Ылыми зерттеулердің талдау әдістері.

Теориялық зерттеу барысында процестермен қ ұ былыстардың физикалық маң ызын тану ү шін ең алдымен байқ ау ә дістері қ олданылады. Процесс немесе қ ұ былыс оғ ан ә сер етітін ішкі жә не сыртқ ы факторларғ а байланысты болады. Ә р бір байқ ау немесе ө лшеу тек жекелеген фактірлерді ғ ана анық тауғ а мү мкіндік береді. Сондық тан процесті немесе қ ұ былысты толық зерттеу ү шін кө птеген байқ аулармен ө лшемдер қ ажет. Байқ аулармен ө лшеулер нә тижесінде маң ызды ақ паратты бір жү йесі келтірілмеген кө птеген ақ параттардың ішінен таң дап алу ө те кү рделі мә селе болып табылады. Сондық тан мұ ндай ақ паратты белгілі бір абстрактілі тү сінік модельге шоғ ырландырады.

Модель дегеніміз зерттелетін нысанның қ асиеттерін сипаттай алатын жасанды жү йе. Басқ аша айтқ анда модель жү йесін жә не кө п маң ызды ақ паратты зерттелетін нысанды ың ғ айлы тү рде сипаттау ә дісі. Модель негізінен оригиналғ а сә йкес келетін боолғ андық тан қ ажет болғ ан жағ дайда зерттеу ү шін қ олданып қ ажетті ақ парат алуғ а мү мкіндік береді. Модельдер негізінде модельдеу ә дісі қ олданылатын.

Модельдеу ә дісі дегеніміз− қ азіргі заманғ ы зерттеулер барысында қ ұ былыстар мен процестерді арнайы модельдің кө мегімен зерттеу болып табылады. Модельдеу ә дісі физикалық жә не математикалық болып екіге бө лінеді.

Физикалық модельдеу болғ анда зерттелетін нысанның жә не оның моделінің физикалық жә не математикалық тә уелдері бірдей болады. Математикалық модельдеу барысында қ ұ былыстармен процестердің маткматикалық тә уелдері бірдей болғ анмен, физикалық тә уелдері ә р тү рлі болады. Математикалық модельдеу ә дісі аса кү рделі процестермен қ ұ былыстармен зерттеу бараысында қ те тиімді болады.

Жекеленген модельдер физикалық, математикамлық жә не шын болуы мү мкін. Физикалық модельдер шын жағ дайда жү ретін процестерді қ ұ былыстарды кө збен байқ ауғ а мү мкіндік беріледі. Физикалық модельдің кө мегімен жекеленген параметрлердің физикалық процестерге ә сер етуін байқ ауғ а болады. Математикалық модельдер физикалық модельдердің кө мегімен зерттеуге жатпайтын процестермен қ ұ былыстарды сандық негіздерінде зерттеуге мү мкіндік береді. Шын жағ дайда жү ретін процестермен қ ұ былыстарда масштабын ө згерте отырып зерттеуге мү мкіндік береді.

Кө птеген физикалық модельдер арнайы математикалық ә дісінің кө мегімен зерттеледі. Математикалық талдау ә дісі негізінен ү ш топқ а бө лінеді:

1. Ү здіксіз детерминациялық процестерді зерттеу ү шін қ олданылатын талдау ә дісі. Бұ ларғ а элементарлы математика, дифференциялдық жә не интегралдық тендіктер.

2. Экспериментті қ олданылатын математикалдық талдау ә дісі. Бұ ларғ а аналогия ә дісі, ұ қ састық теориясы, ө лшемдер ә дісі жә не басқ алар жатады.

3. Дискретті ә рі ү здіксіз кездейсоқ процестерді зерттеу ү шін қ олданылатын ық тималдылық статистикалық зерттеу ә дістері. Бұ ларғ а ық тималдар статистикасымен теориясы, монте-карл ә дісі т.б.

Жоғ арғ ы талдау ә дісімен қ атар қ азіргі кезде кү рделі жү йелерді зерттеу ү шін жү йелік талдау ә дісі қ олданылады. Бұ л ү шін басқ ару теориясы, операцияларды зерттеу ә дісі қ олданылады. Бұ л зерттеу ә дістері дискретті жә не кездейсоқ, ү здіксіз жә не детерминация қ асиетімен сипаттайтын ө зара жан-жақ ты жә не кү рделі элементтермен байланысқ ан жү йені кү рделі модельдің кө мегімен сипаттау арқ ылы іске асырылады.