Мір деген не?

Ө мір, дү ние дегенің,

Ағ ып жатқ ан су екен.

Жақ сы – жаман кө ргенің,

Ойлай берсең, у екен.

Абай

– Мең жамал Қ ұ марқ ызы, ө мір дегеніміз не?

– Ә сет Ризаұ лы, ө мір... деген – ғ арыштағ ы барлық байлық пен қ уаттың жә не тағ ы басқ алардың анық тауышы, осы сө зде барлық даму жолдары шоғ ырланғ ан. Бір жасаушада, дә ндегі сияқ ты барлық мү шелер бар. Осы дә нді егіп, суарып, кү тіп-баптап барып жемісін жинаймыз. Тірі жасаушада келешектегі жан иесінің дамуы, ө сіп-жетілуі ө з уақ ытын кү тіп бұ ғ ып жатыр. Ө мірдің ғ ажайыбы да, қ ұ пиясы да, тылсым сыры да осы.

– Мең жамал Қ ұ марқ ызы, адамның денесі деген не?

– Адамның денесі – ғ аламшардың кішкентай кө шірмесі, ал ғ аламшар – алып адам. Ғ арышта болатын ағ ымдар, біздің тә німізде де болып жатыр.

Бастапқ ыда – ө мір. Тіршілік иелерін бақ ылаң ызшы: олар дү ниеге келеді, уақ ыт ө те келе санасы біртіндеп оянып қ оршағ ан ортаны сезіп, соғ ан байланысты ойланып ә рекет ете бастайды.

Біз кімбіз? Тә н, жан немесе одан да жоғ ары бірдемеміз бе? Осыны біз білеміз бе, немесе білеміз деп қ ана ойлаймыз ба? Осы соншалық ты маң ызды ма? Біз қ асіретті ө мір сү ріп барып ө лу ү шін тудық па? Неге біз шексіз бақ ытқ а, сың ғ ырлағ ан денсаулық қ а, молшылық пен байлық қ а, лә заттануғ а т.б. қ ұ штармыз? Адамның бастауы – осындай ойлар адамды мазалап, ақ ылын тү ртпектей бастағ ан кезде басталады.

Ақ ыл мен жан – мен ө зім, тә н менікі,

«Мені» мен «менікінің» мағ ынасы – екі.

«Мен» ө лмекке тағ дыр жоқ ә уел бастан,

«Менікі» ө лсе ө лсін, оғ ан бекі. Абай

Пә ншіл (материалистік) қ оғ ам адамның нақ ө зінің «менін» анық тауғ а, зерттеуге, айқ ындауғ а, зерттеп білуге қ атаң тиым салды. Оның орнына қ ымбатты уақ ытымызды тә німізді кү туге шығ ындаудамыз. Біз ө зімізді «ө ркениеттің жетістіктерімен» қ оршап алдық, бірақ бақ ытты бола қ ойғ ан жоқ пыз. Адамның осы тұ йық шең берден шығ атын жолы бар екенін білген жө н: ол рухани ілім.

Жоғ арыда данышпан Абай: «ақ ыл мен жан – мен ө зім» деп адамның кө зге кө рінбейтін бө лшегі – жаны мен нә зік денесін (ақ ыл, ой, сезім) айтып отыр, себебі адамның осы бө лігі ө лгеннен кейін: рухы, жаны мен нә зік денесі бірігіп ә руақ қ а айналады, менікі деп айтып отырғ ан «тә ні» бастапқ ы заттық қ алпына (топырақ, су, от, ауа, эфир) қ алпына келеді. Немесе: бар нә рсе жоғ алмайды, жоқ тан бар пайда болмайды, бір кү йден екінші кү йге айналады. Данышпанның «Мен» ө лмекке тағ дыр жоқ ә уел бастан дегені: жанымыз (ә руақ) мә ң гілік, ал «Менікі» ө лсе ө лсін, оғ ан бекі дегені: шыбын жаның ұ шып ә руақ қ а айналып кеткенде, тә нің ө зінің бастапқ ы заттық (топырақ, су, от, ауа, эфир) қ алпына айналады, ендеше бұ ғ ан неге қ айғ ырасың, неге жылайсың, кө п ұ замай ө зің де, солардың соң ынан ілесіп, ә руақ қ а айналып сонда барасың ғ ой! Сол кезде бү кіл ата-бабаң мен, туғ ан-туыс, қ ұ да-қ ұ дағ иларың, жора-жолдастарың мен қ айта қ ауышасың ғ ой, қ айғ ыратын не бар?! Сен пенденің бар істейтінің, Алланың алдына баруғ а дайындық, ол ү шін Халық аралық «Ақ жол» қ озғ алысында – Алланың жебеуімен, киелі аталар ә руақ тарының кө мегімен имандылық жолына тү сіп, жү регің нің кірін аршу. Тү п Иең Аллағ а қ айту. Бұ л туралы хакім Абай:

Мекен берген, халық қ ылғ ан Ол лә мә кә н

Тү п Иесін кө ксемей бола ма екен? –

Жә не Оғ ан қ айтпақ сың, оны ойламай,

Ө зге мақ сат ақ ылғ а тола ма екен?

Бұ л жерде: «Мекен берген, халық қ ылғ ан Ол лә мә кә н» дегенде: «Ол» деп Алланы, ал «лә мә кә н» деген сө здің мағ ынасы – бұ л ә лемде мекенсіз дегенді білдіреді. Оның мекені – рухани ә лемде. Ал « Тү п Иесін кө ксемей бола ма екен?», – біздің жанымыз ө зінің жаратушысы бір Алланы сағ ынады, кө ксейді, іздейді. Бұ л жерде: «Тү п Ие» деп Алланы айтып отыр. «Жә не Оғ ан қ айтпақ сың, оны ойламай» дегенде, біздің баратын жеріміз Алланың алды екенін мең зейді, бұ л жерде: «Оғ ан» деп Алланы айтып отыр. « Ө зге мақ сат ақ ылғ а тола ма екен?» дегенде: фә ни ө мірге келген адамның алдында бірақ мақ сат болу керек: ол Алланың алдына шамаң келгенше жү регің нің кірін аршып, имандылық жолмен қ айтуың керек екенін айшық тайды. Ө кінішке орай кө пшілік пендеде бә рі керісінше! Қ андай болмасын пендеден сұ раң ызшы, сенің осы фә ни ө мірге келгендегі мақ сатың не деп? Ол пенденің: біреуі дү ние, біреуі мә нсап, енді біреуі атақ, тағ ы біреуі қ атынын, келесісі жанұ ясын айтып шатып-бұ тып сандырақ тап кетеді. Тек қ ана есіне тү спейтіні – Тү п иесіне яғ ни Аллағ а имандылық жолымен қ айту. Осы пендені имандылық жолғ а салатын халық аралық «Ақ жол» қ озғ алысы, Алланың қ ұ діретімен киелі ата бабалардың ә руақ тары екенін кө пшілік білмейді, себебі, осы шарасыздық тан шығ атын жол іздеп мешітке барып Алланы сү юге тырысады, бірақ та Жаратушы туралы білімі жоқ болғ андық тан бұ л іс-қ аракеті іске аспайды. Алла сондай алыста, Ол қ айда? Біз Алла туралы тү к те білмейміз, ө йткені теологиядан (Тео-Қ ұ дай, логия-ілім) хабарымыз жоқ. Ө йткені қ азіргі таң да осыны толық тай тү сіндіріп айта алатын дін ө кілдері ө те сирек. Ал халық аралық «Ақ жол» қ озғ алысында – Алланың рұ хсатымен, киелі ата-бабалардың ә руақ тары осының бә рін соқ ырғ а таяқ ұ статқ андай айтып, тү сіндіріп, жү регің е ұ ялатып, санаң а сің іріп береді.