Мемлекеттi басқару жүйесiндегi ақпарат ерекшелiктерi

Ақ параттық технологияларды дамыту тұ рғ ысында жә не қ оғ ам мен экономикағ а деген ақ параттық -ү рдiстердiң ық палын кү шейту, берiлген оқ иғ аны қ амтитын теориялық тұ жырымдаманы қ айта қ арауғ а жә не қ айта мағ ынасын ұ сынуғ а ә келiп соғ ады. Постиндустриялды қ оғ амның (Д.Рисмен, Д.Бэлл) жә не жаң а индустриалды қ оғ амның пiкiрi (Дж.Гэлбрейт) бiрте-бiрте жү йелiк қ оғ ам мен ақ параттық қ оғ ам тұ жырымдамасына қ арай жаң арып отырды.

Қ азiргi қ оғ амды талдайтын теориялық амалды сипаттай отырып, алдымен " ақ парат" жә не " бiлiм" ұ ғ ымдары арасындағ ы ерекшелiктерге кө ң iл аудару керек. Бұ л ерекшелiк Дж.Ходжсон арқ ылы мынадай мағ ынада тү сiндiрiледi: Ақ парат-белгiлi бiр мағ ынасы бар мә лiметтер жиынтығ ы. Ал бiлiм - ақ паратты қ олдану ө нiмi.

Ақ параттанғ андық - осы экономикадағ ы ө нiмдiлiк жә не бә секелестiк мү мкiндiк тудыратын себептер не қ озғ аушы кү штер, бiрiншi кезекте, бiлiмге негiзделген ақ паратты ө ң деу, тиiмдi қ олдану жә не оларды тарату мү мкiндiгiне тә уелiд. Жаһ андандыру-экономикалық қ ызметтiң негiзгi тү рлерi ө ндiрiс, тұ тыну жә не тауар мен табыс айналымы, сондай-ақ оларды қ ұ райтын (кпаитал, ең бек, ө нiм, басқ ару, ақ парат, технология, нарық) экономикалық себептермен байланысты тармақ талғ ан жү йенi тiкелей ү здiксiз қ олдану жаһ андандыру кө лемiнде ұ йымдастырылуда.

Америка ә леуметтанушысы Р.Кроуфорд " бiлiм" жә не " ақ парат" ұ ғ ымын ажырата отырып, былай деп жазды: " Бiлiм-қ ызметтiң нақ ты тү рiне ақ паратты қ олдану мү мкiндiгi".

Француз экономисi Ж.Сапир ақ паратты былай деп есептейдi " хабарландырудан ү зiндi ретiнде алып пайдаланылғ ан, нақ ты бiлiмге қ осылғ ан кез-келген мә лiмет". Жә не ә рi қ арай: " Ақ парат ұ йымның тапсырмасын орындаушының қ олына тимегендiктен, оны атуып алу мү мкiндiгi ө ң деудiң маң ыздылығ ына жол бередi. Бiлiмдi ақ паратқ а қ атысты тү сiндiргенде орта жағ дайы туралы ұ сыныс жиынтығ ы деуге болады. Олай болса, " ақ парат экономикасынан" " бiлiм экономикасына" кө шу керек".

Ресей экономисi В.Иноземцев қ азiргi шаруашылық жү йесi қ атысында " бiлiм экономикасы" терминiн қ олданып, " қ оғ амның маң ызды ө ндiрiстiк ресурсын дұ рыс мә нiнде қ атысты ақ параттан немесе ө ндiрiс жә не технологиялық процестердiң мә лiметтер жиынына, адамзаттың санасынан тыс ақ паратты мең геруiнен тұ рады" деп кө рсетедi.

Постиндустриалды теория аясында авторлар қ атары жаң а технологиялық ө ркендеуден туындағ ан белгi сипатына кө ң iл аудартады, ә рi постриндустриалды теорияны жақ таушылар ақ параттық технологияны мысалғ а алып, болып жатқ ан технологиялық ө згерiстердiң мә нiн кө рсетедi.

В.Иноземцев қ азiргi постиндустриалды қ оғ амның негiзгi ү ш белгiсiн бө лiп кө рсетедi.

1)ақ параттық игiлiктi тұ тыну қ ұ рылымында игеру бойынша экономикалық ө судiң шектеу қ орын жойды;

2)тұ рғ ындардың кө п бө лiгiн жоғ ары технологиялық тауар ө ндiрiсi мен қ ызметiне жә не ө неркә сiп ө нiмiн ө ндiретiн елдерге деген тә уелдiлiктi тө мендету салдарына елiктiру;

3)экономикалық ө судiң жаң а сапасының ең тиiмдi жинақ тү рi, адамдардың ө з мү мкiндiктерiн дамыту, ал ең табысты инвестиция-адамдардың инвестициясы.

Американдық экономист В.Мартин ақ параттық қ оғ амды: " …ө мiр сапасы, ә леуметтiк ө згерiс мү мкiндiгi жә не экономикалық дамуды кө п дә режеде ақ паратқ а, оны қ олдануғ а тә уелдi қ оғ ам" деп қ арастырады. л ә рi қ арай аппараттық қ оғ амның бес критерийлерiн келтiредi:

1)экономикалық, ақ параттық бө лiмiн В.Мартиннiң қ арастыруы бойынша, бiрiншiден, ақ параттық қ оғ амғ а қ арай қ озғ алыс ретiнде, ал екiншiден, қ азiргi экономикалық ө мiрдiң қ ұ рамды бө лiгi ретiнде;

2)технологиялық: берiлген критерий жеке адамның барлық iс-ә рекетiне қ аншалық ты технология енгiзiлетiнiн кө рсетедi;

3)ә леуметтiк: жеке адамдардың ә леуметтiк iс-ә рекетi ақ параттық технология ә серiнен ө згередi;

4)саяси: қ атардағ ы азаматтар басқ аруғ а тiкелей қ атыса алатын жаһ андық жиын ө ткiзудiң ө зiндiк тү рiн қ алыптастыруда;

5)мә дени: ғ аламдық кө лемде мә дениеттiң ө зара ә рекетi мен ө зара араласуы болады.

Қ азiргi уақ ытта мемлекеттi басқ ару мақ сатында елеулi мә нге ие болғ ан ең жан жақ ты ақ парат: саяси экономикалық, қ аржылық, ғ ылыми-техникалық. Ә лемдiк нарық тың аясы мен экономикалық қ ызметтiң кө лемi ұ лғ аюда, ақ ша мен iске асатын бө лiм мә нi ө суде жә не осы кезде ұ зақ мерзiмдi, сондай-ақ, қ ысқ а мерзiмдi жоспардағ ы шешiмдi қ абылдау ү шiн, кө лемi ө сiп келе жатқ ан ә р алуан ақ паратты қ абылдауғ а ү немi рұ қ сат керек болады. Тез дамып келе жатқ ан ә лемдiк ақ парат технологиясының нарығ ымен бiрге халық аралық ақ парат нарығ ы да ө суде, ал ақ парат ү немi жаң артуды қ ажет ететiн, қ ымбат тұ ратын қ ұ нды тауар болмақ.