мемлекеттің материалдық резервтері ү шін тапсырыс;

• Ауыл шаруашылығ ы ө німдері қ орын толық тыру ү шін тапсырыс;

• Мердігерлік жұ мыстарғ а тапсырыс жә не т.б. бар.

Материалдық ө ндірісті мемлекеттік реттеуде оң тайлы ө неркә сіптік саясат жү ргізудің маң ызы зор.

Ө неркә сіптік саясат дегеніміз - рыноктық механизмдерді экономикалық жә не ә леуметтік тиімді бағ ыттарда реттеу ү шін, мемлекет пен шаруашылық жү ргізуші субъектілер қ атынасын оң тайландыру ү шін қ ажетті ұ лттық экономиканы дамыту қ ұ ралы. Ол ел экономикасындағ ы, сыртқ ы экономикалық байланыстар мен ә лемдік шаруашылық тағ ы ө згерістерді ескере келе кезең -кезең імен тү зетіліп, жаң артылып отыруы тиіс.

Ә лемдік тә жірибе кө рсеткеніндей ө неркә сіптік саясат ө тпелі кезең де, мысалы, рыноктық экономикағ а ө ту кезең інде ерекше қ ажет болады екен. Ө неркә сіптік саясат тіпті дә стү рлі рыноктық экономикасы бар индустриалды дамығ ан елдер ү шін де қ ажет екендігі дә лелденген ақ иқ ат болып табылады. Қ азіргі ә лемдік экономиканы ырық тандыру жә не оның жаһ андануы жағ дайында тиімді ө неркә сіптік саясат экономикалық ө судің кепілі ретінде танылып отыр.

Ө неркә сіптік саясат ескірген ө ндірістік қ ұ рылымды жойып жаң а қ ұ рылымды қ алыптастыруғ а, ғ ылыми-техникалық прогресс пен басқ аруды жетілдіруге, жаһ андану жағ дайындағ ы ә лемдік экономика талаптарына сай болуғ а кө мектеседі.

Ө неркә сіптік саясат корпорация мен мемлекет мү дделерін біріктіруге мү мкіндік беретін механизмдерге иек артады. Ол барлық ұ йымдық -қ ұ қ ыктык нысандағ ы шаруашылық жү ргізуші субъектілер ү шін жү ргізіледі. Оны қ алыптастырып, жү зеге асыру - заң шығ арушы жә не аткарушы биліктің тікелей міндеті болып табылады.