Аймақтық бағдарламалар 4 страница

Мысал келтіре кетсек, «Астана – жаң а қ ала» арнайы экономикалық аймағ ында 277 нысан тіркелген. «Тең ізпорт Ақ тау» экономикалық аймағ ында 29 инвестициялық жоба жү зеге асырылуда. «Ақ параттық технологиялар паркінде» 63 компания тіркелген. «Оң тү стік» аймағ ында «OxyTextile» жә не «Хлопкопром-Целлюлоза» компаниялары екі инвестициялық жобаны іске асырды, «Ұ лттық индустриялық мұ най-химия технопаркінде» ілгерлі газ-химиялық кешен қ ұ рылысының жобасы қ олғ а алынуда.

2011 жылдың соң ында Қ азақ станда нақ ты салалық бағ ыттағ ы жаң а ү ш арнайы экономикалық аймақ қ ұ рылғ ан. Қ арағ анды облысында металлургия жә не металл ө ң деуді дамытуғ а бағ ытталғ ан «Сарыарқ а» арнайы экономикалық аймағ ы, Алматы облысында кө лік-логистикалық ә леуетті дамытуғ а бағ ытталғ ан «Қ орғ ас – Шығ ыс Қ ақ палары» арнайы экономикалық аймағ ы, Павлодар облысында химия жә не мұ най-химиялық ө неркә сіп саласын дамытуғ а бағ ыттылғ ан «Павлодар» арнайы экономикалық аймағ ы іске қ осылды.

2011 жылдың соң ындағ ы жағ дайғ а сә йкес, арнайы экономикалық аймақ тарғ а 300-ден астам қ атысушы тіркелген, ө сім – 3 есеге артық. 2012 жылы Қ азақ стан Ү кіметі арнайы экономикалық аймақ тарды дамытуғ а бағ ытталғ ан жұ мыстарды жалғ астыратын болады, Елбасының тапсырмасына сә йкес, еліміздің барлық ө ң ірінде индустриялық аймақ тар қ ұ рылады.

Арнайы экономикалық аймақ қ ұ ру ө ндірісті ынталандырып, тауарларды ішкі нарық тарғ а шығ аруғ а жол ашады, сондай-ақ қ осымша жұ мыс орындарын қ ұ рады. Соның нә тижесінде Қ азақ стандағ ы қ азіргі жоғ ары ө німді, бә секеге қ абілетті ө ндірістер қ арқ ынды дамып, қ осымша инвестициялар тартылады жә не жаң а технологиялар енгізіледі.

Аймақ тың экономикалық дамуының негізгі мақ саттары, міндеттері мен қ ағ идалары. Аймақ тық экономика-ө ндіргіш кү штердің ә леуметтік-экономикалық аймақ тық орналасуы мен экономика салаларының дамуын, аймақ тардың маң ызды табиғ и-экономикалық, демографиялық, экологиялық ерекшеліктерін, аймақ аралық, аймақ ішілік экономикалық байланыстары. Аймақ тың дамуын мемлекеттік реттеудің негізгі мақ саты - аймақ тарғ а экономикалық ө суге жету арқ ылы бү кіл республикалық экономиканы жақ сартуды қ амтамасыз ету. Аймақ тық экономикалық саясатты қ алыптастырудың негіздері: 1)Мемлекеттік аймақ тық экономикалық саясатты қ алыптастыруда тү рлі аудандар халқ ының ө мір сү ру дең гейі мен сапасын тең естіру (тұ рғ ындар тығ ыздығ ы (адам/км2), қ алалық жә не ауылдық тұ рғ ындардың арақ атынасы, олардың кірістерінің ің бір жанғ а шақ қ андағ ы дең гейі, тұ тыну бағ аларының индексі, жұ мыссыздардың саны, жұ мыссыздық дең гейі. 2)Аймақ тық экономиканы қ алыптастырудың маң ызды негіздердің бірі елдегі ө ндіргіш кү штерді дамыту мен орналастыруды тиімділеудің объективті қ ажеттілігі қ ұ райды. 3)Мемлекеттік аймақ тық – экономикалық саясаттын қ алыптастырудың анық таушы факторы ретінде республикадағ ы тоқ ырап қ алғ ан ауыл шаруашылығ ы аудандарын, шағ ын жә не орташа қ алаларын айтуғ а болады.

Бү гінгі кү ні Қ азақ станда аймақ тық сипатындағ ы да ү ш мә селені шешудің қ ажеттілігі бар: ә леуметтік артта қ алғ ан, жекелеген шалғ айдағ ы аудандар, тоқ ырағ ан шағ ын жә не орташа қ алалар жә не арнайы экономикалық аймақ.Осы мә селелерді шешеу салық салу, кедендік режим, протекция механизмдерін қ алыптастыруда бағ дарламалы мақ сатты кө зқ арасты жә не олардың басың қ ылығ ын жалпымемлекеттік қ абылдауды талап етеді. Аймақ тық басқ арудың объектісі келесі белгілері бойынша классификацияланады: 1объектінің қ андайда бір формағ а меншік тиімділігі; 2шаруашылық субъектілерінің ө ндіретін тауарлары мен қ ызметінің сипаты; 3шаруашылық субъектілердің аймақ тағ ы экономикалық, ә леуметтік-экологиялық жә не басқ а да қ ұ былыстарғ а ә сер ету сипаты мен дең гейі; 4ө ндірістік емес сферадағ ы адам ө міріне қ ажетті игіліктерді ұ жайы ө ндіру. Аймақ тық басқ арудың принциптері мен ә дістері: Орталық сыздандыру; Ә ріптестік; Субсидиярлық; Мобильділік; Адаптивтілік; Бө лінген компетенция.

Аймақ экономикасына инвестицияларды тарту шаралары. Аймақ тық инвестициялық саясат(АИС)- кез келген бір аймақ тың тұ рғ ындарын жекелеген инвесторлардың мү дделеріне сай инв-қ ресурстарды жұ мылдырып, оларды тиімді пайдалану бағ ыттарын анық тауғ а мү мкіндік беретін аймақ дең гейінде жү ргізілетін шаралар жиынтығ ы. АИС тө мендегі факторларғ а тә уелді: сол аймақ та жү ргізілетін Ә леуметтік экономикалық саясатқ а; сол аймақ тың иелігіндегі бір ө ндіріс қ уатының шамасына; географиялық орналасу жағ дайына; табиғ и ахуал жағ дайына; шет елдік инвестицияны тартудағ ы аймақ тың тартымдылығ ына. Аймақ тағ ы инвестициялық қ ызметті басқ ару жү йесінің негізгі міндеттеріне мыналар жатады: инв.нарық тық инфрақ ұ рылымын қ ұ ру; инвестицияғ а қ аражат жұ мсаудың басты бағ ыттарын анық тау; бюджеттен тыс кө здерден, соның ішінде халық тың бос қ аражаттары, шет ел жә не басқ а да аймақ тардың инвестицияларын тартуғ а жағ дай жасау; аймақ тық инвестициялық нарық тың халық аралық инвестициялық ресурстар нарығ ымен байланысын қ ам-з ету. АИС аймақ тағ ы экономиканы кө теруге жә не ө ндірістің тиімділігін арттыруғ а, ө зін-ө зі қ аржыландыруды қ ам-з етуге жә не аймақ тың алдағ ы уақ ытта дамуына жақ сы қ адам жасауына бағ ытталады. Экономиканы дамытуда жә не ө ндірістің тиімділігін арттыруда салалық инв саясаттың рө лі маң ызды. Ол жекелеген салаларалық кешендер жә не экономика саласы дең гейінде жасаладаы. Салалық инвестициялық саясат- ағ ымдағ ы жә не алдағ ы уақ ыттардағ ы ел экономикасының дамуын жә не Ғ ТП-ті жеделдетуді, дайын ө німді экспортқ а шығ аруды, елдің экономикалық жә не қ орғ аныс қ абілетінқ амтамасыз ететін шаруашылық салаларын таң дап алып, оларғ а инвестициялық қ олдау кө рсету шараларын сипаттайды.

Аймақ тың экономикалық дамуының маркетингісі.Аймақ тық менеджментті нарық тық экономика шарттарында аймақ тың ә леуметтік - экономикалық процестерін басқ ару ғ ылымы жә не тә жірибесі сияқ ты қ арастыруғ а болады. Аймақ тық менеджменттің ғ ылыми негіздері - бұ л ғ ылыми білімдер жү йесі, оның

теориялық базасы: аймақ тық менеджмент принциптері, аймақ тық менеджмент ә дістері жә не ү лгілері, аймақ тық менеджмент механизмдері, аймақ тық менеджмент жү йесі. Біздің елімізде аймақ тық менеджмент ғ ылыми негіздері қ ұ рылу сатысында тұ р. Ү лкен кең істіктерімен, табиғ и - климаттық, ұ лттық, тарихи жә не басқ а ерекшеліктердің ә р алуандығ ымен шетелдік тә жірибе Қ азақ стан территориялық ұ йымдасуы ерекшілігіне аз жарамды. Ә йткенмен, нарық тық экономикасы бар елдерде аймақ тық менеджмент қ ұ ру тә жірибесі біздің ө зіміздің меншікті тә жірибемізді талдау ү шін, сонымен қ атар оның кейбір элементтерін Қ азақ станда аймақ тық менеджменттің қ алыптасу жү йесі ү шін қ олдану мү мкін.

Басқ ару ғ ылымы ретінде аймақ тық менеджменттің алдында аймақ тық дамудың мақ саттарына нә тижелі жетуді қ амтамасыз ететін механизмдер, ә дістер жә не қ ұ ралдарды табу жә не ө ң деу мақ саты тұ рады. Шаруашылық ты басқ арудың жоспарлы - нұ сқ аулық жү йелерінен аймақ тық басқ аруғ а кө шудің мә ні осындай ө згертулерде: - аймақ тың дамуын ә леуметтік проблемалардың шешіміне, қ оғ амның жоғ ары қ ұ ндылығ ы ретінде адамның тіршілік ә рекетінің жоғ ары дә режесін жә не жоғ ары сапасын қ амтамасыз етуші шарттардың ұ дайы ө ндірісіне бағ ыттау; - экономикалық бостандық жә не шаруашылық дербестікгі принциптарын аймақ тың барлық шаруашылық етуші субъектілерімен орындауғ а арналғ ан ұ йымдық - экономикалық шарттарды қ ұ ру; - аймақ тың инвестициялық жә не қ ұ рылымдық саясатын нарық тың қ ажеттіліктері мен сұ ранысына, тұ тынушылардың ішкі жә не сыртқ ы аймақ тық сұ ранысына бағ ыттау, жә не аймақ тың қ аражаттық дербестігінің жоғ арылауына жағ дай жасай алатын, аймақ аралық жә не шетелдік нарық та сұ ранысқ а ие ө нім тү рлерін ө ндіруді ұ йымдастыру; - аймақ тың ағ ымдағ ы жә не стратегиялық дамуы бағ дарламаларын ө ң деу жә не орындау негізі ретінде аймақ тық маркетингті дамыту жә не қ ұ ру; - аймақ тағ ы ә леуметтік - экономикалық, саяси жә не экологиялық жағ дайды бақ ылау жә не жү йелік талдауды жү зеге асыруғ а арналғ ан заманғ а сай ақ параттық база қ олдануымен аймақ тық статистикадан аймақ тық мониторингіге кө шу; - аймақ тың экономикалық даму дең гейі жә не халық тың тіршілік ә рекеті дең гейі (ә леуметтік стандарттар, қ аражаттық қ амтамасыздық, табыстардың қ ұ рылымы жә не жанұ ялардың шығ ыны, экология, демографиялық жағ дай, экологиялық қ ауіпсіздік жә не т.б.) дә режесінің сә йкестіктеріне байланысты аймақ тық менеджменттің ақ ырғ ы нә тижесін бағ алау.

Атқ арушы билік органы деп – билікті бө лу принципіне сә йкес мемлекеттің тапсыруымен қ оғ амның шаруашылық, ә леуметтік-мә дени жә не ә кімшілік-саяси ө мірінің ір тү рлі салаларыфна атқ арушы ө кім етуші қ ызметті нақ ты жү зеге асыратын мемлекеттік –биліктік механизмнің (мемлекеттік аппараттың) буыны болып табылады.

Атқ арушы билік органы мынандай тү рлерге бө лінеді:

1. Қ ызметтің аумақ тық кө лемі бойынша республикалық жә не жергілікті атқ арушы билік органдарын бө луге болады.

Республикалық атқ арушы билік органдарының жергілікті жерлерде – ірі ә кімшілік-аумақ ытық бө ліністерде қ ұ ратын органдары аумақ тық болып табылады(м, басқ армалар, департаменттер, инспекциялар т.б.) Олар жергілікті атақ рушы биліктік жү йесіне кірмейді.

Жергілікті аумақ тық билік органдарына республикаынң ә кімшілік-аумақ тық бө ліністерінде қ ұ рылады: облыстарда, аудандарда, қ алаларда ә кімдер; кенттерде аулдыарда ә кімдер.

2. Қ ұ зыретінің кө лемі мен сипатына қ арай мынандай атқ арушы билік органдары:

- жалпы қ ұ зыретті, яғ ни мемелкеттік - басқ арушылық қ ызметінің бә ріне немесе кө пшілік учаскелеріне таратылатын функциялар мен ө кілеттіліктержі жү зеге асыратын органдар: Ү кімет пен ә кімдер.

- салалық қ ұ зыретті, яғ ни функциялары мен ө кілеттіліктерін ө здеріне тапсырылғ ан басқ ару салаларының шегінде жү зеге асыратын органдар(м, кө лік, ішкі істер т.с.с)министрліктер мен комитеттер

- салааралық қ ұ зіретті, барлық немесе бірнеше салалақ ы жү йелер ү шін ортақ болатын ө здерінің қ арауына жатқ ызылатын арнайы мә селелер бойынша функциялары мен ө кілеттіліктерді жү зеге асыратын органдар (м, стандартизациялау, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау мә селелері бойынша ү йлестіру) министрлік те агенттік те жатады.

- аралас қ ұ зіретті, функциялары мен ө кілеттіліктерін ә рі салалық, ә рі салааралық кө лемде жү зеге асыратын органдар.

3. Қ ұ ру тә ртібі мен тә сілі бойынша

- мемлекет басшысы қ ұ ратын, М, Қ Р-ныі Президенті Қ Р Ү кіментін, министрліктерін жә не басқ а орталық атқ арушы оргадарын қ ұ рады.

- атқ арушы билік органдарын ө здірң қ ұ ратын. М, «Қ Р-сы Ү кіметі туралы» Конституциялық заң ымен Ү кіметтің министрліктердің комитеттерін қ ұ ру мү мкіндігі.

- жекелеген жағ дайларда сайлау тә сілі қ олданылады. Соң ғ ы жылдары ә кімшілік-аумақ тық бө ліністердің ең тө менгілерінің (ауылдары мен кенттер) ә кімдерін жә не жекелеген аудан, облыстық маң ызы бар қ ала ә кімдерін халық пен сайлау тә ртібі енгізіле бастады.

3. Ведмоствалық қ арасты мә селелерді шешу тә ртібі бойынша мынадай органдар:

-қ ұ зіретінің негізгі мә селелерін алқ алы негізде, яғ ни оның қ ұ рамына кіретін адамдардың кө пшілік дауысымен шешетін алқ алы органдар (М, Ү кімент, ә кімдер алқ алы огандар)

- қ ұ зіретінің негізгі мә селелерін басшылары шешетін жеке даралық басшылық органдар (министрліктермен агенттіктер)

4.Атқ арушы билік органдары жоғ ары, орталық жә не жергілікті болып бө лінеді. Мемлекеттік биліктің жоғ ары атқ арушы-ө кімдік етуші органы Ү кімет болып табылады. Ү кіметті Республика Президенті қ ұ рады жә не ол қ аулылар шығ арады. Республика Премьер-министрі ө кімдер шығ арады. Ү кімет қ ызметі республиканың барлық аумағ ын қ амтиды. Ү кімет ө зіне бағ ынышты ө зге де барлық атқ арушы билік органдарын біріктіреді жә не олардың жұ мысына бағ ыт беріп отырады. Қ Р-ның Ү кіметі, Қ Р-ның министрліктері, Қ Р-ның агенттіктері, Қ Р-ның министрліктерінің комитеттері, орталық атқ арушы билік органдарының аумақ тар мен аймақ тар бойынша қ ұ рылатын бамқ армалары, департаменттері, инспекциялары, жергілікті жерлерде ә кімшілік аумақ тық бө ліністердің ә кімдер олардың департаменттері, басқ армалары, бө лімдері.